Borland C++Builder 5. Æwiczenia praktyczne

Spis treoci

TOC \o "1-4" \h \z

Rozdzia³ . Pierwsze spotkanie ze orodowiskiem Borland C++Builder 5 PAGEREF _Toc520359544 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340034000000

C++ Builder Enterprise PAGEREF _Toc520359545 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340035000000

C++ Builder Profesional    PAGEREF _Toc520359546 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340036000000

C++ Builder Standard PAGEREF _Toc520359547 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340037000000

Parê po¿ytecznych skrótów nazw PAGEREF _Toc520359548 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340038000000

Technologia OLE    PAGEREF _Toc520359549 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500340039000000

OLE Automation PAGEREF _Toc520359550 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350030000000

Model COM    PAGEREF _Toc520359551 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350031000000

Technologia ActiveX    PAGEREF _Toc520359552 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350032000000

Orodowisko programisty - IDE PAGEREF _Toc520359553 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350033000000

Struktura g³ównego menu PAGEREF _Toc520359554 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350034000000

Menu File PAGEREF _Toc520359555 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350035000000

Menu Edit    PAGEREF _Toc520359556 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350036000000

Menu Search PAGEREF _Toc520359557 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350037000000

Menu View    PAGEREF _Toc520359558 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350038000000

Menu Project    PAGEREF _Toc520359559 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500350039000000

Menu Run PAGEREF _Toc520359560 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360030000000

Menu Component    PAGEREF _Toc520359561 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360031000000

Menu Tools PAGEREF _Toc520359562 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360032000000

Menu Help PAGEREF _Toc520359563 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360033000000

Menu Desktop PAGEREF _Toc520359564 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360034000000

Pasek narzêdzi - Speed Bar PAGEREF _Toc520359565 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360035000000

Inspektor obiektów - Object Inspector PAGEREF _Toc520359566 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360036000000

Karta w³aociwooci - Properties PAGEREF _Toc520359567 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360037000000

Karta obs³ugi zdarzeñ - Events PAGEREF _Toc520359568 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360038000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359569 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500360039000000

Rozdzia³ Borland C++Builder 5. Pierwsze kroki PAGEREF _Toc520359570 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370030000000

Ogólna postaæ programu pisanego w C++ PAGEREF _Toc520359571 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370031000000

Funkcja main() PAGEREF _Toc520359572 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370032000000

Dyrektywa #include i prekompilacja PAGEREF _Toc520359573 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370033000000

Dyrektywa #pragma hdrstop PAGEREF _Toc520359574 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370034000000

Dyrektywa #pragma argsused PAGEREF _Toc520359575 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370035000000

Konsolidacja PAGEREF _Toc520359576 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370036000000

Konfigurujemy Opcje Projektu PAGEREF _Toc520359577 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370037000000

Uruchamiamy program PAGEREF _Toc520359578 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370038000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359579 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500370039000000

Rozdzia³ 3. Elementarz C++ PAGEREF _Toc520359580 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380030000000

Podstawowe typy danych oraz operatory arytmetyczne PAGEREF _Toc520359581 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380031000000

Æwiczenia do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359582 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380032000000

Operatory relacyjne i logiczne PAGEREF _Toc520359583 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380033000000

Deklarowanie tablic PAGEREF _Toc520359584 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380034000000

Instrukcje steruj¹ce PAGEREF _Toc520359585 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380035000000

Instrukcja if PAGEREF _Toc520359586 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380036000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359587 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380037000000

Instrukcja switch PAGEREF _Toc520359588 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380038000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359589 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500380039000000

Instrukcja for PAGEREF _Toc520359590 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390030000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359591 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390031000000

Nieskoñczona pêtla for PAGEREF _Toc520359592 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390032000000

Instrukcja while PAGEREF _Toc520359593 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390033000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359594 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390034000000

Instrukcja do. . .while PAGEREF _Toc520359595 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390035000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359596 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390036000000

Funkcje w C++ PAGEREF _Toc520359597 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390037000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359598 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390038000000

Wskazania i adresy PAGEREF _Toc520359599 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003500390039000000

Struktury PAGEREF _Toc520359600 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300030000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359601 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300031000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359602 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300032000000

Rozdzia³ 4. Projektowanie obiektowe OOD PAGEREF _Toc520359603 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300033000000

Klasa PAGEREF _Toc520359604 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300034000000

Obiekt PAGEREF _Toc520359605 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300035000000

Metody PAGEREF _Toc520359606 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300036000000

Widocznooæ obiektów PAGEREF _Toc520359607 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300037000000

Wspó³dzia³anie obiektów PAGEREF _Toc520359608 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300038000000

Implementacja obiektu PAGEREF _Toc520359609 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600300039000000

Zdarzenie PAGEREF _Toc520359610 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310030000000

Dziedziczenie PAGEREF _Toc520359611 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310031000000

Programowanie zorientowane obiektowo PAGEREF _Toc520359612 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310032000000

Klasa TForm1 PAGEREF _Toc520359613 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310033000000

Konstruktor TForm1() PAGEREF _Toc520359614 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310034000000

Formularz jako zmienna obiektowa PAGEREF _Toc520359615 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310035000000

Tworzymy aplikacjê PAGEREF _Toc520359616 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310036000000

Pierwsza aplikacja PAGEREF _Toc520359617 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310037000000

Funkcja obs³ugi zdarzenia PAGEREF _Toc520359618 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310038000000

Ogólna postaæ aplikacji w C++Builder 5 PAGEREF _Toc520359619 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600310039000000

Wykorzystujemy w³asn¹ strukturê PAGEREF _Toc520359620 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320030000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359621 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320031000000

Wykorzystujemy w³asn¹ funkcjê PAGEREF _Toc520359622 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320032000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359623 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320033000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359624 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320034000000

Rozdzia³ 5 Podstawowe elementy biblioteki VCL PAGEREF _Toc520359625 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320035000000

Hierarchia komponentów VCL PAGEREF _Toc520359626 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320036000000

Klasa TObject PAGEREF _Toc520359627 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320037000000

Klasa TPersistent PAGEREF _Toc520359628 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320038000000

Klasa TComponent PAGEREF _Toc520359629 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600320039000000

Klasa TControl PAGEREF _Toc520359630 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330030000000

W³aociwooci klasy TControl    PAGEREF _Toc520359631 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330031000000

Zdarzenia klasy TControl    PAGEREF _Toc520359632 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330032000000

Klasa TGraphicControl PAGEREF _Toc520359633 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330033000000

Klasa TWinControl PAGEREF _Toc520359634 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330034000000

Metody klasy TWinControl    PAGEREF _Toc520359635 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330035000000

W³aociwooci klasy TWinControl    PAGEREF _Toc520359636 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330036000000

Zdarzenia klasy TWinControl    PAGEREF _Toc520359637 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330037000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359638 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330038000000

Rozdzia³ 6. Biblioteka VCL PAGEREF _Toc520359639 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600330039000000

Karta Standard PAGEREF _Toc520359640 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340030000000

TFrames PAGEREF _Toc520359641 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340031000000

Zastosowanie TFrames PAGEREF _Toc520359642 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340032000000

Wykorzystanie pozosta³ych komponentów karty Standard PAGEREF _Toc520359643 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340033000000

Wczytujemy plik z dysku PAGEREF _Toc520359644 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340034000000

Komponenty TRadioGroup oraz TScrollBar PAGEREF _Toc520359645 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340035000000

Komponenty TMainMenu oraz TPopupMenu PAGEREF _Toc520359646 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340036000000

TPanel oraz TCheckBox PAGEREF _Toc520359647 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340037000000

Przyk³adowa aplikacja PAGEREF _Toc520359648 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340038000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359649 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600340039000000

Hierarchia w³asnooci obiektów W³aociciele i rodzice PAGEREF _Toc520359650 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350030000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359651 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350031000000

Karta Additional PAGEREF _Toc520359652 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350032000000

Karta Win32 PAGEREF _Toc520359653 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350033000000

Karta System PAGEREF _Toc520359654 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350034000000

Karta Dialogs PAGEREF _Toc520359655 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350035000000

Tworzymy profesjonalne menu PAGEREF _Toc520359656 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350036000000

Przyk³ad wykorzystania komponentów TApplicationEvents oraz TTimer PAGEREF _Toc520359657 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350037000000

Æwiczenie do samodzielnego wykonania PAGEREF _Toc520359658 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350038000000

Karta Win 3.1 PAGEREF _Toc520359659 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600350039000000

Wykorzystanie komponentów TDirectoryListBox, TFileListBox, TFilterComboBox oraz TDriveComboBox PAGEREF _Toc520359660 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360030000000

Karta Samples PAGEREF _Toc520359661 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360031000000

Wykorzystanie komponentów TCSpinEdit, TTrayIcon, TImageList oraz TCheckBox PAGEREF _Toc520359662 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360032000000

Komponent TCCalendar PAGEREF _Toc520359663 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360033000000

Karta ActiveX PAGEREF _Toc520359664 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360034000000

Komponent TF1Book PAGEREF _Toc520359665 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360035000000

Karta Internet PAGEREF _Toc520359666 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360036000000

Karta Servers PAGEREF _Toc520359667 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360037000000

Komponenty TPowerPointApplication, TWordApplication oraz TExcelApplication PAGEREF _Toc520359668 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360038000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359669 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600360039000000

Rozdzia³ 7 Aplikacje SDI oraz MDI PAGEREF _Toc520359670 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600370030000000

Aplikacje jednodokumentowe PAGEREF _Toc520359671 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600370031000000

Aplikacje wielodokumentowe PAGEREF _Toc520359672 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600370032000000

Podsumowanie PAGEREF _Toc520359673 \h 08D0C9EA79F9BACE118C8200AA004BA90B02000000080000000E0000005F0054006F0063003500320030003300350039003600370033000000

Wprowadzenie

Jeden z najnowszych produktów firmy Borland/Imprise C++Builder 5 reprezentuje niezwykle bogate i bardzo wydajne orodowisko programistyczne. [EK1] Zapoznanie siê z nowym Builderem mo¿e te¿ stanowiæ pretekst do pokazania Czytelnikom pewnych elementów wspó³czesnych metod programowania aplikacji. W zamierzeniu ksi¹¿ka ta przeznaczona jest dla osób dopiero zaczynaj¹cych przygodê z programowaniem obiektowym. W jej trakcie bêdziemy stopniowo poznawaæ niezwykle bogate orodowisko programistyczne oferowane [EK2] nam przez Buildera 5. Jjednoczeonie zapoznamy siê z najbardziej podstawowymi elementami oraz metodami konstrukcji algorytmów w³aociwymi dla Borland C++, tak by w efekcie w pewnym momencie uowiadomiæ sobie, ¿e oto zaczynamy samodzielnie tworzyæ aplikacje przy pomocy Borland C++Buildera 5 jako ca³ooci. Poznamy strukturê programów pisanych zarówno w C++ jak i C++Builderze, a tak¿e zaznajomimy siê z pojêciem klasy oraz obiektu formularza. Wa¿nym celem ksi¹¿ki jest zaciekawienie Czytelnika i zachêcenie go do przyjêcia postawy eksploracyjnej, tak niezbêdnej we wspó³czesnym Oowiecie.

Nie bêdzie naszym zadaniem przedstawienie skomplikowanych technik zwi¹zanych z algorytmizacj¹ programów oraz stosowaniem wyszukanych funkcji, struktur czy innych obiektów tak charakterystycznych dla wspó³czesnego C++. Skoncentrujemy siê natomiast na poznaniu orodowiska programisty [EK3] oferowanego przez C++Buildera 5 wraz z podstawowymi elementami biblioteki VCL. G³ówny nacisk zostanie po³o¿ony na umiejêtnooæ wykorzystania ju¿ istniej¹cych obiektów, tak aby nawet zaczynaj¹cy sw¹ przygodê ze wspó³czesnym C++ Czytelnik nie czu³ siê zagubiony w g¹szczu skomplikowanych terminów i aby w trakcie ca³ej ksi¹¿ki mia³ wyraYny przegl¹d sytuacji. Wykonuj¹c proste æwiczenia nauczymy siê pos³ugiwaæ w³aociwoociami, zdarzeniami oraz metodami ró¿nych komponentów. Zamieszczone w ksi¹¿ce przyk³ady kompletnych aplikacji pomog¹ nam zrozumieæ, jak z prezentowanych komponentów mo¿emy skorzystaæ w praktyce. Ksi¹¿ka ta nie zak³ada znajomooci wczeoniejszych wersji Buildera, dlatego z tego powodu, oprócz elementów biblioteki VCL w³aociwych dla nowego Buildera omówimy te¿ sposoby korzystania z zasobów zaadaptowanych ze starszych jego wersji, o których pliki pomocy wyra¿aj¹ siê w sposób bardzo oszczêdny.

Rozdzia³ 1 Pierwsze spotkanie ze orodowiskiem Borland C++Builder 5

Najwa¿niejszym elementem nowego Buildera jest szybki optymalizuj¹cy kompilator [EK4] Borland C++ Compiler v. 5.5. C++, zgodnie Bêd¹c zgodnym ze wszystkimi licz¹cymi siê wersjami standardu ANSI/ISO C++ sprawia, ¿e praca z C++ Builderem staje ³a siê jeszcze ³atwiejsza. Tradycyjnie C++ Builder dostêpny jest w trzech wersjach ró¿ni¹cych siê stopniem zaawansowania.

C++ Builder Enterprise

G³ównym jego zastosowaniem jest tworzenie aplikacji rozproszonych, internetowych oraz typu klient/serwer. Wbudowane komponenty Internet Express, zawieraj¹ce kreatory klientów internetowych bardzo u³atwiaj¹ tworzenie w pe³ni skalowalnych [EK5] aplikacji, internetowych zdolnych dynamicznie przesy³aæ dane poprzez WWW. Programista ma do dyspozycji jêzyki HTML 4 i XML. Tworzenie aplikacji rozproszonych u³atwiaj¹ MIDAS, PageProducer oraz WebBroker. ADOExpress zapewnia bardzo szybki dostêp do danych praktycznie rzecz bior¹c z dowolnych Yróde³ Ttworzone w ten sposób aplikacje bêd¹ dzia³aæ na ró¿nych platformach internetowych. Wiêksza wydajnooæ pracy grup programistów zosta³a zapewniona przez TeamSource. Mamy tutaj mo¿liwooci grupowania projektów wraz z ich jednoczesn¹ kompilacj¹ mo¿liwa jest równie¿ kompilacja w tle.[EK6] 

C++ Builder Profesional

Pos³uguj¹c siê t¹ wersj¹ mamy mo¿liwooæ szybkiego tworzenia aplikacji sieciowych poprzez wbudowane biblioteki elementów internetowych oraz perfekcyjnie zorganizowan¹ obs³ugê baz danych. Pos³uguj¹c siê technologi¹ CodeGuard mo¿na zminimalizowaæ wystêpowanie ró¿nego rodzaju b³êdów alokacji i dostêpu do pamiêci. Wykorzystanie komponentów Frame pozwala na efektywne, wizualne tworzenie komponentów biznesowych[EK7] . Budowanie aplikacji pos³uguj¹cej siê relacyjnymi bazami danych u³atwia InterBase Express.

C++ Builder Standard

Rozpoczêcie pracy min[EK8]  jest najlepszym i najprostszym sposobem poznania C++ oraz nauczenia siê metod wizualnego budowania aplikacji[EK9] . Do dyspozycji mamy kilkadziesi¹t komponentów [EK10] wizualnych oferowanych przez biblioteki VCL (ang. Visual Component Library Wersja Standard udostêpnia nam wszystkie niezbêdne zasoby interfejsu programisty[EK11]  Win32[EK12]  API (ang. Application Programming Interface Dziêki niej M mamy mo¿liwooæ wykorzystywania zaawansowanych technologii obiektowych, takich jak COM czy ActiveX. Z kolei OLE Automation [EK13] umo¿liwia naszym aplikacjom wspó³pracê z elementami pakietu MS Office, np. Word, Excel, Power Point czy Outlook.

Parê po¿ytecznych skrótów nazw

Poniewa¿ zaczynamy w³aonie swoj¹ przygodê z programowaniem obiektowym po¿ytecznym bêdzie je¿eli zapoznamy siê z paroma najczêociej u¿ywanymi skrótami pewnych nazw, z którymi mo¿emy siê spotkaæ czytaj¹c ró¿nego rodzaju artyku³y Bbardzo czêsto nazwy takie pojawiaj¹ siê te¿ w plikach pomocy udostêpnianych przez C++ Buildera 5.

Technologia OLE

OLE (ang. Object Linking and Embedding) umo¿liwia osadzanie[EK14] , ³¹czenie i wzajemn¹ wymianê ró¿nych obiektów danych przy jednoczesnej pracy wielu aplikacji Windows (OLE 2). Je¿eli termin obiekt danych [EK15] nie jest jeszcze dla nas zbyt jasny, pPostaraj siê wstawiæ poprzez schowek fragment jakiegoo arkusza kalkulacyjnego (mo¿e byæ to tabela) pochodz¹cego np. z Excela do pliku dokumentu edytora tekstu, np. Worda. W³aonie wWykona³eo operacjê wymiany obiektu danych pomiêdzy dwiema niezale¿nie dzia³aj¹cymi aplikacjami. Dane mo¿emy wymieniaæ za poorednictwem schowka DDE ang. Dynamic Data Exchange czyli mechanizmu dynamicznej wymiany danych lub du¿o bardziej wydajnego, jednolitego transferu danych UTD (ang. Uniform Data Transfer) lub te¿ na zasadzie zwyk³ego przeci¹gania. W ¿argonie informatycznym tê ostatnio wymienion¹ operacjê okreolono by mianem drag and drop. W dos³ownym t³umaczeniu brzmi to trochê zabawnie: zawlec (ang. drag) i zrzuciæ (ang. drop [EK16] 

OLE Automation

Jest czêoci¹ standardu OLE 2. Umo¿liwia zapisywanie w aplikacji sekwencji dzia³añ OLE w postaci ci¹gu poleceñ, które dany program ma zinterpretowaæ.

Model COM

Component Object Model jest standardem pozwalaj¹cym wspó³dzieliæ obiekty z pomiêdzy wielomae aplikacjami. i. Okreola te¿ zasady komunikacji pomiêdzy obiektami. Obiekty takie musz¹ byæ rozró¿nialne ju¿ na poziomie systemu operacyjnego. Z regu³y reprezentowane s¹ w postaci plików wykonawczych z rozszerzeniem .exe lub bibliotek z rozszerzeniem .dll. Pewnym uogólnieniem COM jest technologia DCOM (ang. Distributed COM) pozwalaj¹ca wykorzystywaæ obiekty fizycznie znajduj¹ce siê na innych komputerach po³¹czonych w sieæ.

Technologia ActiveX

Umo¿liwia wspó³dzielenie obiektów z przez wielomae aplikacjami, i jak równie¿ umieszczanie obiektów ich w sieci Internet.

Orodowisko programisty [EK17]  IDE [EK18] 

Zintegrowane orodowisko programisty [EK19] stanowi zbiór wszystkich niezbêdnych narzêdzi pomocnych w b³yskawicznym projektowaniu i uruchamianiu aplikacji. W sk³ad IDE wchodz¹ nastêpuj¹ce g³ówne elementy: Zasadnicze elementy, które wchodz¹ w sk³ad IDE to:

G³ówne menu.

Pasek narzêdzi.

G³ówny formularz.

Okno edycji kodu.

Inspektor obiektów (ang. Object Inspector).

Odrêbn¹ grupê narzêdzi pomocnych w szybkim tworzeniu aplikacji stanowi¹ paleta komponentyów VCL. Jednak ze wzglêdu na swoje znaczenia zostan¹ one omówione w osobnym rozdziale. zdecydujemy siê poowiêciæ jej osobny rozdzia³.

Po uruchomieniu programu C++Builder 5 okno monitora powininno en wygl¹daæ podobnie jak na rysunku 1.1. Mo¿e zdarzyæ siê i taka sytuacja, ¿e formularz o nazwie Form1 nie pojawi siê od razu, wówczas nale¿y z g³ównego menu wybraæ opcjê File|New Application

Centraln¹ czêoæ monitora zajmowaæ bêdzie obszar zwany formularzem (w bardziej zaawansowanych opracowaniach obszar ten okreola siê mianem obszaru klienta), którego nazwa domyolnie przyjmowana jest jako Form1 (formularz, forma 1). Formularz posiada wszystkie cechy standardowego okna Windows. Ju¿ w tym momencie mo¿emy uruchomiæ nasz¹ aplikacjê naciskaj¹c chocia¿by przycisk F9. Na pewno zauwa¿ymy, ¿e po uruchomieniu tego programu zachowuje siê on tak samo jak ka¿da aplikacja Windows.

Je¿eli ktoo dokona³ swojego pierwszego historycznego uruchomienia aplikacji, niech jak najszybciej j¹ zamknie klikaj¹c oczywiocie w pole zamkniêcia. Ju¿ nied³ugo nauczymy siê umieszczaæ na formularzu ró¿ne komponenty, ale tymczasem tym czasem wyka¿my siê odrobin¹ cierpliwooci.

Aby dostaæ siê do kodu g³ównego modu³u formularza wystarczy dwa razy go klikn¹æ na nim dwa razy. Ujrzymy wówczas okno edycji kodu podobne do pokazanego na rysunku 1.3.

Byæ mo¿e powy¿sze zapisy jeszcze niewiele nam mówi¹, ale stopniowo bêdziemy je rozszyfrowywaæ. W³aonie tutaj bêdziemy pisaæ teksty naszych programów. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e ka¿da nauka programowania w Windows musi rozpocz¹æ siê od poznawania orodowiska, w którym przyjdzie nam pracowaæ, w naszym wypadku - C++Buildera 5.

Struktura g³ównego menu

Menu File

Korzystaj¹c z Menu File mamy do dyspozycji nastêpuj¹ce opcje:

New...

Polecenie tworzy nowy projekt, formularz, okno dialogowe lub otwiera przyk³adowe projekty aplikacji - opcja File|New|Projects

New Application

Polecenie utworzenia nowego projektu. Nowo powsta³y projekt sk³ada siê z pustego formularza o nazwie Form1 oraz odpowiadaj¹cego mu modu³u o nazwie Unit1.cpp.

New Form

Polecenie Uutworzeniae nowego, pustego formularza.

New Frame

Polecenie utworzenia nowej ramki.

Open...

Polecenie otwarcia modu³u, obiektu lub projektu. Katalogiem domyolnym bêdzie katalog, w którym zainstalowany jest Builder.

Open Project...

Polecenie otwarcia zapisanego wczeoniej na dysku projektu.

Reopen

Wyowietlenie Zostaje wyowietlona listy a ostatnio u¿ywanych projektów, z których ka¿dy mo¿na natychmiast otworzyæ.

Save

Polecenie zapisania bie¿¹cego modu³u na dysku. Domyolnie plik ten bêdzie mia³ rozszerzenie *.cpp.

Save As...

Zapisanie Zapisuje wybranego y modu³u pod now¹ nazw¹. Zawsze dobrym zwyczajem jest zapisywanie kolejnych modu³ów pod innymi nazwami.

Save Project As...

Polecenie zapisania aktualnie u¿ywanego projektu pod inn¹ nazw¹.

Save All

Zapisanie na dysku wszystkich aktualnie otwartych plików C++Buildera.

Close

Zamkniêcie aktualnie u¿ywanego modu³u kodu *.cpp wraz z odpowiadaj¹cym mu formularzem.

Close All

Zamkniêcie yka aktualnie otwartyego projektu.

Include Unit Hdr...

Do³¹czenie do aktualnie u¿ywanego modu³u kodu nowego pliku nag³ówkowego. Je¿eli aktualnie pracujemy z formularzem Form2, któremu odpowiada modu³ Unit2.cpp i zechcemy do³¹czyæ modu³ powiedzmy Unit1.cpp, wówczas u¿ycie tego polecenia spowoduje wyowietlenie nastêpujacego okna: informacji o nastêpuj¹cej treoci:

Okreolimy w ten sposób, czy modu³ Unit1.cpp ma byæ u¿ywany przez Unit2.cpp.

Print...

Polecenie drukowania aktualnie u¿ywanego elementu projektu. Gdy zechcemy wydrukowaæ zawartooæ okna edycji kodu pojawi siê opcja Print Selection. W przypadku drukowania formularza ujrzymy okienko Print Form

Exit

Opuszczenie C++Buildera i ewentualne zapisanie wszystkich otwartych elementów aplikacji.

Menu Edit

Pe³ne rozwiniêcie menu edycyjnego pokazano na rysunku 1.7.

Undelete

Podobnie jak we wszystkich standardowych aplikacjach Windows, opcja ta pozwala na anulowanie ostatniej operacji. Je¿eli przez pomy³kê usuniêto jakio komponent z formularza u¿ywaj¹c Undelete mo¿emy cofn¹æ usuwanie.

Redo

Polecenie odwrotne w stosunku do Undelete

Cut

Umieszczanie zaznaczonego y komponentu lub tekstu w schowku.

Copy

Polecenie kopiowania zaznaczonego elementu do schowka. W schowku zostanie umieszczona jedynie jego kopia.

Paste

Wstawianie uprzednio skopiowanegoy do schowka obiektu (tekstu, komponentu) we wskazane miejsce pola edycji kodu lub formularza.

Delete

Usuwanie Zzaznaczonegoy obiektu. zostanie usuniêty. Operacja odwrotna mo¿liwa jest przy u¿yciu Undelete

Select All

W przypadku edycji kodu Yród³owego zaznaczeniea ca³egoy tekstu. W przypadku formularza zaznaczeniea wszystkiche znajduj¹cyche siê tam komponentówy.

Align to Grid

Przy pomocy tego polecenia dopasowujemy po³o¿enia wszystkich elementów sk³adowych formularza do jego siatki. Operacja ta bêdzie dawaæ widoczne efekty, pod warunkiem odznaczenia opcji Snap to Grid w menu Tools|Environment Options|Preferences

Bring to Front

Zaznaczony element komponent nie bêdzie ewentualnie przykrywany przez inne znajduj¹ce siê w na formularzu. Element Komponent taki bêdzie zawsze ca³kowicie widoczny.

Send to Back

Polecenie odwrotne do Bring to Front

Align...

Wywo³anie polecenia w stosunku do uprzednio zaznaczonego komponentu umo¿liwia dopasowanie i wyrównanie jego po³o¿enia na formularzu. [EK21] 

Size...

Umo¿liwia Ddok³adne ustalenie rozmiaru obiektu. komponentu. Operacja ta mo¿e byæ z powodzeniem u¿yta w stosunku do uprzednio zaznaczonej grupy obiektów.komponentów

Scale...

Polecenie przeskalowania formularza jako ca³ooci wraz ze wszystkimi elementami komponentami wchodz¹cymi w jego sk³ad.

Tab Order...

Pisz¹c aplikacje do Windows w wielu wypadkach staramy siê uniezale¿niæ od dzia³ania myszki. Istnieje mo¿liwooæ ustalenia kolejnooci przechodzenia pomiêdzy sk³adnikami formularza komponentami przy u¿yciu klawisza Tab. Polecenie Tab Order wyowietla okienko dialogowe pokazane na rys. 1.8. U¿ywaj¹c przycisków opatrzonych strza³kami mo¿na w prosty sposób ustaliæ kolejnooæ przechodzenia pomiêdzy wszystkimi aktualnie dostêpnymi elementami komponentami, które wchodz¹ w sk³ad projektowanego formularza.

Creation Order...

Opcja pozwalaj¹ca ustaliæ kolejnooæ tworzenia tzw. komponentów niewidocznych (przestaj¹ byæ widoczne w momencie uruchomienia aplikacji).

Flip Children

Umo¿liwienie a automatycznej zamiany kolejnooci u³o¿enia poszczeólnych czêoci komponentów na formularza. u.

Lock Controls

Wybieraj¹c tê opcjê zablokujemy mo¿liwooæ przemieszczania obiektów komponentów w obrêbie formularza tworzonej aplikacji. Wybranie Lock Controls zapobiega przypadkowej zmianie po³o¿enia ju¿ wybranego obiektu. komponentu.

