RENESANSA
U XV veku humanizam i renesansa raskidaju sa srednjevekovnom sholasti kom tradicijom. Obnavlja se zanimanje za jezik, knjizevnost i uda anti kog sveta. U Italiji se umetnici okre u rimskoj umetnosti , a u flamanskim gradovima «obnova» se izrazava u ja oj sklonosti ka naturalizmu. Iz spoja ova dva tuma enja se zapravo rodila moderna evropska umetnost. Svest o renesansi se rodila u Italiji. 1330 g. Petrarka italijanski pesnik i humanista.
Renesansa u arhitekturi se javlja ubrzo posle 1400 g.
Renesansa u slikarstvu se javlja oko 1420 g. istovremeno u Firenci i Holandiji, dok neki istori ari smatraju da po inje sa otom.
Cilj renesanse nije bio da se dela antike podrazavaju, ve da se dostignu i prevazi u. Homo universale je umetnik renesanse. On je i arhitekta i slikar i skulptor i pesnik i nau nik. Umetnik poseduje veliku individualnost, li ni stil i izraz.
Prvi je put spomenut termin renesansa u knjizi «Zivoti najslavnijih slikara, skulptora i arhitekata» Giorgio Vasaria (1511 1574 g.). Renesansa je prvi period u istoriji koji je svestan svog postojanja i koji je sam sebi dao ime. Postoji spremnost da se posumnja u tradicionalno verovanje i obi aje. U umetnosti preovla uje problem proporcije ljudskog tela, istrazuje se pokret i perspektiva. Renesansa se deli na:
RANA RENESANSA kraj XIV - po etak XV veka ( 1495 godina).
VISOKA RENESANSA 1495 -1520 godine
MANIRIZAM (i drugi pravci)
RANA RENESANSA NA SEVERU POZNA GOTIKA
SLIKARSTVO
Po inje u Flandriji 1420 godine. Naziv «pozna gotika» ne odgovara u potpunosti karakteru severnja kog slikrstva XV veka. Za razliku od Italijana oni nisu odbacili me unarodni stil, on im je polazna ta ka. U Flandrijskom slikarstvu nema naglog raskida sa proslosću. U o ima Italijana pozno goti ko slikarstvo javlja se kao postmedijevalno.
Prvu fazu slikarske revolucije u Flandriji odlikuju: neograni ena dubina, stabilnost, povezanost i potpunost, dok slikari me unarodnog stila nikad nisu tezili tolikoj doslednosti.
Prvu fazu slikarske revolucije u Flandriji predstavlja jedan umetnik poznat kao:
MAJSTOR IZ FLEMALLEUA
To je verovatno bio Robert Campin. On je podrazavao istinu i potpunu istinu. Svakom detalju pa i najmanjem daje maksimalnu konkretnost, individualni oblik i veli inu, boju, materijal, fakturu povrsine, stepen elasti nosti i tretman osvetljenja. Na svojim slikama ak pravi ta nu razliku izme u direktnog i difuznog osvetljenja.
Smelo napustanje tradicije (religiozne predstave nadprirodnih doga aja iz simboli nih okvira stavlja u svakodnevni ambijent) name e mu problem kako da svakodnevni ambijent ne bude trivijalan. Zato on koristi tzv. «preruseni simbolizam ime on svakoj pojedinosti na slici daje simboli nu poruku. Majstor iz Flemallea se drzao istovremeno realizma i simbolizma. Dela:
Oltar Merode, triptih, slika na drvetu, 1425 1428 g., svakodnevni ambijent + preruseni simbolizam (sve a, misolovka i dr.)
Dok je osnovna tehnika u srednjevekovnom slikarstvu bila tempera (mesavina fino samlevene boje sa razblazenim zumancetom), u poznoj gotici to je tehnika ulja. Ova tehnika omogu ava: bolji tonalitet, skale boja su elasti nije i prelivi su meksi i siri, omogu ava tzv. «glazuru» - tanke providne premaze, pa sve do impasta (debele naslage guste teske boje), omogu uje barsunasto tamne prelaze, te zive prikaze (naturalisti ne) vidljive stvarnosti. Zato flamanske majstore zovemo «o evima modernog slikarstva». Posle njih, ulje postaje osnovni medijum slikanja.
BRA A HUBERT I JAN VAN EYCK
Oni su usavrsili razne efekte tehnike ulja. Opti ki efekat, «atmosferska perspektiva» je magli ast zastor koji pravi vazduh, ini da nam udaljeniji likovi nejasnije izgledaju. Kad se priblizimo granici vidljivosti on ih sve prekrije. Tako e pozadina se stapa sa nebom. Bra a van Eyck su prvi u potpunosti sistematski upotrebili atmosfersku perspektivu. Ona je za nase opazanje dubine prostora bitnija od linearne perspektive (prividno smanjenje dimenzija sa udaljenosću). Meka, jasna svetlost razblazuje ivice senke. Oni su realisti skoro mikroskopski precizni. Dela:
Ganski oltar, slika na drvetu, poliptih, 1432 g., najve i spomenik ranog flamanskog slikarstva
Raspe e i Strasni Sud 1425 g.
ovek u crvenom turbanu, 1433 g.,slika na drvetu, Jan van Eyck
Giovanni Arnolfini i njegova zena,1434 g., slika na drvetu Jan van Eyck
Triptih je osnovni oblik slike novog stila.
