STARI BLISKI ISTOK UMETNOST MESOPOTAMIJE
Mesopotamija je skup razli itih kultura i naroda koji su se nastanjivali oko 2500 godine p.n.e., na podru ju izme u reka Tigra i Eufrata. Ovo je podru je stalnih ratova i doseljavanja raznih naroda, koji su se prilago avali osnovnoj kulturnoj matrici koju su stvorili Sumeri, te je tako omogu en kontinuitet u razvoju umetnosti.
Epohe
Sumer 2340 godine p.n.e.) glavni grad Uruk
Akad 2180 godine p.n.e.), stapanje Semita sa Sumerima, vladar Sargon i njegovi naslednici, njegov unuk je Naram-Sin
godine p.n.e., vladaju 515e48f plemena sa severoistoka
Novosumersko razdoblje (2125 2000 godine p.n.e.), glavni grad Ur, samo je Lagas bio samostalan grad-drzava vladar Gudea
1000 godine p.n.e., Hiksi i drugi narodi u Mesopotamiji, samo je Vavilon od 1760 1600 godine p.n.e. samostalan, osniva Hamurabi
Asirija 612 godine p.n.e.), od 2000-1500 godine p.n.e. Hititi naseljavaju Anadoliju, a Mitanci Siriju, Asur i SZ Mesopotamiju. 1360 godine p.n.e. Hititi pokoravaju Mitance, te Asirija ponovo sti e samostalnost. 612 godine p.n.e. pad Asirije, dok juzni deo drzave ostaje slobodan Novi Vavilon
Novi Vavilon ( 539 godine p.n.e.), vladar Navukodonosor, Semiramidini vrtovi
Persija (osvaja Vavilon 539 godine p.n.e. do 331 godine p.n.e. kad je osvaja Aleksandar Veliki), dinastija Ahmenida, vladar Kir Veliki
Persija dinastija Sasanida
SUMER (drzavno ure enje «teokratski socijalizam»)
Sumeri su tvorci klinastog pisma. Imaju malo ostataka iz oblasti arhitekture, jer je njihov gra evinski materijal erpi i drvo. Neoptere eni zivotom posle smrti, njiohova umetnost je utilitarna i pragmati na uz veoma malo religijskih motiva.
Sumerska skulptura je geometrijska i ekspresivna, a ne realisti na, uz ose anje sumerskog vajara za formu putem kupe i valjka, a ne isto i kubi no kao kod egip ana. Mnogo elasti niji i realisti niji je kod skulpture koja je ra ena dodavanjem, a ne oduzimanjem (modelovana od raznih vrsta materijala da bi bila izlivena u bronzi ili kombinuje vise maaterijala). Figure su snazne zdepaste, zamisljenog izraza, neidealnih proporcija: kratak vrat, siroka ramena, veliki nos, bez istaknutog pokreta. O i su velike. Reljef: nema perspektive i skra enja, vazi zakon frontaliteta (oko i gornji delovi tela frontalno, a lice i noge u profilu), dubina se prikazuje pomo u ravni. Dela:
Zenska glava iz Uruka 3000 godine p.n.e.
Kipovi iz Abuovog hrama 2500 godine p.n.e.
«Stijeg» iz Ura, 2500 godine p.n.e.
AKAD
Umetnost se nasla pred novim zadatkom glorifikacija suverena. Udaljavanje od formalne apstrakcije kod skulptura, kao novo shvatanje kraljevskog dostojanstva.
Reljef postaje slobidniji piramidalne kompozicije. Ve a je realisti nost predstavljanja. Slike pri aju pri u, a ne prikazuju lepotu. Umetnost je svetovnog karaktera i veli a kralja. Javlja se stilizacija kose i brade. Dela:
Glava akadskog vladara 2200 godine p.n.e., bronza
Pobedni ka stela Naram Sina 2200 godine p.n.e., najstariji spomenik u slavu osvaja a
NOVOSUMERSKO RAZDOBLJE
Arhitektura je religijska. U skulpturi su sugestivnost i sakralnost vise izrazene. Dela:
Glava Gudea
VAVILON
Kulturno srediste Sumera. Hamurabijev zakonik.
Umetnost sli na novosumerskoj. Mnostvo fantasti nih zivotinja, bikova i lavova, strazari na vratima. Dela:
Hamurabijeva stela, 1760 godine p.n.e, diorit
ASIRIJA
Asirci su bili za Sumere ono sto su rimljani bili za Grke. Palate asirskih vladara dostigle su veliku veli inu i sjaj. Zgrade su od opeke, a kapije i nizi delovi unutrasnjih zidova vaznih prostorija oblagali su velikim kamenim plo ama. One su ukrasene niskim reljefima ili pak predstavljaju demone uvare u kombinaciji reljefa i slobodne plastike sa zadatkom da na pojedinca ostave utidak mo i i veli anstva kralja. U palatama su se nalazili reljefi koji su opisivali kraljeve vojni ke podvige sa natpisima i drugim podacima. To su najstariji narativni reljefi slikarsko pripovedanje. Reljef je plitak, ali zahvaljuju i utan anoj gradaciji povrsine, velike je mase i zapremine. Zivotinje su velike fizi ke snage. Reljef je pun dramatske snage. Dela:
Kapija na tvr avi Sargona II krilati bik sa ljudskom glavom, 721 705 godine p.n.e.
Asurbanipal II u lovu na lavove, reljef, 850 godine p.n.e.
Smrtno ranjena lavica, reljef, 650 godine p.n.e.
NOVI VAVILON
Vavilonska kula, najpoznatije arhitektonsko delo, od klesanog kamena, pesčane i gle osane opeke. Dela:
Istarine dveri, ulazna kapija u Vavilon, gle osana opeka sa bordurom i modelovano zivom bojom. Zivotinje su ljupke i vedre, elegantne i graciozne
PERSIJA
Persijanci su bili stalni nomadi, nemaju trajnih spomenika i pisanih izvestaja. Njihovu umetnost poznajemo sa predmeta koje su sahranjivali sa mrtvima. Takvi predmeti od kosti drveta ili metala, predstavljaju vrstu pokretne umetnosti, kako nazivamo nomadsku opremu: oruzje, konjska oprema, kop e, fibule, pehari, zdele i sli no. Svim predmetima je zajedni ki repertoar oblika poznat kao «zivotinjski stil
Persijska vera u enje Zoroastra, dualizam svetlosti i mraka. Nemaju religioznu arhitekturu, verski obred vrse pod vedrim nebom na oltarima sa vatrom.
Skulptura je u arhitektonskom okviru, ceremonijalna. Reljefi su sa figurama u sve anom marsu, bez uzora sa slojevima ode e jednim preko drugog. Ramena i ruke se fino probijaju kroz draperiju. Persijska umetnost pod Ahmenidima je sinteza vise elemenata, naodvezuje se na mesopotamsku tradiciju, nasle uju i njena temeljna obelezja. Od Asiraca uzimaju celebrativni reljef. Stati na je. Preokupirana je dekorativnim efektima iz nomadske proslosti.
Za vreme Sasanida umetnost je mesavina rimskih elemenata i elemenata umetnosti bliskog istoka. Stati na je. Svilene tkanine su ponos sasanidske umetnosti.
|