Menu Search

Pokazane w rozwiniêciu na rys. 1.9 menu Search zawiera nastêpuj¹ce opcje:

Find...

Opcja pozwalaj¹ca wyszukaæ Wyszukanie w kodzie wybranego y fragmentu tekstu. Przy pomocy okna dialogowego Find Text okreolamy ¿¹dane parametry wyszukiwania.

Find in Files...

Opcja ta Uumo¿liwia przeszukiwanie plików. Przy pomocy zak³adki Find in Files okreolamy ¿¹dane parametry wyszukiwania.

Replace...

Wyszukanie okreolonego tekstu lub jego fragmentu i zast¹pienie go innym.

Search Again

Wyszukanie kolejnego wyst¹pienia okreolonego tekstu lub jego fragmentu.

Incremental Search

Jest to tzw. opcja niewidoczna. Przed skorzystaniem z jej us³ug najlepiej jest ustawiæ kursor na samym pocz¹tku tekstu kodu. Po wybraniu Search|Incremental Search nale¿y zacz¹æ pisaæ szukane s³owo. Builder odczyta pierwsz¹ literê i natychmiast przeniesie kursor do pierwszego napotkanego w tekocie zwrotu zawieraj¹cego wpisan¹ literê.

Go to Line Number...

Przeniesienie kursora do wskazanego wiersza kodu.

Go to Address

Opcja dostêpna w trakcie dzia³ania aplikacji. Umo¿liwia krokowe sprawdzanie wartooci zmiennych, rejestrów CPU itp. Po pojawieniu siê okienka dialogowego, podobnego do pokazanego na rys. 1. nale¿y wpisaæ ¿¹dan¹ wartooæ. Liczby heksadecymalne nale¿y poprzedziæ par¹ znaków 0x

Potwierdzaj¹c przyciskiem OK. zobaczymy okno aktualnego stanu m.in. m. in. rejestrów CPU (ang. Central Processing Unit) czyli jednostki centralnej lub po prostu procesora. Poruszanie siê w oknie CPU mo¿liwe jest dziêki kombinacji klawiszy Ctrl (prawa/lewa) strza³ka

Menu View

Przedstawione na rysunku 1.12 menu View zawiera nastêpuj¹ce opcje:

Project Manager

Polecenie to Wwywo³uje mened¿era projektów.

Object Inspector

To Ppolecenie wywo³uje inspektora obiektów.

Alignment Palette

Opcja umo¿liwiaj¹ca wzajemne u³o¿enie i dopasowanie komponentów na formularzu. Jest to graficzny odpowiednik opcji Edit|Align

Component List

U¿ycie tego polecenia powoduje uaktywnienie okna (rys. 1.13 ) zawieraj¹cego wszystkie aktualnie dostêpne komponenty. S¹ one u³o¿one w porz¹dku alfabetycznym. Za pomoc¹ przycisku Add to form dowolny komponent mo¿na dodaæ do formularza.

Window List...

U¿ycie tego polecenia powoduje uaktywnienie dialogu, w którym pokazana jest lista aktualnie otwartych okien (rys. 1.14 ). Zaznaczaj¹c odpowiedni¹ pozycjê mo¿na przenieoæ siê do wybranego okna.

Debug Windows

W sk³ad Debug Windows wchodzi lista poleceñ pokazana na rysunku 1.15

Breakpoints wyowietla listê pu³apek (ang. breakpoint) pomocnych w oledzeniu programu korzystaj¹c z debuggera, czyli programu uruchomieniowego. [EK22] Przy pomocy tego programu którego mamy mo¿liwooæ pracy krok po kroku krokowej oraz mo¿liwooæ sprawdzania e wartooci zmiennych i rejestrów procesora.

Call Stack opcja u³atwiaj¹ca ustalenie kolejnooci wywo³ywania funkcji g³ównego programu podczas dzia³ania programu uruchomieniowego.

Watches wyowietla okno Watch List, w którym mo¿na ogl¹daæ aktualne wartooci wyra¿eñ lub zmiennych. Stosowana jest podczas operacji oledzenia wykonywania programu.

Threads W okienku Thread Status pojawi siê lista aktualnie uruchomionych w¹tków.

CPU wyowietla okienko aktualnego stanu CPU. Opcja ta jest aktywna w czasie dzia³ania programu.

Desktops

U¿ycie tego plecenia umo¿liwia skonfigurowanie i zapisanie pod wybran¹ nazw¹ wymaganego przez u¿ytkownika wygl¹du pulpitu (ang. desktop). Opcje tego podmenu pokazane s¹ na rysunku 1.16

Toggle Form/Unit

Mo¿liwooæ prze³¹czenia (ang. toggle) pomiêdzy edycj¹ formularza a odpowiadaj¹cym mu oknem edycji kodu (por. rysunki 1.1 oraz 1.3).

Units...

Polecenie to Ppodaje listê wszystkich modu³ów nale¿¹cych do projektu.

Forms...

Ogólnie rzecz bior¹c, w sk³ad aplikacji mo¿e wchodziæ wiele formularzy. Przy pomcy tego polecenia mo¿na wyowietliæ Polecenie to wyowietla listê wszystkich formularzy u¿ywanych przez aplikacjê.

New Edit Window

Polecenie otwarcia kolejnego okna edycji kodu. Dziêki temu mo¿emy pracowaæ z dwoma modu³ami jednoczeonie.

Toolbars

Mo¿liwooæ konfiguracji struktury g³ównego menu. Je¿eli wszystkie opcje Toolbars bêd¹ zaznaczone (rys. 1.17 ) to g³ówne menu bêdzie wygl¹daæ tak jak na rysunku 1.4.

Menu Project

W sk³ad tego menu wchodz¹ nastêpuj¹ce, pokazane na rys. 1. opcje:

Add to Project...

Opcja ta umo¿liwia w³¹czenie wskazanego modu³u do projektu modyfikuj¹c automatycznie plik z opisem projektu. [EK23] 

Remove from Project...

Usuwa wybrany modu³ z projektu modyfikuj¹c jednoczeonie plik g³ówny projektu.

Import Type Library...

Umo¿liwia zarejestrowanie w orodowisku Buildera wybranej biblioteki, która od tej chwili bêdzie traktowana jak ka¿da sk³adowa biblioteki VCL.

Add to Repository...

Aktualnie wykorzystywany formularz bêdzie umieszczony w repozytorium.

View Source

Polecenie edycji kodu projektu.

Edit Option Source

Polecenie edycji wszystkich informacji dotycz¹cych zwi¹zanych z projektu em oraz edycji przypisañ i odwo³añ do plików i bibliotek z nim zwi¹zanych z nim. Bêd¹ wyowietlane m.in. m. in. informacje o orodowisku, kompilatorze, standardzie kodu, nazwie pliku wynikowego itp.

Export Makefile...

Zapisanie pliku do kompilacji projektu (tzw. pliki makefile). Plik taki sk³ada siê z ci¹gu znaków ASCII i zawiera zestaw instrukcji do kompilacji projektu.

Add New Project...

Polecenie tworzy nowy projekt w grupie projektów. Opcja ta dzia³a podobnie jak View|Project Manager|New

Add Existing Project...

Przy pomocy tego polecenia mo¿na dodaæ Dodaje do grupy projektów projekt ju¿ istniej¹cy i zapisany wczeoniej na dysku.

Compile Unit

Kompilacja modu³u projektu.

Make Project1

Kompilacja aktualnego projektu w tzw. trybie Make. Kompilator kompiluje kody Yród³owe wszystkich modu³ów wchodz¹cych w sk³ad projektu, w których dokonano zmian od czasu ostatniej kompilacji. [EK24] Na dysku w aktualnym katalogu zostanie utworzony program wykonywalny.[EK25] 

Build Project1

Polecenie kompilacji aktualnego projektu w tzw. trybie Build. Kompilowane bêd¹ wszystkie modu³y niezale¿nie od tego czy by³y ostatnio modyfikowane, czy nie. Na dysku w aktualnym katalogu zostanie utworzony plik wykonywalny.

Information for (...)

Podaje informacje na temat ostatnio skompilowanego projektu, liczba linii, rozmiar w bajtach: danych, rozmiar kodu, rozmiar pliku wykonywalnego, itp.[EK26] 

Make All Projects

Kompilacja w trybie Make wszystkich projektów wchodz¹cych w sk³ad grupy projektów.

Build All Projects

Kompilacja w trybie Build wszystkich projektów wchodz¹cych w sk³ad grupy projektów.

Options...

Polecenie wywo³ania okna dialogowego Project Options, w którym mo¿na ustaliæ parametry kompilatora i konsolidatora.

Menu Run

Wymienione menu zawiera opcje pokazane na rysunku 1.19.

Run

Polecenie dokonania kompilacji (je¿eli jest to wymagane) z jednoczesnym uruchomieniem aplikacji.

Parameters...

Polecenie to wyowietla okno dialogowe (rys. 1.20 ), w którym mo¿na ustaliæ parametry wywo³ania aplikacji.

Step Over

Uruchomienie aplikacji w trybie krokowym z mo¿liwooci¹ oledzenia jej przebiegu wiersz po wierszu. Wywo³ania funkcji traktowane bêd¹ jako jedna instrukcja bez zagl¹dania do ich wnêtrza[EK27] 

Trace Into

Uruchomienie aplikacji w trybie krokowym. W momencie napotkania wywo³ania funkcji przenosimy siê do jej wnêtrza[EK28] 

Trace to Next Source Line

Uzupe³nienie poprzedniej opcji o mo¿liwooæ zobaczenia kolejnego wiersza kodu, który jest wykonywany.

Run to Cursor

Polecenie wykonania programu do miejsca, w którym ustawiliomy kursor. Wartooæ zmiennej mo¿na zobaczyæ u¿ywaj¹c polecenia View|Debug Windows|Watches

Run Until Return

Krokowe oledzenie wykonywania programu do momentu uruchomienia aplikacji.

Show Execution Point

Je¿eli w czasie uruchomienia aplikacji w trybie krokowym okno edycji kodu zosta³o zamkniête, przy pomocy tego polecenia okno zostanie otwarte, zao kursor znajdowaæ siê bêdzie w wierszu, który jest aktualnie wykonywany.

Program Pause

Tymczasowe wstrzymanie uruchomionego programu.

Program Reset

Polecenie zatrzymania wykonywanego programu z jednoczesnym usuniêciem go z pamiêci.

Evaluate/Modify...

W czasie dzia³ania debuggera istnieje mo¿liwooæ nie tylko ogl¹dania zmiennych i parametrów, ale równie¿ mo¿na te¿ modyfikowania ich wartooci. Mo¿na te¿ obliczaæ wyra¿enia zawieraj¹ce te zmienne lub parametry.

Add Watch...

Dodanie nowej zmiennej lub parametru do listy Watches

Add Breakpoint

Za³o¿enie pu³apki. Wskazany wiersz kodu zostanie podowietlony.

Menu Component

Pokazane na rysunku 1.21 menu posiada nastêpuj¹ce opcje:

New Component...

Wywo³anie zak³adki New Component, pomocnej w utworzeniu w³asnego komponentu[EK29] 

Install Component...

Polecenie to dodaje nowy komponent do biblioteki VCL.

Import ActiveX Control...

Polecenie do³¹czenia do wybranego pakietu VCL zarejestrowanego oraz istniej¹cego obiektu ActiveX do wybranego pakietu VCL.

Create Component Template...

To polecenie tworzy szablon komponentów. Kilka elementów komponentów mo¿na po³¹czyæ i korzystaæ z nich tak, jakby by³y pojedynczym obiektem.

Install Packages...

Opcja umo¿liwiaj¹ca odpowiednie zarz¹dzanie pakietami (ang. packages), które stanowi¹ czêoæ orodowiska i z których zbudowana jest biblioteka VCL. Pakiety takie mo¿na dodawaæ, usuwaæ, edytowaæ poddawaæ edycji ich zawartooci, tak jak pokazuje to rys. 1. .

Configure Palette...

Mo¿liwooæ dowolnego skonfigurowania uk³adu palety komponentów poprzez ich dodawanie, usuwanie czy umieszczanie w innych miejscach.

Menu Tools

W sk³ad menu wchodz¹ pokazane na rys. 1. opcje:

Environment Options...

Opcja pomocna w okreoleniu parametrów konfiguracyjnych orodowiska.

Editor Options...

Opcja umo¿liwiaj¹ca okreolenie w oknie edycji wielu parametrów konfiguracyjnych okna edycji, takich jak: rodzaj czcionki, jej kolor, rozmiar okna itp.

Debugger Options...

Ustalenie opcji debuggera.

Repository...

Repozytorium jest centralnym systemem informacji o obiektach tworz¹cych aktualny projekt. Dziêki tej opcji (rys. 1. 24 ) mo¿na obiekty takie edytowaæ, dodawaæ i usuwaæ.

Configure Tools...

To polecenie uUmo¿liwia odpowiednie skonfigurowanie orodowiska.

Image Editor

Edytor graficzny s³u¿y ¹cy do samodzielnego projektowania ikon, przycisków, ró¿nego rodzaju rysunków pomocnych w projektowaniu aplikacji. Na rys. 1. pokazano wygl¹d edytora. Zasada jego obs³ugi w niczym nie odbiega od zasady pos³ugiwania siê takimi aplikacjami, jak Paint czy Paint Brush.chocia¿by Paintem czy Paint Brushem.

Menu Help

Przedstawione w rozwiniêciu na rys. 1. menu posiada nastêpuj¹ce opcje:

C++Builder Help

C++Builder Tools

Windows SDK

Zawieraj¹ spisy treoci oraz pliki pomocy C++ Buildera 5 i Win32 API.[EK30] 

Borland Home Page

Borland Community Page

C++Builder Home Page

C++Builder Developer Support

C++Builder Direct...

Polecenia te [EK31] pozwalaj¹ na automatycznie po³¹czenie ze stronami WWW firmy Borland oraz stronami poowiêconymi C++Builderowi 5.

About...[EK32] 

Przytrzymuj¹c lewy klawisz Alt Napisz: DEVELOPERS

Menu Desktop

Przy pomocy zestawu opcji widocznych na rysunku 1. 27 mo¿emy zapisaæ samodzielnie skonfigurowany pulpit orodowiska C++Builder 5.

Pick List

Zawiera listê nazw, pod którymi zapisano wygl¹d skonfigurowanych pulpitów.

Save current desktop

Przy pomocy tego okienka dialogowego zapisujemy aktualnie skonfigurowany pulpit. Analogiczn¹ operacj¹ bêdzie View|Desktops|Save Desktop

Set debug desktop

Przy pomocy tego polecenia mo¿na okreoliæ Zapisuje wygl¹d pulpitu podczas uruchamiania aplikacji np. poleceniem Run|Run (F9). Analogiczn¹ operacj¹ bêdzie View|Desktops|Set Debug Desktop

Wszystkie dane o dokonanej konfiguracji pulpitu zostan¹ zapisane na dysku w pliku z rozszerzeniem .dst.

Pasek narzêdzi - Speed Bar

Pokazany na rysunku 1.28 pasek narzêdzi pozwala na szybszy dostêp do najczêociej u¿ywanych poleceñ IDE Buildera. Standardowo zawiera on 16 przycisków, które s¹ najczêociej u¿ywane przez programistów. Przyciski te pogrupowane s¹ w czterech obszarach (por. rys. 1.27):

Standard

View

Debug

Custom

Oczywiocie, dostêp do ka¿dego z nich mo¿liwy jest równie¿ z poziomu g³ównego menu.

Inspektor obiektów - Object Inspector

Inspektor obiektów jest bardzo wa¿n¹ czêoci¹ IDE. Pos³uguj¹c siê nim mo¿emy bardzo szybko ustalaæ i zmieniaæ cechy obiektów. Mo¿emy Umo¿liwia te¿ w wygodny sposób zarz¹dza nie i edytowaæ cjê metody[EK33]  stanowi¹ce ych odpowiedY na okreolone zdarzenie. Zasadnicz¹ czêoci¹ inspektora obiektów s¹ dwie zak³adki, czyli karty: karta w³aociwooci cech (ang. properties) oraz karta obs³ugi zdarzeñ (ang. events).

Karta w³aociwooci - Properties

Karta w³aociwooci Ppokazana jest na rysunku 1.38. Umo¿liwia ona wygodne edytowanie w³aociwooci samego formularza oraz aktualnie zaznaczonego na nim obiektu znajduj¹cego siê na formularzu. Ju¿ teraz mo¿emy zmieniæ wiele cech formularza pokazanych na rysunku 1.2. Raz klikaj¹c na w obszarze formularza wywo³amy ujrzymy w inspektora ze obiektów wszystkie jago cechy. Je¿eli teraz zechcemy zmieniæ nazwê formularza wystarczy jego cesze Caption przypisaæ w³asn¹ nazwê. Podobnie korzystaj¹c z cechy Icon mo¿emy w prosty sposób zmieniæ ikonê formularza. W³asn¹, oryginaln¹ ikonê mo¿emy stworzyæ przy pomocy edytora graficznego pokazanego na rys. 1.25.

Niektóre w³aociwooci poprzedzone s¹ znaczkiem . Oznacza to, ¿e zawieraj¹ szereg zagnie¿d¿onych[EK34]  opcji. Dla przyk³adu rozpatrzmy cechê BorderIcons. Klikaj¹c na zobaczymy kilka , ¿e sk³ada siê ona z kilu pozycji. Przypiszmy cesze biMinimize wartooæ false, a nastêpnie poleceniem Run|Run lub F9 spróbujmy uruchomiæ uruchommy aplikacjê. Pole minimalizacji stanie siê wówczas nieaktywne. Podobnie cechom biSystemMenu oraz biMaximize mo¿emy przypisaæ wartooci false jednak wówczas po uruchomieniu formularza bêdziemy mieli problem z jego zamkniêciem (pole zamkniêcia jest wygaszone - nieaktywne). W tego typu wypadkach nale¿y u¿yæ polecenia Run|Program Reset

Mo¿emy równie¿ ju¿ teraz ustaliæ, np. kolor obszaru klienta przy pomocy cechy a Color, rozmiary formularza: wysokooæ i szerokooæ - przy pomocy cechy Height Width, a tak¿e oraz jego po³o¿enie formularza na ekranie przy pomocy cechy Top Left

Karta obs³ugi zdarzeñ - Events

Ta karta Sstanowi drug¹ czêoæ inspektora obiektów i zawiera j¹c listê zdarzeñ zwi¹zanych z danym obiektem. W przysz³ooci zechcemy by program wykona³ jak¹o operacjê w odpowiedzi na klikniêcie na w obszar jakiegoo komponentu. Wykonamy to zapewne na zasadzie obs³ugi zdarzenia OnClick. Je¿eli zdarzenie ma zostaæ uaktywnione w odpowiedzi na podwójne klikniêcie, skorzystamy z obs³ugi zdarzenia OnDblClik (Double Click). Tego rodzaju technika programowania nazywana jest programowaniem obiektowo - zdarzeniowym i do jej idei powrócimy jeszcze w trakcie tej ksi¹¿ki.

Podsumowanie

W niniejszym rozdziale zapoznaliomy siê z czêoci¹ IDE, czyli orodowiska programisty [EK35] oferowanym nam przez Buildera 5. Dalsze jego elementy bêdziemy omawiaæ ju¿ przy okazji konkretnych przyk³adów wykorzystania komponentów z biblioteki VCL. Umiemy samodzielnie skonfigurowaæ dla w³asnych potrzeb pulpit, oswoiliomy siê te¿ z inspektorem obiektów oraz opcjami dostêpnymi z poziomu g³ównego menu. Przed nami C++Builder 5.

Rozdzia³ 2 Borland C++Builder 5. Pierwsze kroki

Skoro umiemy ju¿, przynajmniej teoretycznie korzystaæ z niektórych elementów orodowiska Buildera, najwy¿szy czas, aby zapoznaæ siê z jêzykiem programowania, który stanowiæ bêdzie podstawê tworzonych przez nas w przysz³ooci aplikacji oraz z praktycznymi sposobami korzystania z IDE. Istnieje tylko jeden, skuteczny sposób, by tego dokonaæ napisanie w³asnego programu.

Ogólna postaæ programu pisanego w C++

W niniejszym podrozdziale zapoznamy siê z elementami sk³adowymi programu pisanego dla Windows w jêzyku C++. Wynikiem utworzenia takiego programu, inaczej mówi¹c projektu bêdzie plik wykonawczy .exe oraz kilka innych zbiorów danych bardzo pomocnych na etapie projektowania programu.

Wykonajmy na pocz¹tek dwie proste czynnooci, mianowicie stwórzmy na dysku dwa oddzielne katalogi (foldery). Proponujê, by nazwaæ je po prostu \Projekt01 oraz \Projekt02. W katalogach tych bêdziemy przechowywali pliki z których korzystaæ bêd¹ nasze dwie pierwsze aplikacje. Nastêpnie

uruchommy C++Buildera 5,

Nastêpnie uruchommy C++Buildera 5. Poleceniem File|New|Console Wizard otwórzmy nowy modu³. Inspektor obiektów powinien byæ nieaktywny, natomiast na pulpicie powinno pojawiæ siê okno dialogowe podobne do tego z rysunku 2.1.

W opcji Source Type zaznaczmy C++, zao w drugim panelu odznaczmy Use VCL oraz wybierzmy Console Application. Zaznaczenie tej ostatniej opcji spowoduje, ¿e nasz program bêdzie traktowa³ g³ówny formularz tak jakby by³ normalnym okienkiem tekstowym DOS. Potwierdzaj¹c przyciskiem OK od razu przejdziemy do okna (rys. 2.2), w którym bêdzie siê znajdowaæ szkielet kodu przysz³ego programu.

Chocia¿ powy¿sze zapisy byæ mo¿e dla niektórych z nas stanowiæ bêd¹ pewn¹ niewiadom¹, nie wnikajmy na razie w szczegó³y, wszystko to dok³adnie omówimy za chwilê. Tymczasem spróbujmy uzupe³niæ powy¿szy tekst, tak aby kompletny kod naszego modu³u, nazwijmy go ju¿ jako Unit01.cpp wygl¹da³ jak na wydruku 2.1. Nastêpnie zapiszmy nasz modu³ (polecenie File|Save As...) w katalogu \Projekt01\Unit01.cpp. Projekt modu³u zapiszmy poleceniem File|Save Project As... w tym samym katalogu \Projekt01\Projekt01.bpr.

Wydruk 2.1. Kod modu³u Unit01.cpp projektu Projekt01.bpr

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

int main()

Teraz spróbujmy uruchomiæ nasz program np. poleceniem Run|Run F9). Nawet intuicyjnie poznamy, ¿e po uruchomieniu, na ekranie w okienku udaj¹cym tryb tekstowy powinien pojawiæ ciê napis: Pierwszy program w C++. Aby opuociæ program wystarczy nacisn¹æ Enter

Funkcja main()

Ka¿dy program C lub C++ musi zawieraæ w sobie przynajmniej jedn¹ funkcjê. G³ówna funkcja main() jest t¹, która zawsze musi istnieæ w programie. Jest wywo³ywana jako pierwsza i powinna zawieraæ w sobie zestaw kolejnych instrukcji wykonywanych przez program, z regu³y s¹ to wywo³ania innych funkcji. Zestaw wszystkich instrukcji musi byæ zawarty pomiêdzy par¹ nawiasów klamrowych . Formalnie funkcja main() nie jest czêoci¹ C ani C++, jednak traktowana jest jako integralna czêoæ orodowiska. W ogólnym wypadku C++ dopuszcza mo¿liwooæ u¿ycia parametrów formalnych w wywo³aniu funkcji main(), w których mog¹ byæ zapisywane wartooci ich argumentów, tak jak pokazuje to rysunek 2.2. Jednak ten sposób zapisu g³ównej funkcji nie bêdzie nas interesowa³, równie¿ z tego powodu, ¿e nigdy ju¿ do niego nie powrócimy w trakcie tej ksi¹¿ki. Natomiast w wiêkszooci spotykanych przypadków mo¿na post¹piæ w sposób du¿o prostszy, zapisuj¹c main() w taki sposób, jak pokazano y to na wydruku 2.1. Je¿eli funkcja main() jest okreolonego typu (w naszym przypadku typu ca³kowitego int), to powinna zwróciæ wartooæ tego samego typu. Tutaj wykonaliomy t operacjê poprzez instrukcjê return 0, który to zapis jest niczym innym jak wartooci¹ powrotn¹ udostêpnian¹ w nastêpstwie wywo³ania funkcji. Je¿eli funkcja by³aby typu void (tzw. typ pusty, pusta lista parametrów), to nie musi zwracaæ ¿adnej wartooci.

Dyrektywa #include i prekompilacja

Pisz¹c w C lub C++ ka¿dy program mo¿na zbudowaæ pos³uguj¹c siê jedynie prostymi instrukcjami oferowanymi przez te kompilatory. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e zarówno C jak i C++ nie posiadaj¹ wbudowanych instrukcji pozwalaj¹cych na realizacjê operacji wejocia / wyjocia, czyli opcji umo¿liwiaj¹cych wprowadzanie i wyprowadzanie na ekran, dysk lub inne urz¹dzenie komunikatów u¿ytkownika. Powoduje to koniecznooæ wywo³ywania w odpowiednim miejscu programu ró¿nych funkcji realizuj¹cych wymienione operacje wejocia / wyjocia. Wiêkszooæ takich funkcji znajduje siê w plikach nag³ówkowych C:

stdio.h (ang. standard library) zawiera j¹cej deklaracje typów i makrodefinicje wykorzystywane przez standardowe funkcje wejocia /wyjocia.

conio.h (ang. console input output) zawiera j¹cej deklaracje funkcji umo¿liwiaj¹cych komunikacjê z konsol¹. W przypadku programu przedstawionego na wydruku 2.1 funkcja getch() reaguj¹ca ej na nacioniêcie klawisza, np. Enter - wymaga u¿ycia conio.h.

Wszystko to jest równie¿ aktualne w C++, niemniej jednak jêzyk ten mo¿e wykorzystywaæ s³owo cout oraz operator << (w omawianym kontekocie znak graficzny << nazywamy operatorem wyjocia lub wyprowadzania danych) pozwalaj¹ce wyprowadziæ (równie¿ na ekran) ³añcuchy znaków oraz wartooci, akceptowanych przez C++ typów danych. Sekwencja dowolnej liczby znaków ujêtych w cudzys³ów nazywana jest ci¹giem znaków, tekstem lub sta³¹ tekstow¹. Instrukcja endl powoduje przesuniêcie kursora do pocz¹tku nastêpnego wiersza. W tym wypadku wymagane jest u¿ycie pliku nag³ówkowego iostream.h. Bardzo czêsto operator cout wystêpuje w parze z operatorem cin, ten ostatni s³u¿y do wczytywania i zapamiêtywania danych.

Zgodnie ze standardem ANSI ka¿da funkcja biblioteczna musi byæ zadeklarowana w pewnym zbiorze nag³ówkowym, którego zawartooæ w³¹czamy do programu przy pomocy dyrektywy #include oraz pisz¹c w ostrych nawiasach nazwê zbioru z rozszerzeniem .h. Mówimy, ¿e tego typu pliki nag³ówkowe podlegaj¹ prekompilacji. Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e najnowszy standard C++ z regu³y ju¿ nie wymaga stosowania tego rozszerzenia i z powodzeniem mo¿emy napisaæ np.:

#include <conio>

umo¿liwiaj¹c tym samym wykorzystywanie w naszych programach pewnych funkcji zdefiniowanych w pliku nag³ówkowym conio.h.