Tek od Majstora iz Flemallea portret igra vaznu ulogu u slikrstvu severa realisti no portretisanje. Pored donatora u sve ve em broju sre emo nezavisne likove. U delu Jan van Eycka istrazivanje stvarnosti i njeno prikazivanje pomo u svetlosti i senke je dostiglo granicu koja ne e biti prevazi ena za naredna dva veka.
ROGIER VAN DER WEYDEN
On je tre i veliki slikar flamanskog slikarstva. Ponovo je obuhvatio ose ajnu dramatiku patos goti ke umetnosti. U i od prethodne dvojice slikara. Vise ga interesuje svet ljudskih ose anja, nego spoljasnji vid doga aja. Rogierova umetnost je opisana kao fizi ki istija i duhovno bogatija od Jan van Eyckove, pa je postala uzor mnogim umetnicima. Sve ovo sto vazi za Rogierova religiozna dela, vazi i za njegove portrete. Kod njih nenaglasava neke crte, a isti e druge da bi naglasio karakter. Dela:
Francesco d'Este, portret na drvetu, 1455 g.
Skidanje sa krsta, slika na drvetu, 1435 g.
HUGO VAN DER GOES
On je Rogierov sledbenik. Nesre ni genije, tragi no je zavrsio, umro je kao fratar. Dela:
Portinarijev oltar, 1476 g., poliptih, slika na drvetu, na njemu se vidi Goesovo interesovanje za nadprirodno, javljaju se razlike u veli ini figura
GEERTGEN TOT SINT JANS
Holan anin. Snazna realnost teme. Likovi su blagi i uprosčeni. Dela:
Ro enje Hristovo, 1490 g., slika na drvetu, ideja pono nog ro enja
HIERONIMUS BOSCH
Holan anin. Dela puna tajanstvenih i naizgled iracionalnih prizora. Dela:
Vrt uzivanja, triptih, slika na drvetu, 1500 g., udno iracionalno delo kao iz sveta snova. Egzoti ne zivotinje ali i hibridna i deformisana udovista. Osnovna dvosmislenost vrta: u prikazu gresnog ove anstva ima ednosti, pa ak i udno poetske lepote.
CONRAD WITZ
Iz Basela je. Dela:
Petrov ribolov, 1444 g., slika na drvetu, prikazan opti ki izgled vode, to je najraniji «portret» pejsaza.
Avinjonska Pieta je naj uvenija francuska slika XV veka, slika na drvetu, 1470 g.. Slikarstvo XV veka severno od Alpa mozemo nazvati «prvi vek slikarstva na drvetu».
VAJARSTVO
Vajari su esto bili i slikari, pa su figure esto i reprodukovali sa svojih slika. Tako je bilo do 1500 godine. Najkarakteristi nija dela vajara «pozne gotike» su drveni oltari u obliku skrinje, esto ogromnih dimenzija i neverovatno zamrsenih detalja. Dela:
An eo koji lebdi, 1518 g., crkva St. Lorenz, Nurnberg, Veit Stosz
Krunisanje Bogorodice 1481 g., drveni oltar, parohijska crkva St. Wolfgang, Austria, Michael Pacher
GRAFI KA UMETNOST
Severno od Alpa razvila se stamparska vestina ne samo za knjige ve i za slike. Najranije stampane knjige pojavile su se u oblasti Rajne 1450 god..(a Gutenberg?)
Drvorezi sa po etka XV veka su drvene plo e sa kojim su se stampale slike. Rani drvorezi imaju ornamentalnu semu. Konture su izvedene jednostavnim punim linijama.
«Block-buch» su popularne slikovnice u XV veku. ine kombinaciju slike i teksta.
1450 god. su se pojavila metalna slova.
Gravure oko 1430. godine su modelovane finim srafiranim linijama. Prvi graveri su bili zlatari. Moze se pratiti individualni stil.
MARTIN SHONGAUER 1491. godine)
Bio je poznati stampar i slikar koji je stekao me unarodnu slavu. Njegove gravure imaju slozenu kompoziciju, prostornu dubinu i bogatstvo fakture. Neobuzdana izrazajnost i formalna preciznost, snazni pokreti itd u delu:
Iskusenje Sv. Antonija 1490. godine), gravura.
MAJSTOR HAUSBUCHA
Njegovi otisci su mali, intimne atmosfere i spontani, gotovo da su skice. Svoje crteze u bakarnu plo u je urezivao finom eli nim iglom tehnika «prost bod». Ova tehnika dozvoljava veoma tanke linije, kao perom. Ona dopusta meke, vazdusaste efekte, barsunaste senke i drug koje se rezaljkom ne mogu posti i. Dela:
Sveta Bogorodica 1490. godine, suva igla
|