Dyrektywa #pragma hdrstop

Przy pomocy dyrektywy #pragma jesteomy w stanie przekazaæ kompilatorowi pewne dodatkowe informacje. Je¿eli po zakoñczeniu listy plików nag³ówkowych u¿yjemy #pragma hdrstop (ang. header stop), poinformujemy kompilator, ¿e w³aonie wyst¹pi³ koniec listy plików nag³ówkowych, które maj¹ byæ prekompilowane[EK38] 

Dyrektywa #pragma argsused

U¿ycie jej tej dyrektywy zapobiega ewentualnemu wyowietlaniu komunikatu bêd¹cego ostrze¿eniem, ¿e jeden z argumentów funkcji nie jest wykorzystywany. Dyrektywê #pragma argsused (ang. arguments used) nale¿y umieszczaæ przed funkcj¹, tak jak pokazuje to rys. 2.2. W naszym programie przedstawionym na wydruku 2.1 zrezygnowaliomy z tej dyrektywy niej z oczywistych wzglêdów.

Konsolidacja

Biblioteki w³aociwe zarówno C jak C++ s¹ opisane w ich definicjach które zawieraj¹c jednoczeonie wszystkie niezbêdne funkcje wykorzystywane przy konstrukcji odpowiednich programów. W momencie, kiedy zostanie u¿yta jakao funkcja nie bêd¹ca czêoci¹ programu (funkcje takie nazywamy bibliotecznymi) kompilator zapamiêta jej nazwê. Kod wynikowy tekstu programu zostanie w odpowiedni sposób po³¹czony z kodami istniej¹cymi w u¿ywanych bibliotekach. Proces tan okreolamy jako konsolidacjê lub linkowanie.

Konfigurujemy Opcje Projektu

Zanim zaczniemy na serio uruchamiaæ nasze programy i aplikacje poowiêæmy trochê uwagi niektórym kilku najwa¿niejszym opcjom, z jakimi przy pomocy których mo¿emy skonfigurowaæ nasz projekt. Zajrzyjmy do menu Project|Options...|Packages. Pierwsz¹, która siê pojawi bêdzie pokazana na rysunku 2.3 zak³adka Compiler

Wcioniêty przycisk Full debug zapewni nam mo¿liwooæ debuggowania programu w trakcie jego pisania lub sprawdzania. Stosowanie tej konfiguracji jest zalecane na etapie projektowania i testowania programów. Je¿eli natomiast dojdziemy do wniosku, ¿e aplikacja nasza jest ju¿ w pe³ni gotowa i nie bêdzie wymaga³a dalszych ulepszeñ (nie bêdziemy ju¿ wiêcej zagl¹daæ do jej kodu), wystarczy wcisn¹æ Release. W³¹czona opcja Cache pre - compiled headers przyopieszy w³¹czanie do programu plików nag³ówkowych, które musz¹ byæ poddane prekompilacji.[EK39] 

Pos³uguj¹c siê opcjami dostêpnymi w Advanced Compiler mo¿emy m. in. m.in. ustaliæ typ procesora, na którym nasz program ma dzia³aæ, rozmiaru danych oraz czy program bêdzie kompilowany w standardach zie opisanych m przez Borlanda, ANSI, System UNIX V lub Kernighana i Ritchie'go (K&R). Je¿eli nie mamy jakio specjalnych wymagañ warto lepiej zbytnio nie ingerowaæ w te opcje.

Bardzo ciekaw¹ pozycj¹ jest Runtime packages. Je¿eli pole Build with runtime package pozostanie a zaznaczone (bêdzie aktywne) mo¿emy mieæ spore problemy z uruchomieniem naszego programu, o ile nie bêdzie znajdowa³ siê w instalacyjnym katalogu Buildera \BIN. Wynika to z faktu, ¿e nasza aplikacja do prawid³owego dzia³ania potrzebowaæ bêdzie paru dodatkowych bibliotek. W momencie, kiedy Build with runtime packages pozostanie odznaczone (nieaktywne) biblioteki te zostan¹ automatycznie do³¹czone do pliku wykonywalnego programu zwiêkszaj¹c tym samym jego rozmiar . Dla naszych potrzeb pole to pozostanie nieaktywne, tak jak pokazano na rysunku 2.4. Kiedy do³¹czaæ lub nie poszczególne biblioteki ka¿dy musi zadecydowaæ sam. Je¿eli zale¿y nam na otrzymaniu pliku wykonywalnego o stosunkowo niewielkich rozmiarach mo¿emy je w³¹czyæ, nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e wówczas w aktualnym katalogu razem z plikiem wykonawczym[EK40]  musz¹ znajdowaæ siê poszczególne biblioteki.

PrzejdYmy z kolei do zak³adki Linker. Jej wygl¹d pokazany jest na rys. 2.5. W panelu Linking znajduje siê bardzo ciekawa opcja Use dynamic RTL. W przypadku, gdy pozostanie ona zaznaczona, nasz program wykonywalny [EK41] mo¿e potrzebowaæ do prawid³owego dzia³ania dwóch niewielkich DLL-i: zestawów procedur DLL: borlndmm.dll oraz cc3250mt.dll. Wymienione DLL-e zestawy procedur DLL (ang. Dynamic Link Library) nale¿¹ do grupy bibliotek RTL (ang. Run- Time Libraries Wykorzystywane s¹ podczas uruchamiania programów wykonawczych[EK42] , ponadto te z przyrostkiem mt (ang. Multi Thread) wspomagaj¹ elementy wielow¹tkowego dzia³ania aplikacji i systemu operacyjnego. Dla naszych potrzeb opcja ta [EK43] zostanie odznaczona[EK44] , tzn. bêdziemy jawnie w³¹czaæ je[EK45]  do naszych programów.

Nale¿y jednak powiedzieæ, ¿e jawne w³¹czanie do aplikacji zbyt wielu ró¿nych bibliotek nigdy nie jest dobrym pomys³em. Programy wykonywalne nie powinny byæ zbyt du¿e, by³o to jedn¹ z idei powstania bibliotek do³¹czanych dynamicznie. Czytelnik sam mo¿e siê przekonaæ, ¿e plik uruchomieniowy[EK46]  bcb.exe tak potê¿nego narzêdzia, jakim jest C++Builder 5 ma rozmiar mniejszy ni¿ 1 MB.

Korzystaj¹c z karty Application mo¿emy nadaæ w³asny, unikalny tytu³ projektowanej aplikacji, jak równie¿ zmieniæ jej ikonê, któr¹ np. mo¿emy wykonaæ sami pos³uguj¹c siê przedstawionym na rys. 1.34 edytorem graficznym.

Przy pomocy Version Info mo¿emy kontrolowaæ wersjê programu. Kompilator bêdzie automatycznie podawaæ kolejny numer wersji po ka¿dej kompilacji, pod warunkiem oczywiocie, ¿e zaznaczymy opcjê Auto-increment build number. Ciekawostk¹ jest równie¿ mo¿liwooæ umieszczenia tu danych o autorze programu, jak i krótkiego opisu programu.

Uruchamiamy program

Teraz, kiedy dokonaliomy w³aociwych ustawieñ opcji projektu mo¿emy skompilowaæ i uruchomiæ projekt naszego modu³u Unit01.cpp zawieraj¹cego tekst Yród³owy programu. Wystarczy w tym celu u¿yæ opcji menu Run|Run F9) lub proociej, z paska narzêdzi wybierzmy przycisk Run F9). Po uruchomieniu na ekranie powinniomy zobaczyæ okienko DOS, w którym wyowietlany jest napis bêd¹cy efektem wykonania programu:

Efekt dzia³ania programu na pewno nie jest czymo bardzo odkrywczym, niemniej jednak stanowiæ bêdzie dla nas pretekst do zapoznania siê z pewnymi wa¿nymi pojêciami, których zrozumienie oka¿e siê niezbêdne, je¿eli zechcemy w przysz³ooci projektowaæ naprawdê dobrze dzia³aj¹ce aplikacje.

Zajrzyjmy do katalogu \Projekt01, powinno znajdowaæ siê w nim 6 plików:

Projekt01.exe. Jest programem wykonywalnym (ang. executable program). Powsta³ on w wyniku dzia³ania konsolidatora ³¹cz¹cego standardowe funkcje biblioteki C++ z naszym kodem Unit01.cpp. Je¿eli odpowiednio skonfigurowaliomy opcje projektu (tak jak na rysunkach 2.4 oraz 2.5) program ten mo¿na uruchamiaæ samodzielnie bez koniecznooci odwo³ywania siê do innych plików.

Projekt01.bpr. Zawiera wszystkie niezbêdne instrukcje wykorzystywane przy tworzeniu projektu (ang. builder project)[2]. S¹ nimi Jest tam opis samego projektu, opis opcji ustawieñ orodowiska programisty IDE[EK47] , opcji ustawieñ konsolidatora i wiele innych opisów. Zawartooci tego pliku w ¿adnym wypadku nie nale¿y rêcznie modyfikowaæ rêcznie, ani nazwy jego zmieniaæ jego nazwy w sposób dowolny, tzn. korzystamy jedynie z menu File|Save Project As... Pliki takie s¹ przechowywane w formacie XML. Po uruchomieniu Buildera, kiedy chcemy poddaæ edycji nasz program, otwieramy go odwo³uj¹c siê do nazwy jego projektu poleceniem File|Open Project

Projekt01.bpf. Projekt pliku (ang. borland project file) utworzony w przypadku, gdy K korzystamy ze orodowiska C++Buildera, zao programy piszemy w C lub C++, tak jak w naszym przyk³adzie.

Projekt01.tds. (ang. table debug symbols). Plik binarny przechowuj¹cy informacje m. in. m.in.o w³¹czonych bibliotekach i plikach nag³ówkowych. Jest tworzony w momencie konsolidacji programu.

Unit01.cpp. Jest tekstem Yród³owym programu (ang. source code). Tekst Yród³owy, który czêsto bywa nazywany kodem, jest bezpoorednio wczytywany przez kompilator.

Unit01.obj. Jest kodem wynikowym programu (ang. object code). Stanowi translacjê (przek³ad) tekstu Yród³owego na jêzyk zrozumia³y dla komputera. Kod wynikowy jest zawsze wczytywany przez konsolidator (linker).

Wszystkie wymienione pliki powinny znajdowaæ siê w katalogu, w którym zapisujemy projekt aplikacji. Utworzenie oddzielnego katalogu dla ka¿dego z projektów bardzo u³atwia pracê z C++Builderem, w sposób znacz¹cy ogranicza te¿ mo¿liwooæ przypadkowej utraty któregoo ze zbiorów. Nale¿y zdawaæ sobie sprawê z faktu, ¿e je¿eli utracimy np. plik projektu .bpr, aplikacjê bêdziemy musieli projektowaæ praktycznie od pocz¹tku.

Podsumowanie

Po przeczytaniu tego rozdzia³u powinniomy siê nieco oswoiæ ze orodowiskiem programisty [EK48] oferowanym przez Borland C++Builder 5. Wiemy ju¿ co to jest projekt, z jakich elementów siê sk³ada i jaka jest ich struktura. Umiemy te¿ odpowiednio, wed³ug w³asnych potrzeb skonfigurowaæ opcje projektu. Wiadomooci te oka¿¹ siê nam bardzo pomocne w dalszej czêoci ksi¹¿ki. Pokazaliomy te¿, ¿e korzystaj¹c ze orodowiska BCB 5 [EK49] mo¿emy pisaæ konsolowe programy w "tradycyjnym" C++, a nawet w zwyk³ym C. Pewne dodatkowe elementy jêzyka C++ zostan¹ przedstawione w nastêpnym rozdziale.

Rozdzia³ 3 Elementarz C++

W rozdziale tym krótko omówimy podstawowe typy danych, z jakimi mo¿emy spotkaæ siê pisz¹c programy w jêzyku C++. Trochê miejsca poowiêcimy instrukcjom steruj¹cym, przypomnimy te¿ sposób budowy i wykorzystania funkcji oraz struktur. Przypomnimy pojêcie wskaYnika i adresu.

Podstawowe typy danych oraz operatory arytmetyczne

Zarówno w jêzyku C jak i w jêzyku C++ wyró¿niamy piêæ podstawowych typów danych:

int typ ca³kowity. U¿ywany jest do zapamiêtywania i zapisywania liczb ca³kowitych.

float typ zmiennopozycyjny (zmiennoprzecinkowy)

double typ zmiennoprzecinkowy podwójnej d³ugooci. Zmienne typu float oraz double umo¿liwiaj¹ zapamiêtywanie i zapisywanie liczb rzeczywistych, posiadaj¹cych czêoæ ca³kowit¹ i u³amkow¹. Czêoæ u³amkow¹ oddzielamy kropk¹.

char typ znakowy. Typ ten stosujemy do zapamiêtywania i zapisywania znaków ASCII oraz krótkich liczb reprezentowanych na 8 bitach.

void typ pusty. Wykorzystywany bywa w nastêpuj¹cych sytuacjach. Po pierwsze, korzystaj¹c z niego za jego pomoc¹ mo¿emy deklarowaæ funkcje nie zwracaj¹ce ¿adnych wartooci. Po drugie, mo¿emy deklarowaæ deklaruj¹c funkcje które nie pobieraj¹ ce argumentów. Po trzecie, umo¿liwia on tworzenie ogólnych wskaYników.

Jako przyk³ad wykorzystania w programie jednego z opisanych wy¿ej tych typów danych niech nam pos³u¿y prosty algorytm przedstawiony na wydruku 3.1.

Wydruk 3.1. Algorytm realizuj¹cy operacjê dodawania dwóch liczb typu float

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

float x, y, z; // deklaracja zmiennych

int main()

W tym prostym przyk³adzie wykorzystaliomy operatory dodawania oraz instrukcjê przypisania

Spooród innych operatorów arytmetycznych nale¿y wyró¿niæ:

Operator    Dzia³anie Postaæ matematyczna

odejmowanie z = x - y;

mno¿enie z = x * y;

dzielenie z = x / y;

dzielenie modulo z = x % y;

zmniejszanie o jeden (dekrementacja) z = z - 1;

zwiêkszanie o jeden (inkrementacja) z = z + 1;

skrót przypisania z += x; to samo co: z = z + x;

skrót odejmowania z = x; z = z - x;

skrót mno¿enia z *= x; z = z * x;

skrót dzielenia z /= x; z = z / x;

Jedyn¹ i najlepsz¹ metod¹ zapoznania siê z w³aociwoociami zmiennych oraz ze sposobami u¿ycia niektórych operatorów arytmetycznych jest wykonanie paru æwiczeñ.

Æwiczenia do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.1.

Po uruchomieniu C++Buildera W wybierz File|New|Console Wizard. Opcjê Console Wizard S skonfiguruj podobnie jak na rys. 2.1

1. Pos³uguj¹c siê kodem pokazanym na wydruku 3.1, S spróbuj przetestowaæ dzia³anie programu.

2. Zmodyfikuj program w ten sposób, by przetestowaæ dzia³anie omówionych operatorów arytmetycznych.

3. Oblicz wartooæ wyra¿enia (x + y)*y /(y - x). Podobnie jak na wydruku 3.1 W wyowietl w postaci komunikatu, jakie dzia³ania by³y kolejno wykonywane.

4. SprawdY rezultat dzia³ania programu z ró¿nym wykorzystaniem operatorów dekrementacji oraz inkrementacji, np.:

cout << x << " + " << y << " = " << z++;

oraz

cout << x << " + " << y << " = " << ++z;

Operatory relacyjne i logiczne

Ka¿da ró¿na od zera liczba, z któr¹ spotykamy siê w C, posiada wartooæ TRUE (prawda) , natomiast liczba 0 - posiada wartooæ FALSE (nieprawda). Wyra¿enia, w których wystêpuj¹ operatory relacyjne b¹dY logiczne, zwracaj¹ wartooæ 1 (TRUE) lub 0, czyli FALSE. W zale¿nooci od potrzeb pos³ugujemy siê nastêpuj¹cymi operatorami:

Operatory relacyjne

Operator    Dzia³anie

> W wiêkszy

< M mniejszy

> W wiêkszy lub równy

< M mniejszy b¹dY równy

R równy

R ró¿ny

Operatory logiczne

Operator    Dzia³anie

&& K koniunkcja AND (i)

A alternatywa OR (lub)

N negacja NOT (nie)

Pos³uguj¹c siê przedstawionymi operatorami nale¿y zawsze pamiêtaæ, ¿e posiadaj¹ one ró¿ny priorytet wykonywania kolejnych dzia³añ. Rozpatrzmy to na przyk³adzie wyra¿enia . Jego wartooæ obliczana jest w taki sposób, ¿e najpierw zostanie wykonana operacja odejmowania liczb, a dopiero potem sprawdzony warunek, czy rezultat odejmowania jest ró¿ny od zera, tzn.: . Nale¿y te¿ pamiêtaæ, ¿e operator ma najwiêkszy priorytet. Je¿eli nie jesteomy pewni priorytetów stosowanych operatorów zawsze w w¹tpliwych sytuacjach mo¿emy pos³u¿yæ siê w³aonie operatorem

Deklarowanie tablic

Tablice s³u¿¹ do zapamiêtywania danych tego samego typu i, Ppodobnie jak zmienne wymagaj¹ przed u¿yciem deklaracji. Deklaruj¹c tablicê informujemy nasz komputer o potrzebie przydzielenia odpowiedniej ilooci pamiêci oraz o kolejnooci rozmieszczenia elementów tablicy. W najprostszy sposób tablicê zawieraj¹c¹ 10 liczb ca³kowitych deklarujemy nastêpuj¹co:

int Tablica[10];

Dla komputera oznaczaæ to bêdzie potrzebê zarezerwowania 10 kolejnych pól pamiêci dla 10 liczb ca³kowitych typu int. Ka¿da taka liczba bêdzie zapamiêtana na 4 bajtach. Deklaruj¹c tablice, np. Tablica[n] nale¿y pamiêtaæ, ¿e w C++ poszczególne ich elementy s¹ ponumerowane za pomoc¹ indeksu od do n-1. W naszym przypadku kolejnymi elementami tablicy bêd¹: Tablica[0] Tablica[1] Tablica[9]. W bardzo prosty sposób przypisujemy wartooci elementom tablic, np.:

Tablica[5] = 25;

W analogiczny sposób deklarujemy tablice znakowe. Je¿eli zapiszemy:

char znak[20];

Oznaczaæ to bêdzie, ¿e zarezerwowaliomy w pamiêci 20 8-bitowych pól, w których bêd¹ przechowywane dane typu char. Do takiej tablicy równie¿ mo¿emy wpisaæ ³añcuch znaków:

char napis[20] = "Borland C++Builder 5";

lub, co jest równowa¿ne:

char napis[11] = ;

Mimo, i¿ napis "Borland C++Builder 5" sk³ada siê z 20 znaków (spacje te¿ s¹ traktowane jako znaki), to musieliomy zadeklarowaæ tablicê sk³adaj¹c¹ siê równie¿ z 20 elementów, a nie 19 (pamiêtamy, ¿e indeksy liczymy od 0). Wynika to z faktu, ¿e C++ pos³uguje siê ³añcuchami znakowymi zakoñczonymi znakiem '\0' NUL (ASCII 00). Je¿eli taki napis zechcemy wyowietliæ wystarczy napisaæ:

cout << endl << napis;

Tablice mog¹ byæ jednowymiarowe (tzw. wektory) lub wielowymiarowe. Je¿eli zeachcemy zadeklarowaæ dwuwymiarow¹ tablicê sk³adaj¹c¹ siê z 10 elementów typu float, mo¿emy napisaæ:

float Tablica [2][5];

Co o Oznaczaæ to bêdzie nastêpuj¹ce ponumerowanie jej indeksów:

Tablica[0][0], Tablica[0][1], Tablica[0][2], Tablica[0][3], Tablica[0][4]

Tablica[1][0], Tablica[1][1], Tablica[2][2], Tablica[2][3], Tablica[2][4]

Elementom takich tablic równie¿ mo¿na przypisywaæ wartooci. Na przyk³ad:

float Tablica[2][3] = , };

Co o Oznaczaæ to bêdzie przypisanie jej indeksom nastêpuj¹cych wartooci:

Tablica[0][0]=1; Tablica[0][1]=2; Tablica[0][2]=3;

Tablica[1][0]=4; Tablica[1][1]=5; Tablica[1][2]=6.5;

Elementy takich tablic wyowietlamy w sposób bardzo prosty:

cout << endl << Tablica[1][1];

Instrukcje steruj¹ce

W C oraz C++ zdefiniowane s¹ trzy kategorie instrukcji steruj¹cych:

Instrukcje warunkowe, niekiedy nazywane instrukcjami wyboru, czyli if oraz switch

Instrukcje iterakcyjne, zwane te¿ instrukcjami pêtli, lub po prostu pêtlami. Nale¿¹ do nich for while oraz do...while

Instrukcje skoku: break continue goto

Instrukcja if

W ogólnym przypadku blok instrukcji if przyjmuje nastêpuj¹c¹ postaæ:

if (wyra¿enie)

else

Zastosowanie jej rozpatrzmy na przyk³adzie prostego programu wykonuj¹cego operacjê dzielenia. Operacje takie w pewnych wypadkach mog¹ byæ trochê niebezpieczne dla naszego algorytmu, gdy¿ jak zapewne wiemy jest niedopuszczalne jest wykonywanie dzielenia przez zero.

Wydruk. 3.2. Program obrazuj¹cy ideê pos³ugiwania siê blokiem instrukcji if

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

void main()

else

cout << endl << "Uwaga! Próba dzielenia przez zero";

cout << x << " + " << y <<" = " << z;

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.2.

Wykorzystuj¹c jako oci¹gawkê kod programu przedstawionego na wydruku 3.2, S sprawdY rezultat jego wykonania z innymi operatorami relacji.[EK51] 

Instrukcja switch

Decyzyjna instrukcja switch (niekiedy nazywana instrukcj¹ przesiewu) porównuje kolejno wartooci wyra¿enia, które musi byæ typu ca³kowitego, znakowego lub wyliczeniowego z list¹ liczb ca³kowitych, lub innych sta³ych znakowych.

switch( wyra¿enie typu ca³kowitego int, znakowego char lub enum )

Jako przyk³ad praktycznego wykorzystania omawianej instrukcji niech nam pos³u¿y poni¿szy algorytm.

Wydruk. 3.3. Sposób u¿ycia w programie instrukcji decyzyjnej switch.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

int x = 3, y, z;

int main()

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return false;

Po uruchomieniu programu wpisujemy jak¹o liczbê, która bêdzie przechowywana w zmiennej y. Nastêpnie zostanie wykonana operacja odejmowania wprowadzonej liczby od liczby zadeklarowanej w programie i przechowywanej w zmiennej x. Wynik dzia³ania zostanie przypisany zmiennej z. Nastêpnie nast¹pi wystêpuje cykl sprawdzaj¹cy, jak¹ liczb a jest rezultat odejmowania. Instrukcja default bêdzie wykonana w tedy wtedy, gdy nie bêdzie mo¿na znaleYæ wartooci zgodnej z wartooci¹ wyra¿enia podanego w switch

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.3.

Postaraj siê zaprojektowaæ algorytm rozró¿niaj¹cy wprowadzane z klawiatury znaki. Jako przyk³ad niech nam pos³u¿y poni¿szy szkielet programu:

char znak;

int main()

Instrukcja for

Ka¿de wspó³czesne orodowisko programistyczne [EK52] udostêpnia nam mo¿liwooæ wykonywania ci¹gu instrukcji a¿ do spe³nienia za³o¿onego warunku. W instrukcji for warunek taki okreolany jest mianem warunku predefiniowanego.

W ogólnej postaci instrukcja for sk³ada siê z trzech g³ównych czêoci:

for(inicjalizacja; predefiniowany warunek; inkrementacja)

Instrukcje tego typu pos³uguj¹ siê z regu³y tzw. zmiennymi steruj¹cymi (licznikiem wykonañ). W czêoci inicjalizuj¹cej zmiennej steruj¹cej zostanie nadana wartooæ pocz¹tkowa[EK53] . Ca³ooæ instrukcji bêdzie wykonywana do czasu spe³nienia predefiniowanego warunku. Sposób modyfikacji zmiennej steruj¹cej po ka¿dorazowym zakoñczeniu danego cyklu [EK54] jest zdefiniowany w czêoci inkrementacyjnej. [EK55] 

Sposób wykorzystania w programie wymienionej instrukcji pomorz e nam zilustrowaæ przyk³ad programu cyklicznie wyowietlaj¹cego kwadraty oraz pierwiastki kwadratowe liczb ca³kowitych z przedzia³u <1; 10>.

Wydruk 3.4. Idea pos³ugiwania siê instrukcj¹ for.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

double i, j, k;

int main()

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return 0;

W celu obliczenia pierwiastka liczby u¿yliomy funkcji sqrt(), której rezultat musi byæ liczb¹ zmiennoprzecinkow¹, np. double. Do obliczania kwadratu liczby wykorzystana zosta³a funkcja pow(), której ogólna definicja brzmi:

double pow(double x, double y);

Matematyczny zapis tej funkcji jest bardzo prosty: x^y

Oczywiocie funkcjê tê z powodzeniem mo¿na u¿yæ równie¿ do obliczania pierwiastka kwadratowego: pow(x, 0.5), co oznacza x lub jakichkolwiek innych potêg.

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.4.

W pêtli for [EK56] O oblicz i W wyowietl sumê oraz ró¿nicê trzecich potêg czterech ró¿nych liczb ca³kowitych. Zakres zmiennooci tych liczb ustalmy od 1 do 20.

Nieskoñczona pêtla for

Ciekaw¹ w³asnooci¹ jêzyka C, która zosta³a oczywiocie zaadoptowana¹ równie¿ do jêzyka C++ jest mo¿liwooæ wykorzystania w programie pêtli nieskoñczonej w postaci for(;;), tzn. nie sprawdza siê tutaj ¿adnych warunków kontynuacji. Aby zakoñczyæ wykonywanie takiej pêtli, nale¿y w odpowiednim miejscu programu u¿yæ instrukcji break. Poni¿szy przyk³ad ilustruje to zagadnienie.

Wydruk.3.5. Nieskoñczona pêtla for.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

double i = 1, j;

int main()

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return 0;

Instrukcja while

Instrukcja iterakcyjna while przybiera nastêpuj¹c¹ postaæ:

while(warunek)

Powy¿sza pêtla bêdzie wykonywana tak d³ugo, dopóki warunek nie bêdzie spe³niony, przy czym jego prawdziwooæ sprawdzana jest przed wykonaniem grupy instrukcji. Kiedy warunek przybierze wartooæ FALSE, dzia³anie programu bêdzie kontynuowane od pierwszej instrukcji znajduj¹cej siê za pêtl¹. Poni¿szy przyk³ad pomo¿e nam zrozumieæ mechanizm dzia³ania pêtli while

Wydruk. 3.6. Kwadraty liczb ca³kowitych obliczane w pêtli while.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

double i = 1, j;

int main()

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return 0;

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.5.

Zmodyfikuj pokazany na powy¿szym wydruku program w ten sposób, by cyklicznie wyowietla³ wprowadzane z klawiatury znaki, a¿ do momentu wybrania litery 'a'. W tym celu mo¿na pos³u¿yæ siê funkcj¹ getchar()

Instrukcja do. . .while

Istnieje zasadnicza ró¿nica pomiêdzy instrukcjami for while oraz do...while. O ile w przypadku for oraz while warunek wykonywania instrukcji sprawdzany jest ju¿ na pocz¹tku, to w przypadku do...while sprawdza siê go na koñcu. Z faktu tego wynika, ¿e instrukcje znajduj¹ce siê w pêtli do...while bêd¹ wykonane co najmniej jeden raz. Pêtla ta w ogólnej postaci wygl¹da nastêpuj¹co:

dowhile(warunek);

Zamieszczony poni¿ej przyk³ad programu, wczytuj¹cego dowolne znaki wprowadzane z klawiatury pomo¿e nam zrozumieæ zasadê dzia³ania pêtli do...while, która bêdzie wykonywana do momentu wprowadzenia ma³ej lub du¿ej litery 'x'

Wydruk 3.7. Zasada dzia³ania instrukcji powtarzaj¹cej do...while.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

char znak;

int main()

while (znak != 'x' && znak != 'X');

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return 0;

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.6.

Korzystaj¹c z powy¿szego przyk³adu, Zbuduj algorytm obliczaj¹cy i wyowietlaj¹cy na ekranie pierwiastki trzeciego stopnia ca³kowitych liczb nieujemnych z przedzia³u od 20 do 50.

Funkcje w C++

Jednym z najwa¿niejszych elementów zarówno jêzyka C jak i jêzyka C++ s¹ funkcje. Wiemy ju¿, ¿e ka¿dy pisany przez nas program musi zawieraæ przynajmniej jedn¹ funkcjê funkcjê main(). W miêdzyczasie p Poznaliomy te¿ ju¿ parê funkcji bibliotecznych oferowanych w standardzie ANSI C bBy³y nimi: getch() getchar() getche() pow() czy chocia¿by sqrt(). W celu odró¿nienia funkcji od zmiennych po nazwie funkcji piszemy nawiasy okr¹g³e. Funkcje s¹ najprostszym sposobem ujêcia pewnych obliczeñ, dzia³añ czy innych operacji w jednym elemencie strukturalnym, do którego mo¿emy odwo³ywaæ siê wielokrotnie w trakcie programu.

Z anatomicznego punktu widzenia Z punktu widzenia budowy funkcji, ka¿da funkcja z nich sk³ada siê z nastêpuj¹cych elementów:

Najlepsz¹ metod¹ zapoznania siê ze sposobami u¿ycia funkcji w programie jest stworzenie odpowiedniego algorytmu. Pamiêtamy, ¿e dotychczas w celu obliczenia potêgi jakiejo liczby wykorzystywaliomy biblioteczn¹ funkcjê pow(). Zbudujmy teraz samodzielnie jej prosty odpowiednik. n Nasza funkcja, nazwijmy j¹ power (potêga) bêdzie oblicza³a wartooci kolejnych ca³kowitych potêg liczby 2.

Wydruk 3.8. Program korzystaj¹cy z funkcji power() w celu obliczania kolejnych potêg liczby 2.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

int power(int x, int y); // prototyp funkcji

int i;

int main()

int power(int x, int y) // definicja funkcji power (potêga)

Ka¿da funkcja, samodzielnie przez nas napisana przed u¿yciem musi byæ odpowiednio zadeklarowana w programie. Deklarujemy j¹ przed g³ówn¹ funkcj¹ main(). Dzia³anie to okreola siê mianem podania prototypu funkcji wraz z jej parametrami formalnymi. Parametry formalne s¹ takimi parametrami, z jakimi funkcja jest zadeklarowana. W naszym przyk³adzie parametrami takimi s¹ dane typu int x oraz y. Nastêpnie treoæ naszej funkcji umieszczamy za g³ównym programem. Samo wywo³anie funkcji power(), ju¿ z parametrami aktualnymi, nastêpuje w treoci g³ównej funkcji main(). Parametrami aktualnymi, nazywamy dane, z jakimi funkcjê wywo³ujemy.

Wielk¹ zalet¹ pos³ugiwania siê funkcjami jest to, ¿e mo¿emy do nich odwo³ywaæ siê wielokrotnie z mo¿liwooci¹ podawania za ka¿dym razem innych parametrów aktualnych, np.:

cout << endl << power(2,i) << " " << power (3,i) << " " << power(4,i);

W ogólnooci w W jêzykach C oraz C++ wywo³ywana funkcja na ogó³ nie zmienia wartooci zmiennych w funkcjach wywo³uj¹cych. Mówimy, ¿e tego rodzaju funkcje przekazuj¹ swe argumenty przez wartooæ. Je¿eli zachodzi potrzeba, by funkcja zmienia³a wartooci zmiennych w funkcji wywo³uj¹cej, to ta ostatnia musi przekazaæ adres zmiennej, zao funkcja wywo³ywana musi zadeklarowaæ odpowiedni argument jako wskaYnik.

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.7.

Zaprojektuj program, który bêdzie pe³niæ rolê najprostszego kalkulatora. Wszystkie podstawowe dzia³ania, takie jak: dodawanie, odejmowanie, mno¿enie, dzielenie czy obliczanie odwrotnooci liczb U umieoæ w odpowiednich funkcjach. Funkcje te nale¿y wywo³ywaæ w g³ównym programie z odpowiednimi parametrami aktualnymi.

Wskazania i adresy

Zarówno w jêzyku C jak i C++ istniej¹ dwa bardzo wa¿ne pojêcia, którymi czêsto pos³ugujemy siê pisz¹c programy. S¹ nimi wskazanie i adres. Wskazaniem nazywamy dane identyfikuj¹ce pewien obiekt, którym mo¿e byæ np. zmienna lub funkcja. Adresem nazywamy pewien atrybut danej wskazuj¹cej lokalizuj¹cy jej miejsce w pamiêci. [EK57] W ogólnym wypadku powiemy, ¿e wskaYnik jest zmienn¹, która zawiera adres innej zmiennej w pamiêci komputera. Istniej¹ dwa bardzo wa¿ne operatory umo¿liwiaj¹ce nam pos³ugiwanie siê adresami obiektów.

Jednoargumentowy operator & (zwany operatorem adresowym lub referencji) podaje adres obiektu. Je¿eli zapiszemy:

px = &x;

oznaczaæ to bêdzie, ¿e wskaYnikowi px przypisaliomy adres zmiennej x. Powiemy, ¿e px wskazuje na zmienn¹ x, lub ¿e px jest wskaYnikiem do zmiennej x

Z kolei operator (gwiazdka) zwany operatorem wy³uskiwania w dzia³aniu na zmienn¹ [EK58] spowoduje, ¿e zmienna taka bêdzie traktowana jako adres danego obiektu. Operator ten traktuje swój argument jako adres obiektu i u¿ywa tego adresu do pobrania zawartooci obiektu.

Rozpatrzmy dwie grupy instrukcji wykonuj¹cych podobnie wygl¹daj¹ce przypisania:

y = x;

oraz

px = &x;

y = *px;

O pierwszym przypisaniu z nich powiemy, ¿e wykonuj¹c je nadajemy zmiennej y dotychczasow¹ wartooæ zmiennej x. O drugim zao powiemy, ¿e najpierw wskaYnikowi px przypisaliomy adres zmiennej x, a nastêpnie zmiennej y nadaliomy dotychczasow¹ wartooæ zmiennej, której adres wskazuje wskaYnik px. Widzimy wiêc, ¿e te dwie grupy instrukcji wykonuj¹ dok³adnie to samo. Zrozumienie idei u¿ycia w programie wskazañ i adresów u³atwi nam poni¿szy wydruk.

Wydruk 3.9. Program obliczaj¹cy kolejne potêgi liczby 2. Wywo³uj¹c funkcjê power() korzystamy ze wskaYnika do danej[EK59]  i, bêd¹c¹ kolejn¹ która jest potêg¹ liczby 2 a zarazem parametrem aktualnym funkcji.

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

int power(int x, int *y); // prototyp funkcji

int i;

int main()

int power(int x, int *y) // zapis funkcji power (potêga)

Funkcja power(int x, int *y) bêdzie zmieniaæ wartooæ jednego ze swoich argumentów ca³kowitych. Je¿eli zechcemy, by w momencie wywo³ania przekazywaæ argumenty przez adres, zmienna (lub zmienne) przekazywana funkcji power() musi byæ poprzedzona operatorem & power(2, &i) tylko wówczas bêdzie utworzony odpowiedni wskaYnik.

Struktury

Strukturê tworzy zbiór zmiennych, z³o¿ony z jednej lub z logicznie powi¹zanych kilku zmiennych ró¿nych typów zgrupowanych pod jedn¹ nazw¹. Najprostszym przyk³adem wykorzystania struktur mog¹ byæ wszelkiego rodzaju listy p³ac pracowników czy chocia¿by dane zwi¹zane z ewidencj¹ ludnooci. Struktury stosujemy po to, by u³atwiæ sobie zorganizowanie pracy z wiêksz¹ ilooci¹ skomplikowanych danych. Podobnie jak ka¿dy typ danych, równie¿ i struktura wymaga deklaracji w programie. Istnieje kilka sposobów deklaracji struktury. Na potrzeby naszej ksi¹¿ki przedstawimy jeden z najprostszych. Aby logicznie pogrupowaæ dane ró¿nych typów stosujemy struktury deklarowane przy pomocy s³owa kluczowego struct. Nastêpnie podajemy nazwê struktury okreolaj¹c w ten sposób jej typ. W nawiasach klamrowych deklarujemy elementy sk³adowe struktury (czêsto zwane polami). Na koniec nale¿y z regu³y podaæ listê nazw struktur okreolonego typu, z których bêdziemy w przysz³ooci korzystaæ.

Jako przyk³ad zadeklarujmy strukturê typu y Student, w której elementach bêdziemy przechowywaæ pewne dane zwi¹zane z osobami wybranych studentów.

struct Student    // deklaracja ogólnego typu struktury Student

Tak wiêc w kolejnych polach przechowywaæ bêdziemy imiê i nazwisko danej osoby, oceny z egzaminów wybranych przedmiotów i na koniec nasz¹ opiniê o studencie.

Nastêpnie zainicjujmy dwie struktury statyczne typu Student pod nazwami Student1 oraz Student2

static struct Student

Student1 = ;

static struct Student

Student2 = ;

Oczywiocie w ten sam sposób mo¿emy utworzyæ jeszcze szereg innych struktur danego typu, co zilustrowane jest na przyk³adzie algorytmu pokazanego na wydruku 3.9.

Wydruk 3.10. Przyk³ad wykorzystania informacji zawartych w strukturach

#include <iostream.h>

#include <conio.h>

#pragma hdrstop

int main()

struct Student // deklaracja ogólnego typu struktury Student

static struct Student

Student1 = ;

static struct Student

Student2 = ;

struct Student S3, S4;

S3 = Student2;

S3.EgzaminFizyka = Student1.EgzaminFizyka;

S4 = Student1;

cout << endl << S3.Imie <<" "<< S3.Nazwisko <<" "<<

S3.EgzaminFizyka<<" "<< S3.EgzaminMatematyka<<" "<<

S3.EgzaminInformatyka;

cout << endl << S4.JakiStudent;

cout << endl << "Nacionij klawisz...";

getch();

return 0;

Analizuj¹c powy¿szy wydruk na pewno zauwa¿ymy, ¿e aby przekazaæ wartooæ pojedynczego pola numerycznego struktury Student1 do struktury S3 wykonaliomy przypisanie:

S3.EgzaminFizyka = Student1.EgzaminFizyka;

St¹d wniosek, ¿e po to, by odwo³aæ siê do danego elementu struktury nale¿y podaæ jej nazwê i po kropce wybrany element (pole) struktury. Je¿eli zechcemy przekazaæ zawartooæ ca³ej struktury do innej tego samego typu wykonujemy normalne przypisanie podaj¹c ich nazwy:

S3 = Student2;

Widzimy wiêc, ¿e struktury pomagaj¹ zorganizowaæ sobie pracê z danymi ró¿nych typów. Wówczas grupa zwi¹zanych ze sob¹ zmiennych mo¿e byæ traktowana jako jeden obiekt. Zagadnienie struktur w C++ jest niezwykle bogate. Z racji charakteru ksi¹¿ki pominiête zosta³y takie pojêcia, jak tablice struktur, wskaYniki do struktur czy opis struktur odwo³uj¹cych siê do samych siebie. Pojêcia takie wprowadza siê na zaawansowanym kursie programowania, zatem zainteresowanych Czytelników odsy³am do bogatej literatury przedmiotu. Z powodzeniem mo¿na te¿ skorzystaæ z niezwykle bogatych w te treoci plików pomocy C++Buildera 5.

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 3.8.

Zaprojektuj program, przy pomocy którego B bêdziesz móg³ przechowywaæ wszystkie interesuj¹ce informacje o swoich znajomych (adres, nr telefonu, e-mail, itp.).

Podsumowanie

W niniejszym rozdziale zosta³y przedstawione podstawowe pojêcia zwi¹zane z programowaniem w C++. Omówiliomy podstawowe typy danych, operatory arytmetyczne i logiczne, tablice, instrukcje steruj¹ce przebiegiem dzia³ania programu, funkcje oraz struktury. Przypomnienie wiadomooci na temat wskazañ i adresów bardzo nam w przysz³ooci pomo¿e w zrozumieniu mechanizmu obs³ugi zdarzeñ ju¿ z poziomu Borland C++Builder 5. Przedstawienie szeregu po¿ytecznych przyk³adów praktycznego wykorzystania elementów jêzyka C++ u³atwi nam samodzielne wykonanie zamieszczonych w tym rozdziale æwiczeñ.

Rozdzia³ 4 Projektowanie obiektowe OOD

Projektowanie obiektowe (ang. object-oriented design) stanowi zespó³ metod i sposobów pozwalaj¹cych elementom sk³adowym aplikacji staæ siê odpowiednikiem obiektu lub klasy obiektów rzeczywiocie istniej¹cych w otaczaj¹cym nas owiecie. Wszystkie aplikacje budujemy po to, by odzwierciedla³y lub modelowa³y rzeczywistooæ, która nas otacza. Aplikacje takie bêd¹ zbiorem wspó³dzia³aj¹cych ze sob¹ ró¿nych elementów. Przed rozpoczêciem tworzenia takiego programu nale¿y zastanowiæ siê, jakie cele ma on spe³niaæ i przy pomocy jakich elementów (obiektów) cele te bêd¹ realizowane. Nale¿y zatem:

Zdefiniowaæ nowy (lub zaimplementowaæ istniej¹cy) typ danych - klasê.

Zdefiniowaæ obiekty oraz ich atrybuty.

Zaprojektowaæ operacje, jakie ka¿dy z obiektów ma wykonywaæ.

Ustaliæ zasady widocznooci obiektów.

Ustaliæ zasady wspó³dzia³ania obiektów.

Zaimplementowaæ ka¿dy z obiektów na potrzeby dzia³ania aplikacji.

Ustaliæ mechanizm dziedziczenia obiektów.

Klasa

Definiuje nowy typ danych, bêd¹cych w istocie po³¹czeniem danych i instrukcji, które wykonuj¹ na nich [EK60] dzia³ania umo¿liwiaj¹c tworzenie (lub wykorzystanie istniej¹cych) obiektów bêd¹cych reprezentantami klasy. Jedna klasa mo¿e byæ Yród³em definicji innych klas pochodnych.

Obiekt

Stanowi element rzeczywistooci, któr¹ charakteryzuje pewien stan. Ka¿demu obiektowi zawsze mo¿na przypisaæ okreolony zbiór metod, czyli operacji. Klasa jest równie¿ obiektem.

Metody

Ka¿dy wykorzystywany w programie obiekt wykonuje (lub my wykonujemy na nim) pewne czynnooci - operacje, potocznie zwane metodami. Metodami nazywamy funkcje (lub procedury) bêd¹ce elementami klasy i obs³uguj¹ce obiekt przynale¿ny do danej klasy.

Widocznooæ obiektów

Je¿eli uznamy to za konieczne, mo¿emy ustaliæ zakres widocznooci obiektów w odniesieniu do fragmentu programu. Obiekt taki bêdzie korzysta³ ze zmiennych dostêpnych jedynie dla metod klasy, w której je zdefiniowano.

Wspó³dzia³anie obiektów

Je¿eli obiekt lub grupê obiektów uczynimy widocznymi w ca³ej aplikacji, nale¿y ustaliæ zasady porozumiewania siê obiektów, czyli relacje pomiêdzy nimi. Dla ka¿dego z obiektów ustalamy ociole okreolony zbiór regu³ i funkcji, dziêki którym korzystaæ z niego mog¹ inne obiekty.

Implementacja obiektu

Implementacja, czyli oprogramowanie obiektu oznacza stworzenie kodu Yród³owego obs³uguj¹cego metody z nim zwi¹zane. W szczególnooci korzystaj¹c z zasad programowania obiektowo zdarzeniowego, z poszczególnymi obiektami kojarzymy odpowiadaj¹ce im zdarzenia.

Zdarzenie

Zdarzenie (ang. event) okreolane jest jako zmiana wystêpuj¹ca w aktualnym stanie obiektu, bêd¹ca Yród³em odpowiednich komunikatów przekazywanych do aplikacji lub bezpoorednio do systemu. Reakcja obiektu na wyst¹pienie zdarzenia udostêpniana jest aplikacji poprzez funkcjê obs³ugi zdarzeñ (ang. event function) bêd¹c¹ wydzielon¹ czêoci¹ kodu.

Dziedziczenie

Jest mechanizmem programowania obiektowego. Pozwala na przekazywanie w³aociwooci klas bazowych klasom pochodnym (potomnym). Nowe klasy bêd¹ dziedziczyæ, czyli przejmowaæ z klas, bêd¹cych ich przodkami pola, metody, instrukcje i w³aociwooci.

Programowanie zorientowane obiektowo

Zapoznamy siê teraz z jednym ze sposobów b³yskawicznego zaprojektowania i stworzenia aplikacji w orodowisku C++ Builder 5 pos³uguj¹c siê technik¹ programowania zorientowanego obiektowo. W tym celu zbudujemy naprawdê prosty program, którego zadaniem bêdzie wyowietlenie w odpowiednim miejscu formularza znanego nam ju¿ napisu. Wykorzystuj¹c polecenie menu File|New|Application stwórzmy na pulpicie nowy formularz.

Korzystaj¹c z karty w³aociwooci inspektora obiektów w jego cechê Caption (opis) wpiszmy Projekt02. Cechê Name (nazwa) pozostawmy nie zmienion¹ jako Form1 . Poleceniem File|Save As... zapiszmy g³ówny modu³ projektu w katalogu \Projekt02\Unit02.cpp.

Nastêpnie poprzez File|Save Project As... w tym samym katalogu zapiszmy sam projekt jako Projekt02.bpr. W ten prosty sposób przygotowaliomy nasz formularz do dalszych dzia³añ.

Klasa TForm1

Formularz jest pierwszym obiektem, z którym spotykamy siê rozpoczynaj¹c pisanie aplikacji. Je¿eli modu³ tworzonego obecnie projektu zapisaliomy jako \Projekt02\Unit02.cpp, to w tym samym katalogu C++Builder powinien wygenerowaæ plik nag³ówkowy Unit02.h. Zerknijmy do jego wnêtrza. Zostawmy na boku dyrektywy preprocesora, natomiast przypatrzmy siê dok³adnie definicji tworz¹cej klasê naszego formularza:

Wydruk 4.1. Zawartooæ modu³u Unit02.h.

#ifndef 02H

#define 02H

#include <Classes.hpp>

#include <Controls.hpp>

#include <StdCtrls.hpp>

#include <Forms.hpp>

class TForm1 : public TForm

extern PACKAGE TForm1 *Form1;

#endif

W³aonie otrzymaliomy automatycznie wygenerowan¹ przez BCB (skrót od Borland C++ Builder) definicjê przyk³adowej klasy, na bazie której bêd¹ w przysz³ooci tworzone obiekty. BCB oferuje nam s³owo kluczowe class pozwalaj¹ce na tworzenie obiektów. Przed stworzeniem obiektu okreolamy jego ogóln¹ postaæ korzystaj¹c w³aonie ze s³owa class. Klasa TForm1 dziedziczy w³asnooci klasy TForm, bêd¹cej bazow¹ klas¹ a formularza. Definicja klasy sk³ada siê z kilku czêoci. W sekcji __published umieszczane bêd¹ deklaracje funkcji, czyli deklaracje metod zwi¹zanych z komponentami pochodz¹cymi z biblioteki VCL. [EK61] Sekcja private przeznaczona jest dla zmiennych (zwanych tutaj polami) oraz metod widzianych tylko wewn¹trz klasy. W sekcji public deklarowaæ mo¿na pola i metody mog¹ce byæ udostêpniane innym.

Konstruktor TForm1()

Zanim zaczniemy na serio korzystaæ z obiektu naszego formularza musi on zostaæ odpowiednio zainicjowany. Dokonuje siê to tego poprzez specjaln¹ funkcjê sk³adow¹, nosz¹c¹ tak¹ sam¹ nazwê jak klasa, do której nale¿y[EK62] . Prototyp takiej funkcji (nazywanej konstruktorem z parametrami wygl¹da nastêpuj¹co:

__fastcall TForm1(TComponent* Owner);

Poniewa¿ konstruktor nie zwraca ¿adnej wartooci, nie okreola siê jego typu (przez domniemanie jest on typu nieokreolonego, czyli void). Konwencja __fastcall (szybkie wywo³anie) zapewnia, ¿e parametry konstruktora zostan¹ przekazane poprzez rejestry procesora. Dodatkowo zapis konstruktora z parametrem Owner informuje, ¿e w³aocicielem (ang. owner) wszystkich komponentów jest TComponent mówi nam, ¿e TComponent jest wspólnym przodkiem dla wszystkich komponentów z biblioteki VCL w³¹cznie ze stworzon¹ klas¹ TForm1 [EK63] Klasa Tcomponent, wprowadzaj¹c wiele metod i w³aociwooci, umo¿liwia m. in. m.in. obs³ugê komponentów z poziomu inspektora obiektów. Pe³ny tekst konstruktora klasy TForm1 zostanie automatycznie umieszczony w module Unit02.cpp, tam te¿ zostanie on zainicjowany.

Formularz jako zmienna obiektowa

Jak siê zapewne domyolamy projekt naszej aplikacji bêdzie sk³ada³ siê nie tylko z formularza ale równie¿ z modu³ów i innych zasobów. Wszystkie czêoci sk³adowe aplikacji przechowywane s¹ w odpowiednich plikach w wiêkszooci wypadków tworzonych automatycznie przez BCB. Poniewa¿ C++Builder 5 (podobnie jak C i C++) pozwala na konsolidacjê oddzielnie skompilowanych modu³ów du¿ego programu, musi zatem istnieæ jakio sposób na poinformowanie wszystkich plików wchodz¹cych w sk³ad projektu o wystêpowaniu zmiennych globalnych (widocznych w ca³ej aplikacji) niezbêdnych w danym programie. Najlepszym sposobem by to osi¹gn¹æ, jest zadeklarowanie zmiennych globalnych tylko w jednym pliku i wprowadzenie deklaracji u¿ywaj¹c przy pomocy specyfikatora extern PACKAGE (ang. zewnêtrzny pakiet) w innych plikach (zob. wydruk 4.1).

Nasz formularz jest obiektem lub jak kto woli zmienn¹ obiektow¹, której deklaracja zostanie umieszczona w g³ównym module formularza Unit02.cpp:

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

#include "Unit02.h"

TForm1 *Form1;

Widzimy wiêc, ¿e nazwa klasy sta³a siê nowym specyfikatorem typu danych.

Tworzymy aplikacjê

Po tych byæ mo¿e trochê d³ugich, ale moim zdaniem bardzo wa¿nych wyjaonieniach zobaczmy jak w praktyce pos³ugiwaæ ujemy siê klas¹ TForm1 i w jaki sposób mo¿emy uzupe³niæ j¹ o szereg obiektów.

Pisz¹c programy w orodowisku BCB z regu³y korzystamy z biblioteki VCL. Chocia¿ do jej omawiania przejdziemy dopiero w nastêpnych rozdzia³ach, nic nie stoi na przeszkodzie, abyomy ju¿ teraz powoli zaczêli oswajaæ siê z jej elementami. Jest to równie¿ dobry moment by zapoznaæ siê z jeszcze paroma w³aociwoociami inspektora obiektów.

Pierwsza aplikacja

Æwiczenie 4.1.

1. Ustalmy na pocz¹tek rozmiary formularza. Cechê Height (wysokooæ) ustalmy, powiedzmy na 300 pikseli, zao cechê Width (szerokooæ) na 480.

2. Rozwiñmy cechê Constraints (ograniczenie). W odpowiednie miejsca wpiszmy wartooci pokazane na rys. 4.1.

Przypisuj¹c poszczególnym cechom wartooci zgodne z uprzednio ustalonymi rozmiarami formularza, uzyskamy taki efekt, taki ¿e w momencie uruchomienia aplikacji formularz nie bêdzie "rozp³ywa³" siê po ekranie w nawet po klikniêciu na pole maksymalizacji.

3. PrzejdYmy do cechy Position i wybierzmy np. poScreenCenter (rys. 4.2).

Spooród widocznych opcji (które mo¿emy samodzielnie przetestowaæ), wybrana przez nas sprawi zapewni, ¿e w momencie uruchomienia aplikacji jej formularz pozostanie w centrum ekranu (ale nie pulpitu). Je¿eli oczywiocie w inspektorze obiektów nie ustawiliomy inaczej jak na alNone cechy Align (zakotwiczenie). nie ustawiliomy inaczej, ni¿ na alNone[EK64] 

4. Na koniec, nale¿y zadbaæ o postaæ kursora, jaki bêdzie obowi¹zywaæ w obszarze formularza. Standardowym kursorem jest crDefault (domyolny). Je¿eli pojawia nam siê jakio inny kursor ( i je¿eli nam nie odpowiada) w obszarze formularza, rozwiñmy cechê Cursor inspektora obiektów i wybierzmy kursor domyolny (rys. 4.3). Oczywiocie, w zale¿nooci od upodobañ ka¿dy mo¿e wybraæ ten najbardziej mu odpowiadaj¹cy.

Skoro posiadamy ju¿ pewne wiadomooci na temat obiektowej natury formularza oraz ustaliliomy wstêpnie jego parametry, to na tak przygotowanej formie mo¿emy ju¿ umieociæ odpowiednie komponenty. Poniewa¿ jedynym zadaniem naszego programu bêdzie wyowietlenie w odpowiedni sposób napisu analogicznego jak na rys. 2.6 pos³u¿ymy siê dwoma komponentami TButton z karty Standard. Aby je przenieoæ do obszaru formy nale¿y klikn¹æ na komponent z podpowiedzi¹ Button, a nastêpnie równie¿ klikaj¹c, ale ju¿ w obszarze formularza umieociæ go w odpowiednim miejscu. Forma naszego projektu powinna wygl¹daæ tak jak na rys. 4.4.

Korzystaj¹c z inspektora obiektów oraz z karty w³aociwooci - Properties, cechê Caption przycisku Button2 zmieñ na &Zamknij. Podobnie cechê Caption przycisku Button1 zmieñ na &Tekst. Cechy Name pozostawimy nie zmienione jako Button1 oraz Button2 Oczywiocie, ¿eby zmieniæ cechy tych przycisków, nale¿y najpierw je zaznaczyæ, tylko raz klikaj¹c na odpowiedni komponent. Znak &, który wystêpuje w nazwach przycisków oznacza, ¿e litera, stoj¹ca bezpoorednio po nim bêdzie stanowiæ klawisz szybkiego dostêpu (szybkiego wywo³ania) do funkcji obs³ugi odpowiedniego zdarzenia. Równie¿ przy pomocy inspektora obiektów mo¿emy zmieniæ ich cechy Font obu przycisków[EK65]  dobieraj¹c najbardziej odpowiadaj¹cy nam rodzaj czcionki. tym samym rodzaj najbardziej odpowiadaj¹cej nam czcionki.

Funkcja obs³ugi zdarzenia

Przyciski umieszczone na formularzu wygl¹daj¹ na pewno bardzo ³adnie, niemniej jednak musz¹ jeszcze spe³niaæ okreolon¹ rolê w naszej aplikacji, mianowicie nale¿y uczyniæ je zdolnymi do generowania zdarzeñ. Dla ka¿dego z nich nale¿y stworzyæ funkcjê obs³ugi zdarzenia. Zacznijmy od przycisku zamykaj¹cego aplikacjê. Klikaj¹c dwukrotnie na przycisk Zamknij, dostaniemy siê do wnêtrza odpowiedniej funkcji obs³ugi zdarzenia Button2Click()

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

Jednak zanim cokolwiek tam wpiszemy, przeanalizujmy pokrótce powy¿sze zapisy. Ju¿ teraz zagl¹daj¹c do pliku Unit02.h zobaczymy, ¿e w deklaracji klasy TForm1 wystêpuje prototyp funkcji (metody) Button2Click() która od tej pory [EK66] sta³a siê funkcj¹ sk³adow¹ klasy. W miejscu, w którym wystêpuje pe³en tekst Yród³owy funkcji sk³adowej klasy (w naszym wypadku w pliku g³ównego modu³u formularza Unit02.cpp), kompilator musi byæ poinformowany, do której klasy wywo³ywana funkcja nale¿y. Dokonujemy tego pos³uguj¹c siê operatorem

Do w miarê pe³nego opisu konstrukcji funkcji obs³ugi przyk³adowego zdarzenia potrzeba jeszcze wyjaoniæ rolê jej parametrów. Z zapisu:

TObject *Sender

odczytamy: *Sender jest wskaYnikiem i wskazuje na dane typu TObject Sender reprezentuje tutaj pewn¹ w³aociwooæ polegaj¹c¹ na tym, ¿e ka¿dy obiekt z listy palety komponentów VCL musi byæ w pewien sposób poinformowany o tym, ¿e bêdzie przypisana mu funkcja obs³ugi zdarzenia.

Poni¿ej przedstawiona funkcja obs³ugi zdarzenia zapewnia, ¿e po uruchomieniu, aplikacja w stosownym dla nas momencie mo¿e byæ bezpiecznie zamkniêta w odpowiedzi na wywo³anie tej funkcji, czyli nacioniêcie odpowiedniego przycisku:

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

Ka¿dy program BCB zawiera zmienn¹ globaln¹ Application typu TApplication, która deklarowana jest nastêpuj¹co:

__fastcall virtual TApplication(Classes::TComponent* AOwner);

extern PACKAGE TApplication* Application;

W czasie tworzenia nowego projektu C++Builder konstruuje obiekt aplikacji i przypisuje mu w³aonie zmienn¹ Application. Obiekty klasy TApplication przechowuj¹ zasady wspó³pracy aplikacji z systemem operacyjnym Windows, takie jak rozpoczynanie i koñczenie aplikacji, tworzenie okna g³ównego itp. W³aociwooci i zdarzenia wymienionej klasy nie s¹ dostêpne z poziomu inspektora obiektów, natomiast w³aociwooci aplikacji mo¿emy zmieniaæ za pomoc¹ opcji menu Project|Options...|Forms lub Application

Istnieje wiele metod klasy TApplication, jedn¹ z nich: Terminate(), któr¹ w³aonie przeæwiczyliomy. Jej pe³na deklaracja wygl¹da nastêpuj¹co:

void __fastcall Terminate(void);

Funkcja ta umo¿liwia zamkniêcie aplikacji. Terminate() nie jest oczywiocie jedyn¹ z prostszych w u¿yciu metod, które oferuje TApplication. Nastêpn¹, równie prost¹ i u¿yteczn¹ jest funkcja:

void __fastcall Minimize(void);

któr¹ ka¿dy mo¿e wypróbowaæ ju¿ samodzielnie.

Nale¿y oczywiocie pamiêtaæ, ¿e do olbrzymiej wiêkszooci metod przynale¿nych do odpowiednich klas odwo³ujemy siê poprzez operator ->

PrzejdYmy teraz do zaprojektowania funkcji obs³ugi zdarzenia dla przycisku Button1, który nazwaliomy Tekst. Aby wyowietliæ odpowiedni napis na formularzu, zastosujemy najprostsz¹ metodê, mianowicie wykorzystamy fakt, ze ka¿dy formularz bêd¹cy w istocie pewnym komponentem posiada swoje w³asne p³ótno (ang. canvas ), reprezentowane przez klasê TCanvas posiadaj¹c¹ w³aociwooæ Canvas . P³ótno stanowi obszar, na w którym mo¿emy wykonywaæ bardzo wiele operacji graficznych. Funkcja obs³ugi zdarzenia Button1Click() skojarzona z przyciskiem Button1 mo¿e wygl¹daæ jak poni¿ej:

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender)

Widzimy, ¿e sposób odwo³ywania siê do obszaru p³ótna poprzez w³aociwooæ Canvas klasy TCanvas nie jest skomplikowany i nie powinien przedstawiaæ nam ¿adnych trudnooci. Wykorzystaliomy tutaj kilka w³aociwooci p³ótna, takich jak: czcionka (Font) i pêdzel (Brush) oraz metodê TextOut() klasy TCanvas. Wykorzystuj¹c zagnie¿d¿enie obiektów odwo³aliomy siê tak¿e do ich poszczególnych w³asnooci, takich jak: kolor (Color), styl (Style) oraz wysokooæ (Height Funkcja:

void __fastcall TextOut(int X, int Y, const AnsiString Text);

pPozwala na umieszczenie dowolnego tekstu identyfikowanego przez sta³¹ Text w miejscu formularza o wspó³rzêdnych X Y.(o Odleg³ooæ liczona jest w pikselach. Lewy górny róg formularza ma wspó³rzêdne 0, 0 Nasza aplikacja po uruchomieniu powinna wygl¹daæ podobnie jak na rys. 4.5.

Skoro tak dobrze nam idzie, to wypróbujmy jeszcze jeden komponent z karty Standard, mianowicie komponent edycyjny typu TEdit, który jak ju¿ powinniomy siê domyolaæ bêdzie reprezentowany w³aonie przez okienko o nazwie Edit1. Po wstawieniu go do formularza ustalmy jego rozmiar oraz typ czcionki (w³aociwooæ Font w inspektorze obiektów). Wykonajmy ponadto jeszcze dwie bardzo ciekawe czynnooci. Mianowicie cechy DragKind (rodzaj przemieszczania) oraz DragMode (tryb przemieszczania) ustalmy tak, jak pokazuje to rysunek 4.6.

Ponadto, funkcjê obs³ugi zdarzenia Button2Click() uzupe³nijmy o niewielki fragment kodu:

//-- umieszczamy tekst w oknie edycji Edit1 --

Edit1->Font->Color = clRed;

Edit1->Text = "Pierwsza aplikacja w C++Builder 5";

Widzimy, ¿e oprócz znanych ju¿ nam w³aociwooci Font i Color u¿yliomy jeszcze jednej - Text. Takie przypisanie ci¹gu znaków ujêtych w cudzys³owy spowoduje, ¿e tekst ten zostanie wyowietlony w oknie edycji, do którego cechy Text jest przypisany[EK67] . Uruchommy aplikacjê i od razu kliknijmy w obszar edycji Edit1 potem zao na przycisk Tekst. Wygl¹d formularza dzia³aj¹cej aplikacji pokazany jest na rys. 4.7.

Dziêki odpowiednim ustawieniom, dokonanym przy pomocy inspektora obiektów w odniesieniu do komponentu Edit1, mamy mo¿liwooæ swobodnego przesuwania go po ca³ym ekranie, a tak¿e dowolnego zmieniania jego rozmiarów. Ju¿ na takich prostych przyk³adach mo¿emy poznaæ potêgê programowania zorientowanego obiektowo. Kilka ruchów myszk¹ przy sprowadzaniu komponentów w odpowiednie miejsce formularza, parê linijek kodu i trochê pracy z inspektorem obiektów a efekt jest naprawdê dobry.

Na pewno te¿ zauwa¿ymy, ¿e przesuwaj¹c okienko po ekranie, w pewnym momencie zaczniemy zamazywaæ tekst wyowietlany na p³ótnie formularza. Nasze okno dzia³a jak gumka do ocierania. Có¿, trzeba siê z tym liczyæ nawet sama nazwa Canvas (p³ótno) sugeruje, ¿e wszystko co umieszczamy na formularzu korzystaj¹c z w w³aociwooci i metod p³ótna nie bêdzie zbyt trwa³e. W³aonie z tego powodu komponenty edycyjne odgrywaj¹ tak du¿¹ rolê w bibliotece VCL. Poni¿ej zamieszczony zosta³ kompletny kod g³ównego modu³u naszej aplikacji.

Wydruk 4.2 Kod g³ównego modu³uy Unit02.cpp projektu Projekt02.bpr

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

#include "Unit02.h"

#pragma package(smart_init)

#pragma resource "*.dfm"

TForm1 *Form1;

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner)

: TForm(Owner)

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

Przedstawiony powy¿ej bardzo prosty algorytm ma jednak pewn¹ wadê, mianowicie je¿eli raz zamkniemy Edit1 (dziêki jego w³asnemu polu zamkniêcia), to ju¿ nie bêdziemy mieli mo¿liwooci by w trakcie dzia³ania aplikacji odzyskaæ je[EK68]  z powrotem. Mo¿emy zapobiec takiej sytuacji, projektuj¹c chocia¿by funkcje obs³ugi dwóch nowych zdarzeñ, uruchamianych powiedzmy poprzez dwa nowe przyciski typu TButton z wykorzystaniem metod Hide() (ukryj) i Show() (poka¿):

//------ukrywa okno edycji Edit1-------- ----- ------ -----

void __fastcall TForm1::Button3Click(TObject *Sender)

//-------przywraca okno edycji Edit1-------- ----- ------ -

void __fastcall TForm1::Button4Click(TObject *Sender)

Powy¿sze zapisy powinny nam wyjaoniæ jeszcze jedn¹ bardzo wa¿n¹ rzecz, mianowicie w jaki sposób nale¿y odwo³ywaæ siê do obiektów oraz ich w³aociwooci i metod w funkcjach obs³ugi zdarzeñ zwi¹zanych z zupe³nie innymi obiektami.

Na zakoñczenie tego fragmentu naszych rozwa¿añ zauwa¿my, ¿e funkcje obs³ugi zdarzeñ budowane w oparciu o komponenty biblioteki VCL nie zwracaj¹ wartooci powrotnej poprzez instrukcjê return

Ogólna postaæ aplikacji w C++Builder 5

Jak ju¿ wczeoniej wspominaliomy wszystkie sk³adniki naszej aplikacji przechowywane s¹ w plikach. Zagl¹daj¹c do katalogu \Projekt02 przyjrzyjmy siê z jakiego rodzaju plikami mamy do czynienia:

Znany nam ju¿ wykonywalny plik wynikowy Projekt02.exe. Jest utworzonym przez nas programem.

Plik g³ówny projektu Projekt02.bpr. O jego roli w naszej aplikacji ju¿ wczeoniej wspominaliomy.

Projekt02.tds table debug symbols, równie¿ powinien byæ ju¿ nam znany.

Kod wynikowy aplikacji, czyli plik Projekt02.obj.

Plik zasobów Projekt02.res. Jest binarnym plikiem zasobów (ang. resources). Zawiera m. in. ikonê.

Plik g³ówny naszej aplikacji, czyli Projekt02.cpp. Zawiera funkcjê WinMain()

Wydruk 4.3. Zawartooæ pliku z funkcj¹ WinMain().

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

USERES("Projekt02.res");

USEFORM("Unit02.cpp", Form1);

WINAPI WinMain(HINSTANCE, HINSTANCE, LPSTR, int)

catch (Exception &exception)

return 0;

Programy pisane w Borland C++Builderze i pos³uguj¹ce siê klas¹ formularza nie zawieraj¹ funkcji main().Wszystkie pisane przez nas aplikacje rozpoczynaj¹ dzia³anie od wywo³ania innej funkcji, mianowicie WinMain(), wywo³ywanej zgodnie z zasadami WINAPI, co jest wyraYnie zaznaczone w jej definicji. Otrzymuje ona wartooæ czterech parametrów. Pierwsze dwa, typu HINSTANCE w wolnym t³umaczeniu okreolane jako uchwyty lub jak kto woli identyfikatory przypadku s¹ niezbêdne z prostego powodu, mianowicie Windows w obecnym kszta³cie jest systemem wielozadaniowym, w zwi¹zku z tym w danej chwili mo¿e dzia³aæ jednoczeonie wiele egzemplarzy tego samego programu. Parametry przypisane typom HINSTANCE okreolaj¹ aktualnie dzia³aj¹ce egzemplarze programu. Parametr typu LPSTR jest wskaYnikiem do ³añcucha znaków zawieraj¹cego argumenty wiersza poleceñ, które s¹ okreolane w trakcie uruchamiania aplikacji. Ostatni parametr typu ca³kowitego int okreola sposób wyowietlania okna formularza po rozpoczêciu dzia³ania aplikacji. Proces inicjacji inicjalizacji metoda Initialize(), tworzenia formularza - metoda CreateForm() oraz uruchamiania aplikacji - metoda Run() rozgrywa siê pomiêdzy klauzulami try...catch (w wolnym t³umaczeniu: próbuj...przechwyæ, z³ap). Je¿eli proces ten nie powiedzie siê, na ekranie ujrzymy stosowny komunikat w postaci wygenerowanego przez system tzw. wyj¹tku (ang. exception), wyowietlanego przy pomocy funkcji ShowException()

Plik modu³u Unit02.cpp. Zawiera kod Yród³owy modu³u.

Unit02.h zawiera omawian¹ ju¿ definicjê klasy formularza.

Unit02.dfm jest plikiem zawieraj¹cym definicjê obiektu formularza oraz definicje obiektów wszystkich u¿ywanych komponentów.

Wykorzystujemy w³asn¹ strukturê

Poniewa¿ wiemy ju¿, co to jest formularz i jak jest zorganizowany projekt, bez przeszkód mo¿emy korzystaj¹c z C++Buildera uruchomiæ program, którego kod Yród³owy zosta³ przedstawiony na wydruku 3.9. Zaprojektujmy w tym celu formularz sk³adaj¹cy siê z 6 komponentów TEdit TLabel oraz dwóch TButton. Sposób rozmieszczenia wymienionych komponentów pokazany jest na rysunku 4.8. Cechy Text komponentów TEdit wyczyoæmy, cechy Caption przycisków Button1 oraz Button2 zmieñmy odpowiednio na &Informacja o studencie oraz &Zamknij

Cechy Caption komponentów TLabel zmienimy w funkcji FormCreate(). Aby dostaæ siê do jej wnêtrza wystarczy dwa razy klikn¹æ w obszar formularza. Wydruk 4.4 przedstawia kod modu³u Unit03.cpp aplikacji Projekt03.bpr wykorzystuj¹cej napisan¹ przez nas wczeoniej (wydruk 3.9) deklaracjê ogólnego typu struktury Student. Funkcja obs³ugi zdarzenia Button1Click() uruchamia zdarzenie polegaj¹ce na wyowietleniu aktualnej informacji o danej osobie. Informacja ta przechowywanae jest w statycznej strukturze Student1 bêd¹cej oczywiocie typu Student

Wydruk 4.4. Kod Yród³owy modu³u Unit03.cpp aplikacji wykorzystuj¹cej definicjê struktury Student.

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

#include "Unit03.h"

#pragma package(smart_init)

#pragma resource "*.dfm"

TForm1 *Form1;

struct Student    // deklaracja ogólnego typu struktury Student

;

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner)

: TForm(Owner)

void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender)

Edit1->Text = Student1.Imie;

Edit2->Text = Student1.Nazwisko;

Edit3->Text = Student1.EgzaminFizyka;

Edit4->Text = Student1.EgzaminMatematyka;

Edit5->Text = Student1.EgzaminInformatyka;

Edit6->Text = Student1.JakiStudent;

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 4.2.

Pos³uguj¹c siê algorytmem pokazanym na wydruku 4.4 uzupe³nij go samodzielnie o mo¿liwooæ wyowietlenia informacji o drugim studencie. Mo¿emy to zrobiæ w funkcji obs³ugi odrêbnego zdarzenia lub w wykorzystuj¹c instrukcjê if(...) w tej samej funkcji.

Wykorzystujemy w³asn¹ funkcjê

Zapoznamy siê teraz z jedn¹ z metod umieszczania w programie pisanym w C++Builderze w³asnej funkcji. W tym celu wykorzystamy skonstruowan a przez nas wczeoniej funkcjê obliczaj¹c¹ kolejne potêgi liczby 2 (zob. wydruk 3.8). Formularz projektu naszej aplikacji, nazwijmy j¹ Projekt04.bpr sk³adaæ siê bêdzie z dwóch przycisków Button1 oraz Button2 reprezentuj¹cych klasê TButton. Wykorzystamy te¿ komponent edycyjny TMemo

Samodzielnie napisan¹ funkcjê mo¿emy umieszczaæ w kodzie Yród³owym aplikacji na parê sposobów. Oto kilka z nich. Do najczêociej stosowanych nale¿¹:

Definicjê funkcji umieszczamy w sposób najprostszy z mo¿liwych:

TForm1 *Form1;

int power(int x, int y) // definicja funkcji power

Wywo³anie funkcji nastêpuje ¹pi w kontekocie obs³ugi danego zdarzenia i nie ró¿ni siê niczym od jej wywo³ania stosowanego w "tradycyjnym" C++.

Drugi sposób jest tylko trochê bardziej skomplikowany, mianowicie funkcje definiujemy korzystaj¹c z konwencji __fastcall

TForm1 *Form1;

int __fastcall power(int x, int y) // definicja funkcji power

Zastosowanie U¿ycie tej konwencji zapewni nam spowoduje, ¿e trzy pierwsze parametry funkcji mog¹ zostaæ przekazane przez rejestry procesora. Mimo takiej modyfikacji wywo³anie funkcji pozostaje dalej "tradycyjne".

Istnieje te¿ mo¿liwooæ, aby nasza funkcja sta³a siê jawnym obiektem klasy formularza TForm1. Nale¿y wówczas jej definicjê nag³ówkow¹ uzupe³niæ o nazwê klasy, do której ma przynale¿eæ wraz z operatorem rozró¿nienia zakresu:

int __fastcall TForm1::power(int x, int y)

Jednak w tym przypadku nale¿y umieociæ jej definicjê równie¿ w definicji klasy znajduj¹cej siê w pliku z rozszerzeniem .h w jednej z sekcji, np.:

class TForm1 : public TForm

W tym wypadku klasa potrzebuje zdefiniowania prototypu funkcji.

Korzystaj¹c ze sposobu w³¹czenia w³asnej funkcji do definicji klasy zyskujemy bardzo wiele, mianowicie wewn¹trz w ciele naszej funkcji mo¿emy bez problemów odwo³ywaæ siê do innych obiektów formularza wWszystkie w³asnooci, cechy, zdarzenia i metody w³aociwe tym obiektom bêd¹ widoczne w naszej funkcji.

Na rysunku 4.9 pokazano wygl¹d dzia³aj¹cej aplikacji obliczaj¹cej kolejne potêgi liczby 2. Znana nam funkcja power(), realizuj¹ca to zagadnienie, zosta³a zdefiniowana jako element klasy formularza, przez co wewn¹trz niej w jej ciele mo¿na umieociæ komponent, w tym wypadku Memo1, w którym wyowietlamy odpowiednie informacje dotycz¹ce wykonywania aktualnego potêgowania. Kompletny kod zastosowanego przeze mnie algorytmu zosta³ zamieszczony na wydruku 4.5.

Wydruk 4.5. Modu³ Unit04.cpp aplikacji Projekt04.bpr wykorzystuj¹cej definicjê funkcji power()

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

#include "Unit04.h"

#pragma package(smart_init)

#pragma resource "*.dfm"

TForm1 *Form1;

int __fastcall TForm1::power(int x, int y) // definicja funkcji power

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner)

: TForm(Owner)

void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

Æwiczenie do samodzielnego wykonania

Æwiczenie 4.3.

Pos³uguj¹c siê algorytmem pokazanym na wydruku 4.5 Pprzetestuj zaprezentowane sposoby umieszczania w³asnej funkcji w aplikacji pisanej w C++Builderze.

W ten sam sposób przetestuj dzia³anie funkcji, w której parametry deklarowane s¹ przy pomocy wskaYników.

Podsumowanie

W niniejszym rozdziale zosta³y przedstawione niezbêdne wiadomooci na temat teorii organizacji projektu (aplikacji) pisanego w orodowisku Borland C++Builder 5 wykorzystuj¹cego elementy programowania zorientowanego obiektowo. Elementy teorii organizacji projektu zosta³y uzupe³nione o konkretne przyk³adowe rozwi¹zania prowadz¹ce do zrozumienia ogólnych zasad tworzenia aplikacji. Zapoznaliomy siê równie¿ z paroma praktycznymi sposobami wykorzystania inspektora obiektów. Wyjaonione zosta³y pojêcia klasy, konstruktora klasy oraz funkcji obs³ugi zdarzenia. Samodzielnie wykonana prosta aplikacja pozwoli te¿ zrozumieæ, co to jest zdarzenie i w jaki sposób z poziomu funkcji obs³uguj¹cych wybrane zdarzenia odwo³ywaæ siê do innych obiektów aplikacji. Zosta³o te¿ pokazane w jaki sposób mo¿emy odwo³ywaæ siê do samodzielnie napisanych struktur oraz funkcji i jak uczyniæ je równoprawnymi obiektami formularza.

Rozdzia³ 5 Podstawowe elementy biblioteki VCL

Na potrzeby tej ksi¹¿ki komponentami nazywaæ bêdziemy te obiekty, które mo¿emy pobraæ z palety komponentów i umieociæ je na formularzu aplikacji. Czynnooæ t przeæwiczyliomy w poprzednim rozdziale. Komponenty VLC s¹ podstawowymi elementami, z których budujemy aplikacjê. W rozdziale tym omówimy krótko podstawowe komponenty VCL oraz hierarchiê ich wa¿nooci.

Hierarchia komponentów VCL

W ogólnym przypadku rozró¿niamy cztery podstawowe rodzaje komponentów:

Komponenty standardowe. S¹ one najczêociej u¿ywane przez programistów, dlatego wiêkszooæ z nich umieszczona jest na pierwszej karcie palety komponentów - karcie Standard.

Komponenty steruj¹ce. Nie s¹ one dostêpne w bibliotece standardowej.

Komponenty graficzne. S³u¿¹ do wypisywania e tekstu bezpoorednio na formularzu oraz do wyowietlania grafiki.

Komponenty niewidoczne. Staj¹ siê niewidoczne po uruchomieniu programu. Wszystkie komponenty z karty Dialogs oraz niektóre z kart System i Servers s¹ obiektami, które przestajemy widzieæ w dzia³aj¹cej aplikacji.

Na rysunku 5.1 pokazano fragment hierarchii obiektów biblioteki VCL. Tutaj Pprzedstawiony zosta³ jedynie fragment drzewa obiektów Borland C++ Buildera 5, ale gdy¿ najlepszym sposobem zapoznania siê z ca³ooci¹ zagadnienia jest obejrzenie dosyæ obszernego arkusza przedstawiaj¹cego wszystkie obiekty. Arkusz taki dostajemy zawsze wraz z licencj¹ na kompilator.

£atwo mo¿emy zauwa¿yæ, ¿e g³ówn¹ czêoæ drzewa powy¿szych obiektów stanowi szeoæ klas.

Klasa TObject

Jest przodkiem wszystkich typów obiektowych Borland C++ Builder 5. Najczêociej nie korzysta siê bezpoorednio z w³aociwooci i metod, które nam udostêpnia.

Klasa TPersistent

Wszystkie typy obiektowe maj¹ce zdolnooæ pos³ugiwania siê strumieniami przechowuj¹c swoje egzemplarze pochodz¹ w³aonie od tej klasy Klasa ta która w rzeczywistooci nie definiuje nowych w³aociwooci ani pól Ddefiniuje natomiast destruktor ~TPersistent() oraz szeoæ metod:

Assign()- metoda przypisania e obiektowi w³aociwooci i atrybutów innego obiektu

AssignTo()- metoda odwrotna do poprzedniej. Przypisuje danemu obiektowi kopiê w³asnych w³aociwooci i atrybutów.

DefineProperties()- ta metoda definiuje sposób przypisania strumieniowi pewnych dodatkowych w³aociwooci komponentu.

GetNamePath()- umo¿liwia odczytanie nazwy obiektu oraz jego ustalonych w³aociwooci w inspektorze obiektów.

GetOwner()- podaje w³aociciela obiektu.

TPersistent() tworzy nowy obiekt.

Z dok³adniejszym opisem oraz praktycznymi sposobami wykorzystania tych metod mo¿emy siê zapoznaæ siêgaj¹c do plików pomocy.

Klasa TComponent

Z klasy tej pochodzi ka¿dy komponent C++ Buildera 5. Wprowadzone przez ni¹ w³aociwooci i metody pozwalaj¹ na obs³ugê komponentów poprzez inspektora obiektów. Z niektórymi z nich zapoznaliomy siê przy okazji tworzenia ostatniego projektu.

Klasa TControl

Komponenty wizualne reprezentowane w tej klasie s¹ widoczne w czasie dzia³ania programu, chocia¿ istniej¹ sposoby by je ukryæ lub uczyniæ niewidocznymi w trakcie dzia³ania programu. Obiekty tej klasy posiadaj¹ szereg w³aociwooci (z niektórymi z nich zapoznaliomy siê ju¿ wczeoniej miêdzyczasie). Oto niektóre z nich. Do najczêociej u¿ywanych nale¿¹:

W³aociwooci klasy TControl

Align okreola my w jaki sposób komponent ma byæ ustawiony na formularzu (obszarze klienta). Je¿eli np. wybierzemy w inspektorze obiektów alClient, wówczas komponent ten pokryje ca³y dostêpny obszar formularza. W³aociwooæ tego typu aktywna jest np. dla komponentów typu TPanel TGroupBox czy TRadioGroup z karty Standard

Anchors okreola po³o¿enie komponentu w stosunku do jednego z rogów formularza.

Caption opisuje komponentu. Æwiczyliomy to ju¿ na przyk³adzie tytu³u formularza czy chocia¿by opisu przycisków TButton

ClientHeight oraz ClientWidth okreola wymiary komponentu (wysokooæ i d³ugooæ) w obszarze klienta.

Color ustalamy kolor wype³nienia (wnêtrza) komponentu.

Cursor wybieramy okreola postaæ kursora, który bêdzie widoczny w obszarze danego komponentu.

DragKind oraz DragMode dzia³anie ich by³o pokazywane ju¿ w tej ksi¹¿ce[EK69] 

Enabled okreolamy, czy komponent bêdzie dla nas dostêpny. Je¿eli pos³uguj¹c siê np. przyciskiem typu TButton napiszemy:

Button1->Enabled = FALSE;

pPrzycisk bêdzie widoczny, ale nie bêdzie aktywny. Powrót do normalnej sytuacji mo¿liwy jest dziêki:

Button1->Enabled = TRUE;

Analogicznych ustawieñ dokonamy te¿ przy pomocy inspektora obiektów.

Font ustalamy rodzaj czcionki napisów widocznych w obszarze komponentu.

Hint ta w³aociwooæ sprawia, ¿e mo¿na wpisaæ ujemy "dymek podpowiedzi", ale wówczas ShowHint musi byæ ustalone jako TRUE

Height i Width okreolaj¹ rozmiar komponentu.

Text dziêki tej w³aociwooci tekst wyowietlany jest na w obszarze komponentu. Stosujemy j¹ t¹ w³aociwooæ m. in. m.in. do obiektów typu TEdit

Top Left okreolaj¹ odleg³ooci komponentu od krawêdzi odpowiednio górnej i lewej formularza (lub ogólnie innego komponentu, od którego wywodzi siê komponent, któremu cechy te przypisujemy).[EK70] 

Visible okreola czy komponent ma byæ widoczny. Je¿eli w programie napiszemy:

Button1->Visible = FALSE;

komponent pozostanie ca³kowicie niewidoczny do czasu wywo³ania:

Button1->Visible = TRUE;

Czynnooæ ci t mo¿na równie¿ wykonaæ te¿ przy pomocy inspektora obiektów.

Zdarzenia klasy TControl

Klasa TControl udostêpnia nam równie¿ szereg po¿ytecznych zdarzeñ. Do najczêociej u¿ywanych nale¿¹:

OnClick po klikniêciu w obszaru komponentu zostanie wywo³ana funkcja obs³ugi wybranego zdarzenia. Mo¿na wyobraziæ sobie sytuacjê, gdy mamy np. dwa przyciski typu TButton i z ka¿dym z nich skojarzona jest funkcja odpowiedniego zdarzenia (takie operacje ju¿ nie s¹ dla nas tajemnic¹). Powiedzmy, ¿e chcemy szybko zamieniæ role tych przycisków, tzn. aby klikniêcie na Button1 wywo³ywa³o funkcjê obs³ugi zdarzenia Button2Click(), wówczas zaznaczaj¹c Button1, w inspektorze obiektów zamieniamy je po prostu rolami, tak jak pokazuje to rysunek 5.2.

OnDblClick dwukrotne klikniêcie w obszaru ze komponentu spowoduje wywo³anie funkcji odpowiedniego zdarzenia.

OnResize wywo³uje anie np. funkcj i obs³ugi zdarzenia po zmianie rozmiaru komponentu.

OnMouseDown wywo³uje reakcj a na zdarzenie polegaj¹ce na klikniêciu e nad komponentu. em.

OnMouseMove ka¿dy ruch myszk¹ nad komponentem wywo³a funkcjê odpowiedniego zdarzenia.

OnMouseUp jak wy¿ej, tyle ¿e w przypadku puszczenia przycisku muszki.

TControl udostêpnia nam równie¿ zdarzenia zwi¹zane z przesuwaniem komponentów przy pomocy myszki: OnDragOver OnDragDrop OnEndDrag OnStartDock czy OnStartDrag

Jako przyk³ad u¿ycia tych po¿ytecznych zdarzeñ niech nam pos³u¿y poni¿szy wydruk.

Wydruk 5.1. Idea pos³ugiwania siê zdarzeniami OnMouseMove oraz OnStartDock. W przyk³adzie tym ustawienia w³aociwooci przycisku Button1 musz¹ byæ podobne do tych z rysunku 4.6.

#include <vcl.h>

#pragma hdrstop

#include "Unit1.h"

#pragma package(smart_init)

#pragma resource "*.dfm"

TForm1 *Form1;

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner)

: TForm(Owner)

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::Button1StartDock(TObject *Sender,

TDragDockObject *&DragObject)

void __fastcall TForm1::Button1MouseMove(TObject *Sender,

TShiftState Shift, int X, int Y)

Formularz a dzia³aj¹cej aplikacji powinien przedstawiaæ siê tak jak pokazuje to rys. 5.3.

Klasa TGraphicControl

Reprezentuje nieaktywne komponenty wykorzystywane w ró¿nego rodzaju operacjach zwi¹zanych z grafik¹. Bêd¹c wWidoczne ymi na ekranie komponenty te mog¹ wyowietlaæ tekst lub grafikê. Z najpowszechniej stosowanych komponentów tego typu nale¿y wymieniæ: TBevel TImage TPaintBox TShape TSpeedButton TSplitter oraz TCustomLabel, od którego wywodz¹ siê z kolei TDBText i oraz TLabel. Komponenty tego rodzaju typu mog¹ nie tylko obs³ugiwaæ zdarzenia, których Yród³em jest myszka, ale jak równie¿ mog¹ byæ u¿ywane w funkcjach obs³ugi innych zdarzeñ. Jako przyk³ad praktycznego wykorzystania e jednego z takich komponentów TLabel niech nam pos³u¿y przyk³ad funkcji obs³ugi zdarzenia reaguj¹cego na zmianê po³o¿enia myszki na formularzu:

void __fastcall TForm1::OnMoseMove(TObject *Sender, TShiftState Shift,

int X, int Y)

W wyniku, na obszarze klienta zobaczymy odpowiedni napis oraz aktualne wspó³rzêdne kursora myszki. Funkcja ta zosta³a zbudowana w bardzo prosty sposób. Na W obszar formularza przenios³em komponent typu TLabel. Nastêpnie, raz klikaj¹c na formê, w karcie zdarzeñ inspektora obiektów wybra³em[EK71]  OnMouseMove, któremu przypisa³em identyczn¹ nazwê. Dalej, Nastêpnie przy pomocy klawisza Enter mog³em ¿na dostaæ siê ju¿ do wnêtrza odpowiedniej funkcji. Wartooci numeryczne wspó³rzêdnych zosta³y zamienione na tekst przy pomocy wielce u¿ytecznej funkcji:

extern PACKAGE AnsiString __fastcall IntToStr(int Value);

Funkcja ta konwertuje Konwertuj¹cej dane typu int[EK72]  na dane typu AnsiString. [EK73] Zauwa¿my te¿, ¿e wykorzystaliomy tutaj w³aociwooæ Caption[EK74]  okreolaj¹c¹ ³añcuch znaków wyowietlanych na komponencie.

Klasa TWinControl

Wszystkie okna edycyjne, listy wyboru, przyciski itp. s¹ S obiektami potomnymi tej klasy. Komponenty okienkowe mog¹ byæ aktywne, posiadaj¹ swoje w³asne identyfikatory oraz mo¿liwooæ przewijania. Klasa ta posiada szereg w³aociwooci, metod i zdarzeñ. Wykorzystanie kilku z nich prezentuje poni¿szy przyk³ad:

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender)

Metody klasy TWinControl

W wyniku cyklicznego (cyklicznych klikniêæ myszk¹ na przycisk Button1) wywo³ywania funkcji obs³ugi zdarzenia Button1Click() zauwa¿ymy, ¿e w oknie edycji Memo1 pojawi siê pewien napis, ponadto bêdzie on przewijany w tym oknie. Równie¿ ca³y obszar klienta formularza bêdzie siê przemieszcza³. Dokonamy tego korzystaj¹c z metody Jest to mo¿liwe dziêki metodzie ScrollBy(), która przesuwa ca³e okno dodaj¹c do jego aktualnych wspó³rzêdnych wartooci argumentów, z którymi metod¹ t¹ wywo³aliomy[EK75] . Z innych ciekawych metod nale¿y wymieniæ CanFocus() sprawdzaj¹c¹, czy dany komponent okienkowy mo¿e byæ uaktywniony, Focused() sprawdzaj¹c¹ czy okienko jest aktywne i wreszcie SetFocus() uaktywniaj¹c¹ wybrany komponent okienkowy. Aktywny komponent powinien reagowaæ na zdarzenia (np. klikniêcie w jego obszaru ze). Je¿eli nie chcemy zbyt czêsto u¿ywaæ myszki, zawsze mo¿na przenieoæ aktywnooæ z jednego okienka do drugiego w zupe³nie inny sposób. Na przyk³ad, pracuj¹c w okienku Memo1 zapragniemy nagle, by okno Memo2 sta³o siê aktywne, wówczas w odpowiednim miejscu kodu wystarczy wpisaæ:

Memo2->SetFocus();   

Lub, gdy jak¹o operacjê uzale¿niamy od tego, czy dane okienko jest aktywne, mo¿emy u¿yæ prostej konstrukcji:

void __fastcall TForm1::Memo2Change(TObject *Sender)

W³aociwooci klasy TWinControl

Przyk³adem w³aociwooci udostêpnianych przez TWinControl i wykorzystanych ju¿ przez nas bêd¹ Brush ustalaj¹cy kolor wype³nienia, a tak¿e ClientRect i oraz Left przesuwaj¹ce komponent do prawego [EK76] rogu formularza.

Zdarzenia klasy TWinControl

Zdarzenia udostêpniane przez wymienion¹ klasê w stosunku do komponentów okienkowych obs³ugiwane s¹ z poziomu klawiatury oraz przy pomocy myszki oraz m Mo¿liwe jest równie¿ przenoszenie aktywnooci pomiêdzy okienkami. Do najwa¿niejszych zdarzeñ generowanych z poziomu klawiatury nale¿¹: OnKeyPress OnKeyDown OnKeyUp oraz OnEnter i OnExit

Jako przyk³ad ich wykorzystania poka¿my jak mo¿na zmieniaæ kolor obszaru komponentu okienkowego, np. TMemo

void __fastcall TForm1::OnEnterMemo1(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::OnExitMemo2(TObject *Sender)

void __fastcall TForm1::OnEnterMemo2(TObject *Sender)

Oczywiocie, nale¿y pamiêtaæ, ¿e zdarzenie OnExit dzia³a najlepiej w odpowiedzi na nacioniêcie tabulatora (Tab

Podsumowanie

W rozdziale tym dokonano krótkiego przegl¹du podstawowych elementów biblioteki VCL. Krótko zosta³y omówione najwa¿niejsze klasy dostêpne w tej bibliotece. Parê po¿ytecznych przyk³adów opisuj¹cych sposoby praktycznego wykorzystania metod w³aociwooci i zdarzeñ udostêpnianych przez poszczególne klasy pomo¿e nam zrozumieæ ideê korzystania z biblioteki VCL.

Rozdzia³ 6 Biblioteka VCL

Najwa¿niejszym elementem orodowisk programistycznych dla Windows, takich jak Delphi czy Builder jest biblioteka wizualnych komponentów. W ogólnooci, korzystaj¹c z Borland C++Buildera 5 mo¿emy pos³ugiwaæ siê dziewiêtnastoma paletami takich komponentów:

Standard components

Additional components

Win32 components

System components

Data Access components

Data Controls components

ADO components

InterBase components

MIDAS components

InternetExpress components

Internet components

FastNet components

Decision Cube components

QReport components

Dialogs components

Win 3.1 components

Samples components

ActiveX components

Servers components

W wersji Standard mamy do dyspozycji dziesiêæ kart zawieraj¹cych najczêociej u¿ywane komponenty. Nie jest oczywiocie mo¿liwe, aby w opracowaniu o niewielkich rozmiarach szczegó³owo opisaæ ka¿dy komponent z uwzglêdnieniem jego cech, metod i zdarzeñ, nawet je¿eli pracujemy w standardowej wersji C++Buildera 5. Wa¿nym uzupe³nieniem musz¹ byæ dla nas pliki pomocy Buildera. Sprowadzaj¹c jakio komponent do obszaru formularza zawsze mo¿emy pos³u¿yæ siê klawiszem F1, aby otrzymaæ naprawdê wyczerpuj¹c¹ informacjê na temat klasy, do jakiej nale¿y wybrany komponent, jego w³aociwooci, itp. Poruszaj¹c siê po niezwykle bogatych w treoci plikach pomocy, przy odrobinie wysi³ku znajdziemy tam równie¿ bardzo wiele po¿ytecznych przyk³adów praktycznego pos³ugiwania siê okreolonymi obiektami. Obecnie zapoznamy siê z kilkoma najczêociej u¿ywanymi kartami.

Karta Standard

Korzystaj¹c z zasobów tej karty mamy do dyspozycji wszystkie najczêociej wykorzystywane komponenty reprezentuj¹ce sob¹ wszystkie podstawowe elementy steruj¹ce Windows. [EK77] 

Tabela 6.1. Komponenty karty Standard

Ikona	Typ	Znaczenie
	TFrames	"Ramnki" nie s¹ w ocis³ym tego s³owa znaczeniu typowymi komponentami, tzn. nie mo¿na ich bezpoorednio w prosty sposób umieszczaæ na formularzu. Je¿eli zdecydujemy siê na w³¹czenie ramki w sk³ad naszego projektu, najpierw nale¿y j¹ stworzyæ, najlepiej poleceniem menu File|New Frame. W³aociwooci ramki do z³udzenia przypominaj¹ w³aociwooci formularza.
	TMainMenu	Komponent pomocny w procesie projektowania i tworzenia g³ównego menu aplikacji; Komponent jest niewidoczny w trakcie dzia³ania aplikacji.
	TPopupMenu	Ten komponent G generuje tzw. menu kontekstowe, którym mo¿na siê pos³ugiwaæ po nacioniêciu prawego klawisza myszki. Nale¿y do grupy komponentów niewidocznych.
	TLabel	W polu tej etykiety mo¿emy wyowietlaæ tekst.
	TEdit	Komponent edycyjny, nazywany polem edycji, w którym mo¿emy wyowietliæ jeden wiersz tekstu.
	TMemo	Ten komponent P pozwala na edycjê wiêkszej porcji tekstu.
	TButton	Przycisk.
	TCheckBox	Komponent reprezentuj¹cy pole wyboru. Posiada w³aociwooæ Checked, która mo¿e reprezentowaæ dwa stany: w³¹czony TRUE lub wy³¹czony FALSE
	TRadioButton	Umo¿liwia dokonanie wyboru tylko jednej spooród wielu opcji. Komponent ten powinien wystêpowaæ w grupie podobnych komponentów reprezentuj¹cych pewne opcje aplikacji, z których mo¿emy wybraæ tylko jedn¹.
	TListBox	Komponent pomocny w tworzeniu listy elementów, które nastêpnie mo¿emy dowolnie zaznaczaæ i wybieraæ.
	TComboBox		Ten komponent tak¿e wykorzystywany jest do tworzenia listy elementów, jednak posiadaj¹c Podobnie jak poprzednio, tutaj równie¿ mamy mo¿liwooæ wyboru elementu spooród dostêpnej listy elementów. Posiadaj¹c jednak pewne cechy TEdit umo¿liwia nam równie¿ wpisywanie tekstu.
	TScrollBar	Ten komponent R reprezentuje pasek przewijania (chocia¿ nie jest typowym suwakiem). Komponent tego typu z regu³y d Dodajemy go z regu³y do innych, które nie posiadaj¹ w sobie opcji przewijania, np. do tekstu.
	TGroupBox	W obszarze tego komponentu mo¿emy pogrupowaæ inne elementy, np. TRadioButton czy TCheckBox. Posiada ciekaw¹ w³asnooæ w postaci linii tytu³owej, w której mo¿emy wpisaæ np. nazwê danego obszaru formularza.
	TRadioGroup	Komponent grupuj¹cy elementy typu TRadioButton. Równie¿ posiada w³asn¹ liniê tytu³ow¹.
	TPanel	Reprezentuje panel, na którym mo¿emy umieszczaæ inne komponenty. Posiadaj¹c rozbudowane w³asnooci "estetyczne" doskonale nadaje siê do roli paska narzêdzi lub linii statusu.
	TActionList	Komponent ten potocznie nazywany jest "organizatorem pisania oraz dzia³ania aplikacji". W wygodny sposób udostêpnia nam zestawy akcji, pozwalaj¹ce na wywo³ywanie funkcji obs³ugi zdarzeñ w okreolonej sekwencji. Umo¿liwia te¿ (wspólnie z TImageList znajduj¹cym siê na karcie Win32) bardzo estetyczne zaprojektowanie menu aplikacji.		Zastosowanie TFrames Æwiczenie 6.1. Poleceniem menu File|New Frame stwórzmy obiekt ramki. j Jego cesze Name powinna byæ automatycznie przypisana nazwa Frame2 ponadto powinien byæ on widoczny w obszarze g³ównego formularza. Zauwa¿my, ¿e Frame2 posiada wiêkszooæ cech g³ównego formularza, ³¹cznie z obszarem klienta. Ju¿ teraz mo¿emy ustaliæ niektóre jej cechy, np. DragKind oraz DragMode tak jak pokazuje to rys. 4.6. W obszarze ramki rozmieoæmy trzy komponenty klasy TEdit oraz jeden TButton. Cechy Text komponentów reprezentowanych przez Edit1 Edit2 oraz Edit3 wyczyoæmy. Cechê Name przycisku Button1 zmieñmy na &Dodaj. Rozmieszczenie poszczególnych elementów w obszarze obiektu TFrames reprezentowanego przez Frame2 i potocznie nazywanego ramk¹ powinno byæ podobne jak na rys. 6.1. Rys. 6.1. Przyk³adowe rozmieszczenie komponentów w obszarze ramki Frame2 Teraz dodajmy Dodajemy funkcjê obs³ugi zdarzenia wywo³ywanego w odpowiedzi na nacioniêcie przycisku zatytu³owanego Dodaj. Dwukrotnie klikaj¹c w jego obszar bez problemu dostajemy siê do wnêtrza funkcji Button1Click(). Wype³nimy j¹ nastêpuj¹cym kodem: void __fastcall TFrame2::Button1Click(TObject *Sender) catch(...) Funkcje StrToFloat() dokonaj¹ konwersji ci¹gu znaków przechowywanych w cechach Text komponentów Edit1 oraz Edit2 na zmiennopozycyjn¹ postaæ numeryczn¹, czyli po prostu na liczby z przecinkami. U¿ywaj¹c prostego operatora " " te dwie wartooci dodamy do siebie, zao wynik dzia³ania zostanie z kolei przypisany cesze Text komponentu edycyjnego reprezentowanego przez Edit3. Aby postaæ numeryczna liczby mog³a byæ wyowietlona w oknie edycyjnym musi zostaæ zamieniona na ³añcuch znaków (najlepiej typu AnsiString). Dokonamy tego stosuj¹c funkcjê FloatToStr()konwertuj¹c¹ postaæ numeryczn¹ a liczby zmiennopozycyjnej na odpowiedni ³añcuch znaków. Ca³ooæ operacji dodawania zosta³a ujêta w klauzule try...catch(...)(por. wydruk 4.3). Powiemy, ¿e zastosowaliomy prost¹ obs³ugê wyj¹tków, któr¹ w pewnym uproszczeniu mo¿na przedstawiæ jako ci¹g instrukcji: try // "próbuj" wykonaæ operacjê catch(...) // je¿eli operacja nie powid³a siê "przechwyæ wyj¹tek" W naszym prostym przyk³adzie wyj¹tkiem bêdzie albo nie wpisanie liczb(y) w ogóle do komponentów edycyjnych, albo wpisanie znaku nie bêd¹cego liczb¹. Chocia¿ jest to bardzo prosty przyk³ad korzystania z wyj¹tków, jednak powinniomy staraæ siê zrozumieæ ich naturê. Wyj¹tki s¹ równie¿ obiektami Windows pe³ni¹c tam bardzo wa¿n¹ rolê. Je¿eli takowy wyj¹tek wyst¹pi, odpowiedni komunikat poka¿emy w postaci okienka z przyciskiem korzystaj¹c z funkcji ShowMessage() W taki oto sposób przygotowaliomy obiekt ramki. Nale¿y obecnie w³¹czyæ go do naszego formularza. To, ¿e ramka jest wyowietlana na formularzu jeszcze nic nie znaczy, musimy j¹ jawnie do³¹czyæ do projektu. Dokonamy tego w³aonie dziêki komponentowi Frames z karty Standard. W tym celu kliknijmy na obszar g³ównego formularza, ramka powinna siê "schowaæ", nastêpnie wybierzmy z karty opcjê Frames i ponownie kliknijmy na formularzu. Wynik naszego dzia³ania powinien przybraæ postaæ pokazan¹ na rys. 6.2. Rys. 6.2. W³¹czanie w sk³ad g³ównego formularza obiektu typu TFrames Potwierdzaj¹c przyciskiem OK. uzyskamy po¿¹dany efekt. Frame2 od tej pory stanie siê obiektem sk³adowym naszej aplikacji. Ju¿ teraz mo¿emy obejrzeæ dyrektywy prekompilatora [EK78] w module g³ównego projektu. Pojawi³a siê tam dyrektywa #pragma link "Unit2", co oznacza, ¿e konsolidator do³¹czy ten plik do g³ównego projektu. Domyolenie wszystkie modu³y skojarzone z Frame2 bêd¹ posiada³y nazwy Unit2.*, zao te przyporz¹dkowane g³ównemu projektowi - Unit1.*. Je¿eli ju¿ na tym etapie zdecydujemy siê zapisaæ nasz projekt na dysku, np. pod nazw¹ Projekt05.bpr, na pewno zauwa¿ymy, ¿e zostanie utworzony tylko jeden projekt projekt g³ównego formularza, zao ramka stanie ³a siê po prostu jego czêoci¹. Pozostaje nam ju¿ teraz zaprojektowaæ dwa proste zdarzenia reprezentuj¹ce zamkniêcie aplikacji oraz ewentualnie ponowne wyowietlenie ramki (przydatne, gdy ramkê zamkniemy korzystaj¹c z jej w³asnego pola zamkniêcia). W tym celu umieoæmy na formularzu dwa komponenty typu TButton i przypiszmy im funkcje obs³ugi odpowiednich zdarzeñ. Kod Yród³owy modu³u naszego projektu pokazany jest na wydruku 6.1, zao rysunek 6.3 przedstawia dzia³aj¹c¹ aplikacjê. Wydruk 6.1. Modu³ Unit1.cpp aplikacji Projekt05.dpr. #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit1.h" #pragma package(smart_init) #pragma link "Unit2" #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) //---------zamyka ca³¹ aplikacjê-------- ----- ------ ----- void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) //----------uaktywnia Frame2-------- ----- ------ --------- void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender) Rys. 6.3. Komponent TFrames jako integralna czêoæ aplikacji Obs³uga programu sprowadza siê do wprowadzenia z klawiatury dwóch liczb i wykonania u ich dodawania. Czêoæ dziesiêtn¹ wpisujemy po przecinku (tak jak w Kalkulatorze Windows). Zauwa¿my, ¿e komponent reprezentowany przez Frame2 mo¿emy swobodnie przesuwaæ po ca³ym ekranie. m Mo¿na go zamkn¹æ, a nastêpnie z powrotem otworzyæ korzystaj¹c z przycisku Poka¿ ramkê, z którym skojarzona jest funkcja obs³ugi zdarzenia Button2Click(). Z pojedynczym formularzem mo¿emy skojarzyæ bardzo wiele ramek, z których ka¿da mo¿e pe³niæ rolê odrêbnej aplikacji, wykonuj¹c w³aociwe jej zadania. Tego typu obiekty mog¹ byæ równie¿ osadzane na sta³e w obszarze formularza. Wykorzystanie pozosta³ych komponentów karty Standard Aby zilustrowaæ w³aociwooci niektórych pozosta³ych komponentów stworzymy przyk³adow¹ aplikacjê w postaci dosyæ z³o¿onego okienka. G³ównym jej zadaniem aplikacji bêdzie odczytanie z dysku przyk³adowego pliku tekstowego oraz odpowiednie wyowietlenie jego zawartooci w komponencie edycyjnym TMemo. Bêdziemy mieli ponadto mo¿liwooæ zmiany koloru t³a dla wczytywanego tekstu oraz koloru i kroju czcionki. Formularz naszej aplikacji, nazwijmy j¹ Projekt06.bpr ,sk³adaæ siê bêdzie z pojedynczych pól edycji TEdit i TMemo. W ich reprezentantach, Edit1 oraz Memo1 bêdziemy odpowiednio wpisywali nazwê pliku do odczytu oraz wyowietlali jego zawartooæ. Aby zawartooæ pliku ³adnie siê wyowietla³a, cechê WordWrap obiektu Memo1 ustalmy jako TRUE, wówczas tekst bêdzie siê zwija³ w okienku. Ponadto, w przypadku odczytu wiêkszego pliku, dobrze by by³o mieæ do dyspozycji mo¿liwooæ jego przewijania w okienku. Uzyskamy to ustalaj¹c dla cechy ScrollBars na opcjê ssBoth zawartooæ okna bêdzie przewijana zarówno w pionie jak i poziomie. W obszarze okreolonym komponentem klasy TGroupBox i reprezentowanym przez GroupBox1, w którym zmieniaæ bêdziemy styl i kolor czcionki umieoæmy dwa obiekty klasy TCheckBox. Ka¿demu z nich przypiszemy funkcje obs³ugi zdarzeñ: void __fastcall TForm1::CheckBox1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckBox2Click(TObject *Sender) których wykonanie spowoduje, ¿e bêdziemy mogli zmieniæ krój czcionki oraz jej kolor w tekocie wyowietlanym w Memo1. Dokonaliomy pierwszych przypisañ w naszym projekcie. Zawsze dobrym zwyczajem jest sprawdzenie ich poprawnooci. Aby tego dokonaæ musimy niestety w jakio sposób wczytaæ wybrany plik (lub wpisaæ coo z klawiatury). Nie przejmujmy siê, ¿e tym razem zrobimy to nieco "na piechotê". C++Builder posiada oczywiocie odpowiednie narzêdzia pozwalaj¹ce na pe³n¹ automatyzacjê podobnych czynnooci, niemniej jednak przypomnienie sobie paru istotnych pojêæ zwi¹zanych z plikami na pewno nikomu z nas nie zaszkodzi. Rys. 6.4. Rozmieszczenie elementów edycyjnych i steruj¹cych na formularzu projektu Projekt06.bpr Wczytujemy plik z dysku Plik, którego pe³n¹ nazwê wraz z rozszerzeniem bêdziemy w tym konkretnym przypadku wpisywaæ rêcznie w okienku Edit1, wczytamy pos³uguj¹c siê jednym ze sposobów w³aociwych dla C++, tzn. najpierw plik otworzymy do odczytu korzystaj¹c z funkcji FileOpen() która Funkcja ta posiada dwa parametry. W p Pierwszy m z nich mówi, ¿e korzystaj¹c z metody c_str() zwracaj¹cej wskaYnik (char *) do pierwszego znaku ³añcucha identyfikuj¹cego w³aociwooæ Text obiektu Edit1 Edit1->Text.c_str(), przechowujemy wskaYnik do nazwy pliku (a dok³adniej do pierwszego znaku tej nazwy). Drugi parametr, w naszym wypadku ,okreola, ¿e plik jest otworzony w trybie do odczytu (file mode Open Read). Otworzonemu plikowi przypisujemy jego identyfikator iFileHandle. Nastêpnie przy pomocy funkcji FileSeek(iFileHandle, 0, 2) sprawdzimy, czy plik nie jest pusty, tzn. okreolimy gdzie jest jego koniec, mówi¹c dok³adniej wskaYnik pliku umieocimy na jego koñcu. Je¿eli mamy k³opoty ze zrozumieniem znaczenia wskaYnika pliku, wyobraYmy sobie, ¿e ogl¹damy wywo³an¹ kliszê fotograficzn¹, mo¿emy j¹ przegl¹daæ klatka po klatce. WskaYnik pliku jest w³aonie tak¹ "klatk¹", która umo¿liwia nam jego przeszukiwanie. Wywo³ana z sukcesem funkcja ta zwróci nam rozmiar pliku, który bêdziemy przechowywaæ pod zmienn¹ iFileLenght. W przypadku b³êdnego wywo³ania zwróci wartooæ . Wówczas nale¿y zadbaæ, by aplikacja powiadomi³a nas o tym przykrym fakcie - dokonamy tego wywo³uj¹c funkcjê MessageBox(), generuj¹c¹ wymagany przez nas komunikat okienkowy. Je¿eli wszystko bêdzie w porz¹dku, znowu wywo³amy FileSeek(), tylko tym razem ustawimy siê na pocz¹tku pliku. Kolejnym etapem bêdzie przydzielenie bufora, tzn. obszaru pamiêci, w którym bêdziemy przechowywaæ zawartooæ pliku. W tego typu sytuacjach najlepiej jest to zrobiæ wykorzystuj¹c operator new, który dynamicznie przydzieli tyle obszaru pamiêci, ile potrzeba dla naszych danych, czyli iFileLength + 1. Jedynkê musimy dodaæ, z powodu, ¿e poniewa¿ pos³ugujemy siê ci¹giem znaków zakoñczonych tzw. zerowym ogranicznikiem (zerowym bajtem), który wyraYnie zaznacza koniec danych w pliku. Poniewa¿ elementy tablic w C++ zaczynaj¹ siê od zerowego indeksu, wiêc po to by nie zgubiæ ostatniego bajtu nale¿y do odczytanego rozmiaru pliku dodaæ jedynkê. Kolejnym etapem bêdzie przeczytanie zawartooci bufora danych identyfikowanego przez wskaYnik Buffer przy pomocy funkcji FileRead(). Nastêpnie plik zamykamy funkcj¹ FileClose(), a zawartooæ bufora wczytujemy do okna reprezentowanego przez Memo1 przy pomocy metody Append(). Na koniec, korzystaj¹c z operatora delete, zwalniamy wykorzystywany obszar pamiêci. Wszystkie omówione operacje zosta³y zebrane na wydruku 6.2 reprezentuj¹cym treoæ ilustruj¹cym funkcj i obs³ugi zdarzenia generowanego po nacioniêciu przycisku Button1, którego cechê Caption w naszej aplikacji zamieniliomy na &Wczytaj plik Wydruk 6.2. Funkcja obs³ugi zdarzenia Button1Click() wykorzystywana w projekcie Projekt06.bpr // --- wczytanie pliku void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) else Poniewa¿ ksi¹¿ka ta zatytu³owana jest "Borland C++Builder 5. Æwiczenia praktyczne", wydaje siê wiêc, ¿e s Skoro poruszyliomy temat operatorów new i delete, wyjaonienie jeszcze jednej rzeczy u³atwi nam w przysz³ooci pomo¿e nam w przysz³ooci bardzo u³atwiæ sobie pracê, ju¿ przy samodzielnym pisaniu aplikacji. Wspomnieliomy wczeoniej o idei obs³ugi wyj¹tków. Otó¿ okazuje siê, ¿e wymienione operatory, a zw³aszcza new, s¹ bardzo mocno osadzone na tej arenie[EK79] . W naszym przyk³adzie nie zastosowaliomy ¿adnej obs³ugi wyj¹tków, jednak w programach bardziej zaawansowanych koniecznym by³oby ca³ooæ instrukcji, pocz¹wszy od miejsca wywo³ania funkcji FileOpen() a¿ po miejsce, w którym u¿ywamy operatora delete, uj¹æ w klauzule try...catch(). Klauzule te przechwytuj¹ cych pewien wyj¹tek, a nastêpnie przetwarzaj¹ orzenie go korzystaj¹c chocia¿by z prostego komunikatu. Powinniomy pamiêtaæ, ¿e je¿eli nie mo¿na przydzieliæ wystarczaj¹cej ilooci pamiêci do wczytania pliku, operator new wygeneruje w³asny wyj¹tek. W konsekwencji aplikacja, która tego wyj¹tku nie przechwyci, mo¿e zostaæ zakoñczona w sposób niekontrolowany. Pos³uguj¹c siê par¹ operatorów new i delete zawsze nale¿y pamiêtaæ, ¿e delete mo¿na u¿ywaæ jedynie ze wskaYnikami do obszarów pamiêci, które zosta³y uprzednio przydzielone przy pomocy operatora new. U¿ywaj¹c delete z innym adresem mo¿emy popaoæ w powa¿ne k³opoty. Komponenty TRadioGroup oraz TScrollBar Sposób wykorzystywania e tych komponentów sprawia nam niekiedy pewne trudnooci. Ju¿ sam opis TRadioGroup mo¿e byæ nieco myl¹cy, gdy¿ sugeruje, ¿e wystarczy umieociæ go na formularzu, a nastêpnie w jego obszarze ulokowaæ reprezentantów klasy TradioButton, pobranych bezpoorednio z palety komponentów. Niestety, takie podejocie nic nam nie da. Aby reprezentant klasy TRadioGroup spe³nia³ rzeczywiocie jak¹o rolê w naszej aplikacji, nale¿y odwo³aæ siê w inspektorze obiektów do jego cechy Items, nastêpnie rozwin¹æ jamy TStrings i w pojawiaj¹cym siê oknie edycji dokonaæ ujemy odpowiedniego opisu opcji. W naszym przypadku, komponent ten bêdzie odpowiedzialny za zmianê koloru t³a wyowietlanego tekstu, zatem nale¿y tam wpisaæ np.: Rys. 6.5. String List Editor w akcji I oczywiocie potwierdziæ. Nastêpnie w opcjê Columns (inspektor obiektów) wpiszemy , zao do ItemIndex wstawimy (pamiêtajmy, ¿e numeracja opcji zaczyna siê od 0). Wystarczy teraz klikaj¹c dwa razy dostaæ siê do wnêtrza funkcji obs³ugi zdarzenia RadioGroup1Click() i wype³niæ j¹ odpowiednim kodem. Przy okazji od razu mo¿emy w³¹czyæ do programu komponent reprezentowany przez ScrollBar1 z wykorzystaniem jego cechy Position, tak jak pokazano poni¿ej: void __fastcall TForm1::ScrollBar1Change(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RadioGroup1Click(TObject *Sender) Poprawnooæ zastosowanych przypisañ nale¿y oczywiocie (najlepiej od razu) przetestowaæ. Komponenty TMainMenu oraz TPopupMenu Zajmijmy siê teraz obiektami, przy pomocy których bêdziemy tworzyæ opcje menu zarówno g³ównego, jak i kontekstowego. Aby dostaæ siê do okna s³u¿¹cego do tworzenia menu g³ównego nale¿y zaznaczyæ komponent MainMenu1, a nastêpnie dwukrotnie klikn¹æ myszk¹ w pole Items karty zdarzeñ inspektora obiektów (oczywiocie, ten sam efekt otrzymamy klikaj¹c dwukrotnie na sam¹ ikonê na formularzu). Zmieñmy cechê Caption (nag³ówek) na &Plik, pojawi siê wówczas nowe pole obok naszej opcji. W ten sposób mo¿emy tworzyæ nawet bardzo rozbudowane menu, ale o tym wszystkim jeszcze sobie powiemy w dalszej czêoci ksi¹¿ki. Teraz jednak wska¿emy pole poni¿ej i cesze Caption przypiszmy &Wczytaj Plik, nastêpnie przejdYmy chodzimy do karty Events inspektora obiektów i zdarzeniu OnClick przypiszmy ujemy Button1Click. Klikaj¹c teraz dwa razy pole w polu &Wczytaj Plik od razu znajdziemy siê wewn¹trz procedury obs³ugi zdarzenia Button1Click(). Powróæmy do okna Form1->MainMenu1 i przejdYmy ni¿ej, nastêpn¹ opcjê zatytu³ujemy &Zamknij aplikacjê. W karcie zdarzeñ inspektora obiektów jej cechê Name zmieñmy na ApplicationClose, zao w karcie zdarzeñ zdarzeniu OnClick przypiszmy ApplicationCloseClick. Dwukrotnie klikaj¹c dostaniemy siê do wnêtrza funkcji obs³ugi zdarzenia ApplicationCloseClick(), któr¹ wype³nimy odpowiednim, znanym ju¿ kodem. Rys. 6.6. Okno s³u¿¹ce do projektowania g³ównego menu wraz ze zdefiniowanymi, przyk³adowymi opcjami Sposób tworzenia menu kontekstowego nie ró¿ni siê w istocie od tego co ju¿ powiedzieliomy na temat menu g³ównego. Aby wygl¹da³o ono tak jak pokazuje rysunek 6.7 nale¿y cechy Caption poszczególnych jego opcji zmieniæ odpowiednio na Niebieski Czerwony Zielony i Przywróæ kolory, zao cechy Name odpowiednio na Blue Red Green oraz BtnFace. Teraz w karcie Events ka¿demu z nich wystarczy przypisaæ zdarzenia BlueClick RedClick GreenClick oraz BtnFaceClick. Klikaj¹c dwukrotnie na poszczególne opcje menu dostaniemy siê do funkcji obs³ugi odpowiednich zdarzeñ, których wnêtrza wype³nimy kodem pokazanym na wydruku 6.3. Nale¿y te¿ pamiêtaæ, ¿e po to by menu kontekstowe porusza³o siê za myszk¹ nale¿y skorzystaæ z metody Popup(),uaktywniaj¹cej menu, wywo³ywanej w funkcji obs³ugi zdarzenia Form1MouseDown(), w³aociwej dla ca³ego formularza. , tzn. Innymi s³owy, aby siê tam dostaæ nale¿y raz klikn¹æ na formularz u, przejoæ do karty zdarzeñ i wybraæ zdarzenie OnMouseDown. ¯eby dostaæ siê do zdarzenia FormCreate, nale¿y dwa razy klikn¹æ na sam ym formularz u. Rys. 6.7. Zdefiniowane, przyk³adowe opcje menu kontekstowego TPopupMenu TPanel oraz TCheckBox Pokazany na rysunku 6.4 sposób umieszczenia na formularzu reprezentantów klas TPanel oraz TCheckBox nie powinien stanowiæ dla nas problemu. Pamiêtajmy tylko, ¿e obiekt Panel1 nie bêdzie generowa³ ¿adnych zdarzeñ, s³u¿y on tylko do grupowania innych obiektów. Chc¹c dostaæ siê do wnêtrza funkcji obs³ugi zdarzeñ przyporz¹dkowanych odpowiednio komponentom CheckBox1 oraz CheckBox2 nale¿y po prostu dwukrotnie je na nie klikn¹æ. Zdarzenia generowane przez te komponenty pos³u¿¹ nam do zmiany koloru i kroju czcionki tekstu wyowietlanego w Memo1 Przyk³adowa aplikacja Wydruk 6.3 przedstawia kompletny kod g³ównego modu³u naszej aplikacji. Obs³uga programu sprowadza siê do wpisania z klawiatury w oknie edycji Edit1 nazwy pliku wraz z rozszerzeniem, który chcemy obejrzeæ. Pamiêtaæ jednak nale¿y, i¿ w naszym algorytmie nie zastosowaliomy ¿adnych opcji umo¿liwiaj¹cych programowi rozró¿nianie wielkooci wpisywanych liter. Dlatego nazwê wczytywanego pliku nale¿y wpisaæ z ewentualnym uwzglêdnieniem ma³ych i du¿ych liter. Wydruk 6.3. Kompletny kod modu³u Unit06.cpp projektu Projekt06.bpr #include <vcl.h> #include <stdio.h> #pragma hdrstop #include "Unit06.h" #pragma package(smart_init) #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::ScrollBar1Change(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Form1MouseDown(TObject *Sender, TMouseButton Button, TShiftState Shift, int X, int Y) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) else void __fastcall TForm1::ApplicationCloseClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckBox1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckBox2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RadioButton1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RadioButton2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RadioButton3Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RadioGroup1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BlueClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::RedClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::GreenClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BtnFaceClick(TObject *Sender) Æwiczenie do samodzielnego wykonania Æwiczenie 6.2. Postaraj siê umieociæ na formularzu obok menu Plik inne menu, np. Kolory. Zaprojektuj zdarzenia tego menu w ten sposób, by mo¿na by³o dziêki nim zmieniaæ t³o obiektu Mamo1 Hierarchia w³asnooci obiektów. W³aociciele i rodzice Ka¿dy obiekt przez nas wykorzystywany posiada dwie podstawowe w³asnooci: mo¿e byæ w³aocicielem (ang. O owner) innych obiektów lub mo¿e byæ ich rodzicem (ang. P parent). Istnieje subtelna ró¿nica pomiêdzy tymi dwoma pojêciami, z której nale¿y zdawaæ sobie sprawê je¿eli naprawdê zechcemy zrozumieæ idee rz¹dz¹ce zasadami programowania obiektowo zdarzeniowego. Wykorzystuj¹c graficzny interfejs u¿ytkownika GUI (ang. Graphics User Interface) budujemy aplikacje, których g³ównym elementem jest formularz. Formularz jest w³aocicielem obiektów, które na nim umieszczamy. Jako przyk³ad rozpatrzmy komponent CheckBox1, znajduj¹cy siê na w obszarze okreolonym przez GroupBox1. Je¿eli zechcemy teraz dowolnie zmieniæ po³o¿enie CheckBox1, napotkamy pewne trudnooci, mianowicie nie bêdziemy mogli przesun¹æ go poza GroupBox1. Mówimy, ¿e GroupBox1, czyli reprezentant klasy TGroupBox sta³ siê rodzicem dla CheckBox1, reprezentuj¹cego klasê TCheckBox. Aby przeanalizowaæ przyk³ad hierarchii w³asnooci, sprawdYmy kto jest w³aocicielem formularza. W tym celu wystarczy zaprojektowaæ nowe zdarzenie (lub wykorzystaæ istniej¹ce) i napisaæ: ShowMessage(Form1->Owner->ClassName()); Przekonamy siê, ¿e w³aocicielem formularza jest aplikacja. Je¿eli natomiast chcielibyomy sprawdziæ w ten sposób, czy formularz ma rodzica, wygenerujemy po prostu wyj¹tek. Formularz w prostej linii nie posiada rodzica. Nastêpnie napiszmy: ShowMessage(GroupBox1->Owner->ClassName()); ShowMessage(GroupBox1->Parent->ClassName()); Pojawiaj¹cy siê komunikat nie pozostawia cienia w¹tpliwooci: zarówno w³aocicielem, jak i rodzicem komponentu GroupBox1, umieszczonego bezpoorednio na formularzu, jest TForm1 Przechodz¹c dalej sprawdzimy cechy w³asnooci komponentu CheckBox1 ShowMessage(CheckBox1->Parent->ClassName()); Stwierdzimy, ¿e jego rodzicem jest TGroupBox, zao w³aocicielem: ShowMessage(CheckBox1->Owner->ClassName()); Pozostanie dalej formularz, czyli TForm1 Zdarzaj¹ siê sytuacje, kiedy potrzebujemy, nawet w trakcie dzia³ania aplikacji zmieniæ po³o¿enie jakiegoo komponentu umieszczonego uprzednio w obszarze takim jak TGroupBox czy TPanel. Aby to zrobiæ wystarczy pamiêtaæ o omówionych relacjach w³asnooci. Je¿eli chcemy by np. CheckBox1 znalaz³ siê bezpoorednio w innym miejscu formularza, wystarczy przypisaæ mu Form1 jako rodzica, a nastêpnie podaæ nowe wspó³rzêdne: CheckBox1->Parent = Form1; CheckBox1->Top = 20; CheckBox1->Left = 50; Nale¿y rozró¿niaæ pojêcia w³aociciela (Owner) i rodzica (Parent). Rodzic nie jest to¿samy z w³aocicielem. W³aociciela okreola siê tylko raz podczas wywo³ywania jego konstruktora i nie mo¿na ju¿ go zmieniæ bez zniszczenia obiektu. Rodzica obiektu mo¿emy natomiast zmieniæ zawsze. Przedstawione powy¿ej wiadomooci na temat w³asnooci w³aocicielstwa i rodzicielstwa obiektów stanowi¹ tylko wierzcho³ek góry lodowej. Byæ mo¿e dla niektórych z nas wyda siê to nieco zaskakuj¹ce, ale mamy te¿ mo¿liwooæ samodzielnego tworzenia i umieszczania na formularzu ró¿nych obiektów (dostêpnych oczywiocie w bibliotece VCL). Musimy wiedzieæ, ¿e ka¿dy taki obiekt posiada swojego w³asnego konstruktora jednak opis tego zagadnienia nie mieoci siê w ramach tej ksi¹¿ki. Æwiczenie do samodzielnego wykonania Æwiczenie 6.3. Umieoæ na formularzu komponent typu TPanel, na nim zao jeszcze parê innych komponentów widzialnych (mog¹ byæ umieszczone na zasadzie piramidki). Postaraj siê samodzielnie okreoliæ relacje w³aocicielstwa i rodzicielstwa pomiêdzy nimi. Karta Additional Karta Additional jest rozszerzeniem karty Standard. Zawiera szereg komponentów, które okazuj¹ siê bardzo przydatne w projektowaniu aplikacji. Tabela 6.2. Komponenty karty Additional Ikona Typ Znaczenie TBitBtn Przycisk, na którym mo¿na umieszczaæ rysunek. TSpeedButton Przycisk umieszczany zwykle na pasku zadañ. Na nim równie¿ mo¿emy umieszczaæ rysunki. TMaskEdit Komponent s³u¿¹cy do maskowania i filtrowania danych wpisywanych zwykle z klawiatury. TStringGrid Element, P który pozwala na umieszczenie na formularzu typowego arkusza sk³adaj¹cego siê z komórek edycyjnych rozmieszczonych w wierszach i kolumnach. TDrawGrid Element, który U umo¿liwia graficzne przedstawienie danych nie bêd¹cych tekstem. TImage Komponent graficzny. Umo¿liwia wyowietlenie na formularzu np. mapy bitowej. TShape Ten element U umieszcza na formularzu wybran¹ figurê geometryczn¹. Posiada cechê Shape, przy pomocy której mo¿emy wybraæ rodzaj figury. TBevel Sk³adnik,U który umieszcza na formularzu obszar prostok¹tny posiadaj¹cy cechy trójwymiarowooci. Dziêki cechom Shape i Style mo¿emy okreoliæ sposób jego wyowietlania. TScrollBox Komponent zawieraj¹cy paski przewijania. Mo¿e pe³niæ rolê przewijanego okienka. TCheckListBox Element stanowi¹cy P po³¹czenie listy i pola wyboru. Posiada cechê Items umo¿liwiaj¹c¹ edytowanie tekstu. TSplitter Ten komponent D dzieli formularz lub okno na kilka czêoci, których obszar mo¿emy zmieniaæ. Dopiero u¿ycie co najmniej dwóch takich komponentów mo¿e daæ po¿¹dany efekt. TStaticText Sk³adnik,który J jest odpowiednikiem TLabel, uzupe³niony jednak o szereg w³aociwooci, umo¿liwia bardziej estetyczne wyowietlenie tekstu. TControlBar Komponent, który U umo¿liwia eleganckie i wygodne rozmieszczenie ró¿nych komponentów na pasku zadañ. TApplicationEvents Komponent umo¿liwiaj¹cy przechwytywanie zdarzeñ generowanych przez aplikacjê, w tym równie¿ wyj¹tków. TChart Ten sk³adnik U umo¿liwia graficzn¹ wizualizacjê danych w postaci ró¿nego rodzaju wykresów. Karta Win32 Karta zawiera wszystkie elementy steruj¹ce reprezentowane w aplikacjach Windows. Tabela 6.3. Komponenty karty Win32 Ikona Typ Znaczenie TTabControl Korzystaj¹c z tego komponentu mamy mo¿liwooæ tworzenia zak³adek. TPageControl Komponent sk³adaj¹cy siê z wiêkszej ilooci kart. Aby stworzyæ now¹ kartê w najprostszym przypadku nale¿y nacisn¹æ prawy klawisz myszki i wybraæ opcjê New Page TImageList Ten sk³adnik U umo¿liwia utworzenie listy elementów graficznych. Ka¿demu z obrazków automatycznie jest przypisywany odpowiedni indeks. Komponent niewidzialny. TTrackBar Suwak. Posiada cechê Position, dziêki której mo¿na regulowaæ i odczytywaæ aktualn¹ pozycjê wskaYnika przesuwania. TProgressBar Komponent bêd¹cy wskaYnikiem postêpu. Równie¿ posiada cechê Position, dziêki której mo¿emy oledziæ postêp wykonywanych operacji. TUpDown Komponent umo¿liwiaj¹cy zwiêkszanie b¹dY zmniejszanie jakiejo wartooci. Z regu³y nie wystêpuje samodzielnie. Wartooci nale¿y wyowietlaæ w komponentach edycyjnych. Równie¿ posiada cechê Position THotKey Element U umo¿liwiaj¹cy utworzenie klawisza szybkiego dostêpu. TAnimate Komponent, który U umo¿liwia wyowietlanie sekwencji obrazów. TDateTimePicker Komponent bêd¹cy w istocie pewnego rodzaju kalendarzem. Umo¿liwia odczytanie i wybranie odpowiedniej daty. Posiada rozwijany obszar podobny do TListBox TMonthCalendar Komponent bardzo podobny do poprzedniego, z t¹ ró¿nic¹, ¿e wyowietla od razu y datê bie¿¹cego miesi¹ca. TTreeView Sk³adnik powoduj¹cy H hierarchiczne wyowietlanie elementów. TListView Lista widoków wyowietla pozycje sk³adaj¹ce siê z ikon i etykiet. THeaderControl Komponent tworz¹cy listê nag³ówkow¹ mog¹c¹ sk³adaæ siê z wielu sekcji. TStatusBar Linia statusu formularza. Aby umieociæ odpowiedni tekst w linii statusu formularza, Umieszczaj¹c go na formularzu wystarczy nacisn¹æ prawy klawisz myszki aby i dostaæ siê do Panels Editor... umo¿liwiaj¹cego umieszczenie odpowiedniego tekstu w linii statusu formularza. TToolBar Komponent, który T tworzy paski narzêdzi. TCoolBar Komponent bêd¹cy pewn¹ odmiana panelu, z t¹ ró¿nic¹, ¿e pozwala na zmianê jego rozmiaru. TPageScroller Ten sk³adnik M mo¿e zawieraæ inne obiekty z mo¿liwooci¹ przewijania ich zarówno w pionie jak i poziomie. Karta System Karta System zawiera szereg komponentów wykorzystywanych w ró¿nych operacjach na poziomie systemu Windows. Tabela 6.4. Komponenty karty System Ikona Typ Znaczenie TTimer Jest komponentem niewidzialnym. S³u¿y do generowania zdarzeñ w równych odstêpach czasu. TPaintBox Komponent wykorzystywany do wykonywania ró¿nych operacji graficznych. TMediaPlayer Komponent, który U umo¿liwia wykorzystywanie w aplikacji technik multimedialnych. TOleContainer Jest komponentem niewidocznym. S³u¿y do generowania na formularzu obszaru y klienta OLE. TDDEClientConv Komponent niewidzialny. Umo¿liwia po³¹czenie z serwerem DDE. Komponent niewidzialny. TDDEClientItem Komponent niewidzialny. Okreola dane wysy³ane przez klienta podczas konwersacji DDE. Komponent niewidzialny. TDDEServerConv Niewidzialny komponent umo¿liwiaj¹cy nawi¹zanie dialogu z klientem DDE. TDDEServerItem Komponent niewidzialny. Umo¿liwia okreolenie danych wysy³anych do klienta w trakcie konwersacji DDE. Komponent niewidzialny. Karta Dialogs Komponenty Karty Dialogs reprezentuj¹ standardowe okna dialogowe Windows. Bêd¹ to, np. okna do zapisu pliku, odczytu, drukowania, wyboru rodzaju czcionki czy palety kolorów. Wszystkie s¹ komponentami niewidzialnymi. Tabela 6.5. Komponenty karty Dialogs Ikona Typ Znaczenie TOpenDialog Komponent tworz¹cy okienko dialogowe s³u¿¹ce do wyboru i otwarcia pliku. TSaveDialog Komponent tworz¹cy okienko dialogowe s³u¿¹ce do zapisu danych do pliku. TOpenPictureDialog Sk³adnik U umo¿liwiaj¹cy dokonanie wyboru plików, w tym równie¿ plików graficznych. TSavePictureDialog Komponent tworz¹cy okienko dialogowe s³u¿¹ce do zapisu pliku graficznego. TFontDialog Komponent, który U umo¿liwia dokonanie wyboru czcionki. TColorDialog Okienko dialogowe s³u¿¹ce do wyboru palety kolorów. TPrintDialog Okienko D dialogowe s³u¿¹ce y do drukowania. TPrinterSetupDialog Komponent okreolaj¹cy U ustawienia drukarki. TFindDialog Komponent s³u¿¹cy do podgl¹du i wyszukiwania tekstu. TReplaceDialog Okienko U które umo¿liwia wyszukanie fragmentu tekstu i zast¹pienie go innym. Jako po¿yteczny przyk³ad wykorzystania niektórych komponentów z omówionych ju¿ kart palety komponentów VCL, wykonamy prost¹ aplikacjê wczytuj¹c¹ wybrany plik z dysku i wyowietlaj¹c¹ jego zawartooæ w obiekcie edycyjnym TRichEdit. Postaramy siê jednak przy tej okazji zaprojektowaæ naprawdê "profesjonalne" menu. Tworzymy profesjonalne menu Æwiczenie 6.4. Za³ó¿my na dysku oddzielny katalog, powiedzmy, ¿e nazwiemy go \Projekt07. Je¿eli w katalogu, w którym zainstalowaliomy Buildera istnieje podkatalog \Buttons, odszukajmy go i wybierzmy 7 map bitowych pokazanych poni¿ej. Przekopiujmy je do naszego katalogu. Je¿eli zao nie jesteomy w stanie ich odszukaæ, nale¿y skorzystaæ z edytora graficznego pokazanego na rys. 1.25. Postarajmy siê samodzielnie wykonaæ podobne obrazki (zapisuj¹c je oczywiocie w formacie mapy bitowej). [EK80]  Nowy Otwórz Zapisz jako Cofnij Wytnij Kopiuj Wklej Zaprojektujmy formularz, w którego sk³ad wchodziæ bêdzie komponent typu TToolBar, 7 przycisków TSpeedButton, okno edycji TRichEdit, przycisk typu TButton, menu TMainMenu, komponenty TSaveDialog i TOpenDialog, komponent TImageList oraz dwa komponenty TActionList. Sposób ich rozmieszczenia na formularzu pokazany jest na rysunku 6.8. Rys. 6.8. Sposób rozmieszczenia komponentów na formularzu projektu Projekt07.bpr Najpierw na formularzu umieoæmy komponent TToolBar, zao bezpoorednio na nim kolejno komponenty TSpeedButton. Pos³uguj¹c siê inspektorem obiektów ich cechy Name zmieñmy odpowiednio na FileNew FileOpen FileSave Cut Copy Paste Undo Korzystaj¹c z w³aociwooci Glyph, R rozwiñmy opcjê TBitmap i umieoæmy na ka¿dym z tych przycisków odpowiedni¹ mapê bitow¹, tak jak na rys. 6.8. Ka¿demu z naszych komponentów przyporz¹dkujemy funkcjê obs³ugi odrêbnego zdarzenia wed³ug poni¿szego schematu: void __fastcall TForm1::FileNewClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FileOpenClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FileSaveAsClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::UndoClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CutClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::PasteClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CopyClick(TObject *Sender) Cechê Name komponentu ImageList1 zmieñmy na MenuImages Klikaj¹c go na nim dwukrotnie wczytajmy kolejno potrzebne nam obrazki w postaci map bitowych, ka¿demu z nich automatycznie powinien zostaæ przyporz¹dkowany kolejny numer: Rys. 6.9. Sposób pos³ugiwania siê komponentem TToolBarImages Cechê Images (inspektor obiektów, karta Properties) komponentów ActionList1 oraz ActionList2 ustawmy jako MenuImages Klikaj¹c dwukrotnie na ActionList1 dostajemy siê do jego pola edycji komponentu. Wybieraj¹c New Action zmieniamy kategoriê (Categories) na File. Zaznaczaj¹c File dostajemy siê do okna akcji Actions, zmieniamy Action1 na FileNewcmd, któremu przypisujemy temu komponentowi zerowy indeks obrazka (ImageIndex 0), zao w opcji Events zdarzeniu OnExecute przypisujemy FileNewClick(). Podobne dzia³ania trzeba przeprowadziæ ie post¹pmy z innymi obiektami akcji, tak jak pokazuje to rys. 6.10. Rys. 6.10. Ustalenie sposobu przypisañ w³aociwooci dla komponentów kategorii File W ten sam sposób akcji FileExitcmd przypisujemy funkcje obs³ugi zdarzenia CloseApplicationClick(),skojarzonej z przyciskiem Button1, którego cechê    Name zmieniliomy na CloseApplication, zao cechê Caption na &Zamknij 11. Analogicznie projektujemy w³aociwooci komponentów kategorii Edit, ukrywaj¹cej siê w ActionList2 tak jak pokazuje to rysunek 6.11. Rys. 6.11. Ustalenie sposobu przypisañ w³aociwooci dla komponentów kategorii Edit Przechodzimy do zaprojektowania g³ównego menu. W karcie w³aociwooci inspektora obiektów, cesze Images komponentu TMainMenu przypiszmy MenuImages G³ówne menu sk³adaæ siê bêdzie z dwóch opcji Plik oraz Edycja. Menu Plik zaprojektujemy w sposób pokazany na rysunku 6.12. Rys. 6.12. Menu Plik wraz w raz z odpowiednimi przypisaniami w inspektorze obiektów Je¿eli zechcemy, aby w odpowiedzi na wybranie opcji Nowy wywo³ywana by³a funkcja obs³ugi zdarzenia FileNewClick(), w karcie zdarzeñ zdarzeniu OnClick w karcie zdarzeñ nale¿y w³aonie przypisaæ FileNewClick Z kolei menu Edycja zaprojektujemy wed³ug przepisu pokazanego na rysunku 6.13. Rys. 6.13. Menu Edycja wraz w raz z odpowiednimi przypisaniami w inspektorze obiektów Na wydruku 6.4 zamieszczono kompletny kod aplikacji Projekt07.bpr. W funkcji FormCreate() wykorzystaliomy w³aociwooci InitialDir oraz Filter obiektów TOpenDialog i TSaveDialog, z których pierwsza pozwala ju¿ w momencie uruchomienia aplikacji ustaliæ w³aociw¹ ocie¿kê dostêpu do aktualnego katalogu, z kolei druga z wymienionych zapewnia mo¿liwooæ odczytania plików posiadaj¹cych wymagane przez nas rozszerzenia. W tej samej funkcji umieociliomy równie¿ "dymki podpowiedzi" do poszczególnych przycisków, korzystaj¹c z w³aociwooci Hint oraz ShowHint. Oledz¹c poni¿szy wydruk zauwa¿ymy te¿, ¿e aby komponenty TOpenDialog i TsaveDialog niewidoczne przecie¿ w trakcie uruchomienia programu generowa³y zdarzenia polegaj¹ce na wyowietleniu odpowiednich okien dialogowych nale¿y w funkcjach odpowiednich zdarzeñ skorzystaæ z metody Execute(). Plik z dysku odczytujemy korzystaj¹c z metody LoadFromFile(), zapisujemy zao przy pomocy SaveToFile() W funkcji CheckFileSave() skorzystaliomy z w³aociwooci Modified komponentów edycyjnych, w tym równie¿ klasy TRichEdit. Je¿eli wykonamy jak¹kolwiek modyfikacjê okna edycji, nast¹pi wywo³anie metody: virtual void __fastcall Modified(void) = 0 ; któr¹ nale¿y obs³u¿yæ, chocia¿by w sposób zaprezentowany poni¿ej. Je¿eli zdecydujemy siê zapisaæ zmiany, zostanie wywo³ana funkcja obs³ugi zdarzenia FileSaveAsClick(this), w przeciwnym wypadku nast¹pi wywo³anie funkcji Abort() wstrzymuj¹cej wykonywania bie¿¹cego zdarzenia. W jêzyku C++ istnieje s³owo kluczowe this, bêd¹ce wa¿nym elementem wielu tzw. "prze³adowywanych operatorów". Ka¿da funkcja sk³adowa aplikacji lub ogólnie obiektu w momencie wywo³ania uzyskuje automatycznie wskaYnik do obiektu, który j¹ wywo³a³. Dostêp do tego wskaYnika uzyskuje siê dziêki s³owu (wskaYnikowi) this, który jest niejawnym parametrem wszystkich funkcji wchodz¹cych w sk³ad obiektu (aplikacji). Je¿eli w pewnej, wydzielonej czêoci aplikacji, np. w jakiejo funkcji, wywo³ujemy funkcjê obs³ugi zdarzenia, której argumentem jest z regu³y wskaYnik TObject *Sender, nale¿y wówczas jawnie uzyskaæ do niego dostêp. Z regu³y robimy to korzystaj¹c w³aonie ze wskaYnika this Wydruk 6.4. Kod modu³u Unit07.cpp aplikacji wykorzystuj¹cej listê akcji TActionList w celu zorganizowania pracy g³ównego menu oraz ca³ego programu. #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit07.h" #pragma package(smart_init) #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckFileSave(void) } void __fastcall TForm1::FileNewClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FileOpenClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FileSaveAsClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::UndoClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CutClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::PasteClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CopyClick(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CloseApplicationClick(TObject *Sender) case ID_CANCEL : Abort(); }; Funkcje zdarzeniowe CutClick() PasteClick() CopyClick(), towarzysz¹ce podmenu Edycja oraz zaimplementowane w odpowiednich przyciskach zgrupowanych w panelu ToolBar1, czyli Cut Paste Copy korzystaj¹ z metod: RichEdit1->CutToClipboard() RichEdit1->PasteFromClipboard()i RichEdit1->CopyToClipboard() Funkcje te Z apewniaj¹c mo¿liwooæ umo¿liwiaj¹ tak¿e usuwanie usuniêcia fragmentu tekstu, wstawiaenie fragmentu tekstu znajduj¹cego siê w schowku (ang. clipboard) oraz s kopiowanie fragmentu tekstu do schowka. Mo¿liwe jest równie¿ zaznaczaenie ca³ooci tekstu przy wykorzystaniu metody RichEdit1->SelectAll(). Aby powtórzyæ ostatnio wykonan¹ (na tekocie) operacjê, nale¿y skorzystaæ z metody RichEdit1->HandleAllocated(), umieszczonej w funkcji obs³ugi zdarzenia UndoClick() Przyk³ad wykorzystania komponentów TApplicationEvents oraz TTimer Æwiczenie 6.5. Za³ó¿my na dysku oddzielny katalog, i nazwijemy go \Projekt08. Zaprojektujmy formularz w ten sposób, aby sk³ada³ siê z dwóch komponentów TButton oraz po jednym TTimer i TApplicationEvents, tak jak pokazuje to rys. 6.14. Rys. 6.14. Komponenty formularza projektu Projekt08.bpr Zaznaczaj¹c komponent Timer1, w karcie zdarzeñ inspektora obiektów jego cechê OnTimer ustalmy jako TimerOnTimer. W wyniku tego dzia³ania Zapewni nam to, ¿e Timer generowaæ bêdzie zdarzenia w mniej wiêcej równych odstêpach czasu okreolonych przez jego w³aociwooæ Interval. Treoæ funkcji obs³ugi zdarzenia TimerOnTimer() wype³nijmy kodem przedstawionym na wydruku 6.5. Zastosujemy owaliomy proste funkcje trygonometryczne sin() oraz cos() w celu opisania toru ruchu przycisku Button1 oraz ca³ego formularza. Poniewa¿ funkcje trygonometryczne w wyniku nie zawsze zwracaj¹ liczbê ca³kowit¹ (w³aociwooci Top oraz Left musz¹ byæ typu int), dlatego rezultat wykonania tych funkcji zostanie zaokr¹glony poprzez funkcjê floor(). Funkcje te wymagaj¹ w³¹czenia biblioteki math.h. M_PI jest predefiniowan¹ sta³¹ reprezentuj¹c¹ liczbê p W funkcji obs³ugi zdarzenia ApplicationEventsActivate() uaktywnijamy dzia³anie Timera korzystaj¹c z jego w³aociwooci Enabled. Aby dostaæ siê do wnêtrza tej funkcji zaznaczamy komponent ApplicationEvents1 i w karcie zdarzeñ inspektora obiektów jego zdarzeniu OnActivate przypiszmy ujemy ApplicationEventsActivate. Naciskaj¹c Enter (lub klikaj¹c dwa razy) dostaniemy jemy siê do wnêtrza funkcji odpowiedniego zdarzenia. W analogiczny sposób zaprojektujemy funkcjê obs³ugi zdarzenia ApplicationEventsDeactivate() W funkcji obs³ugi zdarzenia Button1Click() zainicjujemy owaliomy generator liczb losowych Randomize(), nastêpnie korzystaj¹c z funkcji int random(int num) losuj¹cej liczby z przedzia³u <0; num-1> dokonamy ujemy losowego wyboru komunikatu przypisanego odpowiedniemu indeksowi tablicy text Wydruk 6.5. Kompletny kod modu³u Unit08.cpp projektu Projekt08.bpr #include <vcl.h> #include <math.h> #pragma hdrstop #include "Unit08.h" #pragma package(smart_init) #pragma resource "*.dfm" double counter = 0; // licznik AnsiString text[10]; TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::TimerOnTimer(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::ApplicationEventsActivate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::ApplicationEventsDeactivate(TObject *Sender) Dzia³anie programu sprowadza siê do prostej animacji jednego z przycisków oraz ca³ego formularza. Aby wstrzymaæ dzia³anie aplikacji nale¿y klikn¹æ jakieo miejsce gdzieo na pulpicie poza obszarem formularza. Æwiczenie do samodzielnego wykonania Æwiczenie 6.6. Zmodyfikuj przedstawiony na wydruku 6.5 program, tak aby mo¿na by³o wykorzystaæ inne zdarzenia udostêpniane przez TApplicationEvents. Po¿yteczn¹ oci¹gawkê mo¿na znaleYæ w katalogu instalacyjnym Buildera \Examples\AppEvents\. Karta Win 3.1 Karta Win 3.1 udostêpnia listê komponentów stosowanych w starszych, 16-bitowych wersjach C++Buildera. Nie jest zalecane u¿ywanie komponentów posiadaj¹cych swoje odpowiedniki np. w obecnych kartach Win32[EK81]  czy Data Controls, co zosta³o zaznaczone w poni¿szym zestawieniu. Tabela 6.6. Komponenty karty Win 3.1 Ikona Typ Znaczenie TTabSet Odpowiada komponentowi TTabControl z karty Win32 TOutLine Odpowiada komponentowi TTreeView z karty Win32 TTabbedNoteBook Odpowiednik TPageControl z karty Win32 TNoteBook Odpowiednik TPageControl THeader Odpowiada komponentowi THeaderControl z karty Win32 TFileListBox Komponent daj¹cy mo¿liwooæ wyowietlenia listy plików wskazanego katalogu. TDirectoryListBox Element U udostêpniaj¹cy listê katalogów wybranego napêdu. TDriveComboBox Komponent pozwalaj¹cy dokonaæ Wybór wyboru napêdu (stacji dysków). TFilterComboBox Komponent, który U udostêpnia listê plików wyowietlanych z zastosowaniem odpowiedniego filtru. Celowi temu s³u¿y w³aociwooæ Mask DBLookupList Odpowiada komponentowi TDBLookupListBox z karty Data Controls dostêpnej w wersji Enterprise C++Buildera 5. DBLLookupCombo Odpowiada komponentowi TDBLookupComboBox z karty Data Controls dostêpnej w wersji Enterprise C++Buildera 5. Komponenty karty Win 3.1 mimo no, i¿ pochodz¹ ze starszych wersji C++Buildera s¹ w dalszym ci¹gu czêsto u¿ywane. Chodzi g³ównie o komponenty u³atwiaj¹ce bardzo szybie wczytanie wybranego pliku. Obiekty obs³uguj¹ce te zdarzenia maj¹ jeszcze jedn¹ powa¿n¹ zaletê, mianowicie wczytywany plik mo¿na natychmiast poddaæ edycji. Zilustrujemy to na przyk³adzie prostego æwiczenia. Wykorzystanie komponentów TDirectoryListBox, TFileListBox, TFilterComboBox oraz TDriveComboBox Æwiczenie 6.7. Zaprojektujmy formularz sk³adaj¹cy siê z pojedynczych komponentów TDirectoryListBox TFileListBox TDriveComboBox TFilterComboBox TEdit TMemo oraz TButton tak jak pokazuje to rys. 6.15. Aby obiekty s³u¿¹ce do wyboru napêdu, wyboru katalogów, przegl¹dania katalogów "widzia³y siê nawzajem" nale¿y ich cechy odpowiednio ze sob¹ powi¹zaæ. Mo¿na to zrobiæ korzystaj¹c z inspektora obiektów lub co jest bardziej przejrzyste dokonuj¹c odpowiednich przypisañ dokonaæ w funkcji FormCreate(), pokazanych na wydruku 6.6. W³aociwooci FileList obiektu DirectoryListBox1 przypiszmy FileListBox1 W³aociwooci DirList obiektu DriveComboBox1 przypiszmy DirectoryListBox1 W³aociwooæ FileEdit komponentu FileListBox1 ustalmy jako Edit1 W³aociwooæ Filter obiektu FilterComboBox1 ustalmy przyk³adowo tak, jak pokazuje to poni¿szy wydruk. Klikaj¹c dwukrotnie w obszar FileListBox1 dostaniemy siê do wnêtrza funkcji obs³ugi zdarzenia FileListBox1Change(). Wystarczy wype³niæ j¹ znanym nam ju¿ kodem. Cechê Mask komponentu FileListBox1 ustalmy jako FilterComboBox1->Mask. Czynnooæ tê wykonamy w funkcji obs³ugi zdarzenia FilterComboBox1Change() Rys. 6.15. Dzia³aj¹cy    Projekt09.bpr Wydruk 6.6. Kompletny kod modu³u Unit09.cpp projektu Projekt09.bpr #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit09.h" #pragma package(smart_init) #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FilterComboBox1Change(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::FileListBox1Change(TObject *Sender) catch(...) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) Karta Samples Karta Samples zawiera 9 przyk³adowych komponentów. Ich kody Yród³owe znajduj¹ siê w katalogu instalacyjnym Buildera \EXAMPLES\CONTROLS\SOURCE. W momencie w³¹czenia tych komponentów do formularza, ich pliki nag³ówkowe zostan¹ do³¹czone dyrektyw¹ #pragma link, która informuje konsolidator o potrzebie do³¹czenia danego zbioru do pliku wykonawczego programu. Tabela 6.7. Komponenty karty Samples Ikona Typ Znaczenie TPie Element s³u¿¹cy do przedstawiania okrêgu lub wycinka ak okrêgu. W³aociwooæ Angles uruchamia Pie Angles Editor. Kod Yród³owy komponentu mo¿na znaleYæ w plikach piereg.* oraz pies.*. TTrayIcon Komponent, który U umo¿liwia m.in. wykonanie zamiany ikon, w tym ich prostej animacji. Kod Yród³owy komponentu mo¿na znaleYæ w plikach Trayicon.*. TPerformanceGraph Element s³u¿¹cy do przedstawienia grafiki. Kod Yród³owy komponentu znajduje siê w plikach PERFGRAP.*. TCSpinButton Komponent U umo¿liwiaj¹cy p³ynne zmniejszanie i zwiêkszanie zawartooci liczbowej wybranego pola edycji. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach CSPIN.* TCSpinEdit Element S stanowi¹cy po³¹czenie TCSpinButton oraz TEdit. Kod Yród³owy mo¿na znaleYæ w plikach CSPIN. TCColorGrid Komponent umo¿liwiaj¹cy dokonanie wyboru koloru. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach CGRID.* TCGauge Komponent przedstawiaj¹cy wskaYnik postêpu. Dziêki w³aociwooci Kind mo¿na go przedstawiæ w postaci paska, liczby, ko³a lub wycinka ak ko³a. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach CGAUGES.* TCDirectoryOutLine Wyowietla drzewo katalogów znajduj¹cych siê na dysku. Kod Yród³owy komponentu znajduje siê w plikach cdiroutl.* TCCalendar Komponent wyowietlaj¹cy aktualn¹ datê w postaci uproszczonego kalendarza. Jego kod Yród³owy znajduje siê w pliku CCALENDR.*. Jako przyk³ad wykorzystania niektórych komponentów z kart Samples oraz Standard stworzymy prost¹ aplikacjê, przy pomocy której mo¿liwym bêdzie animacja ikon. Zmieniaj¹ce siê ikony bêd¹ wyowietlane na dolnym pasku zadañ w prawym rogu monitora tu¿ obok zegara. Wykorzystanie komponentów TCSpinEdit, TTrayIcon, TImageList oraz TCheckBox Æwiczenie 6.8. Zaprojektujmy formularz sk³adaj¹cy siê z pojedynczych komponentów TCSpinEdit TTrayIcon TImageList TButton oraz dwóch komponentów typu TCheckBox tak jak pokazuje to rysunek. 6.16. Rys. 6.16. Komponenty formularza projektu    Projekt10.bpr Korzystaj¹c z inspektora obiektów w³aociwooæ Icons komponentu TrayIcon1 zmieñmy na ImageList1. Tym samym spowodujemy, ¿e ikony wczytane do komponentu ImageList1 bêd¹ "widziane" przez TrayIcon1. W podobny sposób (¿eby zbytnio nie komplikowaæ dalszych rozwa¿añ) w³aociwoociom PopupMenuOn oraz RestoreOn przypiszmy imNone Cechy Caption komponentów CheckBox1 oraz CheckBox2 zmieñmy odpowiednio na Animacja oraz Poka¿ ikonê Cechy Increment MinValue oraz MaxValue komponentu CSpinEdit1 ustalmy w sposób pokazany w funkcji FormCreate() na wydruku 6.7. We wnêtrzu tej samej funkcji cechê Visible komponentu TrayIcon1 uzale¿nimy od aktualnego stanu komponentu CheckBox2 reprezentowanego przez w³aociwooæ Checked W³aociwooæ Animate komponentu TrayIcon1 uzale¿nimy od stanu cechy Checked komponentu CheckBox1 W³aociwooci AnimateInterval komponentu TrayIcon1 przypiszmy wartooæ cechy Value komponentu CSpinEdit1 Kompletny kod g³ównego modu³u naszej aplikacji powinien wygl¹daæ tak jak przedstawiono to na wydruku 6.7. Wydruk 6.7. Kod modu³u Unit10.cpp aplikacji Projekt10.bpr wykonuj¹cej prost¹ animacjê ikon. #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit10.h" #pragma package(smart_init) #pragma link "CSPIN" #pragma link "Trayicon" #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckBox1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CheckBox2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::CSpinEdit1Change(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) Przedstawiony algorytm ka¿dy na w³asny u¿ytek mo¿e wzbogaciæ o szereg innych elementów. Zagl¹daj¹c do kodów Yród³owych poszczególnych komponentów karty Samples mo¿emy samodzielnie odszyfrowaæ jeszcze wiele ich mo¿liwooci. Komponent TCCalendar Æwiczenie 6.9. Zaprojektujemy aplikacjê wykorzystuj¹c¹ komponent TCCalendar. Dodatkowo pos³u¿ymy siê komponentami TBitBtn z karty Additional oraz TGroupBox z karty Standard. Wykorzystamy te¿ dobrze nam ju¿ znany przycisk TButton Na formularzu umieszczamy komponent Calendar1 reprezentuj¹cy klasê TCCalendar. W inspektorze obiektów jego cechê BorderStyle zmieñmy na bsSingle. Klikaj¹c nañ dwukrotnie dostajemy siê do funkcji obs³ugi zdarzenia Calendar1Change(). Korzystaj¹c z metody DateToStr() w³aociwooci Caption naszego kalendarza e przypiszmy aktualn¹ datê Calendar1->CalendarDate Rozmieoæmy na formularzu dwa komponenty GroupBox1oraz GroupBox2 reprezentuj¹ce klasê TGroupBox. Ich cechy Caption zmieñmy odpowiednio na &Cofnij oraz &Dalej W obszarze wymienionych komponentów rozmieszczamy po dwa obiekty TBitBtn. Mo¿emy uprzednio przy pomocy edytora rysunków przygotowaæ odpowiednie rysunki i korzystaj¹c z w³aociwooci Glyph umieociæ je na przyciskach, tak jak pokazuje to rys. 6.17. Korzystamy z metod PrevYear() PrevMonth() NextYear() oraz NextMonth() w celu uzupe³nienia naszego kalendarza w funkcje obs³ugi odpowiednich zdarzeñ polegaj¹cych na wybraniu kolejnego roku lub miesi¹ca. Kompletny kod naszej aplikacji znajduje siê na wydruku 6.8. Rys. 6.17. Dzia³aj¹cy kalendarz Wydruk 6.8. Kod modu³u Unit11.cpp kalendarza: Projekt11.bpr #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit11.h" #pragma package(smart_init) #pragma link "CCALENDR" #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Calendar1Change(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BitBtn1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BitBtn2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BitBtn4Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::BitBtn3Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) Wykonany w³asnymi si³ami kalendarz mo¿e wzbogaciæ nasze aplikacje o opcje pozwalaj¹ce na proste kontrolowanie aktualnej daty bez potrzeby wnikania w skomplikowane zasoby systemu Windows. Oczywiocie taki kalendarz w ka¿dej chwili mo¿emy ukryæ. Wystarczy jego cechê Visible ustaliæ jako FALSE, co wcale nie przeszkadza, aby aktualna data nie by³a wyowietlana w jakimo miejscu aplikacji. Karta ActiveX Komponenty karty ActiveX nie wchodz¹ w sk³ad biblioteki VCL. S¹ to przyk³adowe obiekty ActiveX, zaprojektowane w ten sposób, by mo¿na by³o natychmiast skorzystaæ z ich us³ug. Tabela 6.8. Niektóre komponenty karty ActiveX Ikona Typ Znaczenie TChartfx Obiekt ActiveX s³u¿¹cy do tworzenia wykresów. TVSSpell Visual Speller Control Properties. Komponent pe³ni¹cy rolê tzw. spell-chackera TF1Book Obiekt posiadaj¹cy cechy arkusza kalkulacyjnego. TVtChart Komponent s³u¿¹cy to tworzenia wykresów. Komponent TF1Book Æwiczenie 6.10. Jako przyk³ad wykorzystania w naszych aplikacjach niektórych komponentów karty ActiveX poka¿emy, jak w bardzo prosty sposób mo¿na skorzystaæ z reprezentanta klasy TF1Book Umieoæmy na formularzu komponent F1Book1. Klikaj¹c dwukrotnie w jego obszar ze mo¿emy zapoznaæ siê z jego w³aociwoociami, które w wiêkszooci s¹ zdublowane w analogicznej karcie inspektora obiektów. Rys. 6.18. W³aociwooci VCI Formula One Workbook Po skompilowaniu i uruchomieniu aplikacji dwukrotnie klikaj¹c prawym klawiszem myszki dostaniemy siê do Formula One Workbook Designer, który jest odpowiednikiem prostego arkusza kalkulacyjnego. Jego obszar podzielony jest na komórki, których wspó³rzêdne okreolone s¹ w sposób typowy dla arkuszy kalkulacyjnych: wiersze (ang. rows) i kolumny (ang. columns). Korzystaj¹c z menu File|Read mo¿emy wczytaæ dane zawarte w plikach tekstowych, typowe dla formatu Excela, czyli *.xls lub w formacie *.vts, który jest preferowanym formatem Workbooka. Dane w postaci liczb mo¿emy te¿ wpisywaæ samodzielnie. Równie¿ zapis danych do pliku nie powinien przedstawiaæ ¿adnych problemów. Rys. 6.19. Formula One Workbook Designer Je¿eli zechcemy graficznie zobrazowaæ nasze dane, nale¿y najpierw je zaznaczyæ albo przy pomocy myszki, albo korzystaj¹c z kombinacji klawiszy Shift + strza³ka (kursor). Wybieramy ostatni przycisk z podpowiedzi¹ Chart (diagram, wykres) i "ci¹gniemy" myszk¹ na wolnym obszarze arkusza. W ten sposób mo¿emy uaktywniæ kreatora wykresów Chart Wizard. Zawiera on bogaty zbiór ró¿nego rodzaju diagramów i wykresów. Zak³adki Gallery Style Layout oraz Axes u³atwiaj¹ optymalny dobór parametrów wykresu oraz dokonania jego opisu. Je¿eli dokonamy ju¿ wyboru najbardziej odpowiadaj¹cych nam opcji, koñczymy przyciskiem Finish Rys. 6.20. Kreator wykresów Koñcowy wynik mo¿emy zobaczyæ w postaci podobnej do tej przedstawionej na rys. Rys. 6.21. Wykres umieszczony na arkuszu kalkulacyjnym Karta Internet Wykorzystuj¹c komponenty karty Internet mo¿na w aplikacjach umieszczaæ opcje pozwalaj¹ce na korzystanie z sieci Internet oraz protoko³u TCP/IP. Tabela 6.9. Podstawowe komponenty karty Internet Ikona Typ Znaczenie TClientSocket Komponent u³atwiaj¹cy po³¹czenie z innym komputerem w sieci. TServerSocket Komponent odpowiadaj¹cy na ¿¹dania innych komputerów w sieci. TCppWebBrowser Komponent W wyowietlaj¹cy stronê HTML w postaci Web. Warunkiem jest posiadanie przegl¹darki Internet Explorer wersji 4 lub wy¿szej. TWebDispatcher Komponent, przy pomocy którego nastêpuje K konwersja zwyk³ego modu³u danych na postaæ Web. TPageProducer Komponent K konwertuj¹cy e szablon HTML na kod, który mo¿e byæ nastêpnie przegl¹dany. TQueryTableProducer Komponent tworz¹cy tablice HTML na podstawie z rekordów obiektu typu TQuery. TDataSetTableProducer Komponent T tworz¹cy tablice HTML na podstawie rekordów obiektu typu TDataSet. Karta Servers Karta Servers zawiera 30 komponentów bêd¹cych swego rodzaju wizualizacj¹ aktualnie dostêpnych serwerów COM dokonan¹ na potrzeby biblioteki VCL. Wszystkie wywodz¹ siê z obiektu TOleServer. Przy ich pomocy mo¿emy automatycznie po³¹czyæ siê z wybranym serwerem COM. Rys. 6.22. Karta Servers Dok³adne omówienie wszystkich komponentów karty Servers wraz z ich w³aociwoociami i metodami, z których korzystaj¹, a tym samym budowy serwerów COM znacznie wykracza poza ramy naszych æwiczeñ. Niemniej jednak mo¿emy chocia¿by jakoociowo zapoznaæ siê z podstawowymi w³asnoociami wybranych obiektów. Prawdopodobnie nie ma woród nas nikogo, kto by nie mia³ do czynienia z narzêdziami pakietu Office. Do najbardziej podstawowych aplikacji tego pakietu nale¿y oczywiocie zaliczyæ Worda, Excela oraz Power Pointa. Spróbujmy zatem, korzystaj¹c z bardzo prostych funkcji po³¹czyæ siê z wymienionymi aplikacjami. Tabela 6.10. Podstawowe komponenty karty Servers s³u¿¹ce do po³¹czenia z narzêdziami pakietu Office Ikona Typ Znaczenie TPowerPointApplication Umo¿liwia po³¹czenie z aplikacjami Power Point. Komponent niewidzialny. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach PowerPoint_97_SRVR.*. znajduj¹cych siê w katalogach \Include\VCL\ oraz \Source\Comservers\Office97\ TWordApplication Umo¿liwia po³¹czenie z aplikacjami Worda. Komponent niewidzialny. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach Word_97_SRVR.*. znajduj¹cych siê w katalogach \Include\VCL\ oraz \Source\Comservers\Office97\ TExcelApplication Umo¿liwia po³¹czenie z aplikacjami Excela. Komponent niewidzialny. Jego kod Yród³owy znajduje siê w plikach Excel_97_SRVR.* znajduj¹cych siê w katalogach \Include\VCL\ oraz \Source\Comservers\Office97\ Komponenty TPowerPointApplication, TWordApplication oraz TExcelApplication Æwiczenie 6.11. Zaprojektujemy formularz sk³adaj¹cy siê z trzech komponentów typu TGroupBox. W ich obszarach umieszczamy po dwa przyciski TButton, które bêd¹ odpowiadaæ za nawi¹zanie po³¹czenia z wybranym serwerem COM oraz jego dezaktywacjê. Dodatkowo na formularzu umieszczamy po jednym komponencie TPowerPointApplication TWordApplication oraz TExcelApplication podobnie jak na rysunku 6.23. Rys. 6.23. Aplikacja wykorzystuj¹ca przyk³adowe komponenty karty Servers w celu dokonania po³¹czeñ z wybranymi serwerami COM W najprostszym przypadku ustanowienie po³¹czenia z wybranym serwerem dokonujemy korzystaj¹c z metody Connect(), której odpowiednie wywo³ania zosta³y umieszczone w funkcji FormCreate() W celu wizualizacji po³¹czenia przewa¿nie korzystamy z w³aociwooci Visible poszczególnych obiektów. Pewnym wyj¹tkiem mog¹ byæ aplikacje Excela, gdzie niekiedy wygodniej jest skorzystaæ z metody Set_Visible() wywo³ywanej z odpowiednimi parametrami. Aby bezpiecznie dezaktywowaæ po³¹czenie korzystamy z metody Disconnect() Wydruk 6.9. Kod modu³u Unit12.cpp aplikacji realizuj¹cej po³¹czenia z wybranymi serwerami COM. #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit12.h" #pragma package(smart_init) #pragma link "PowerPoint_97_SRVR" #pragma link "Word_97_SRVR" #pragma link "Excel_97_SRVR" #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) void __fastcall TForm1::FormCreate(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button4Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button5Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button6Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button7Click(TObject *Sender) void __fastcall TForm1::Button3Click(TObject *Sender) Metoda Disconnect() wchodzi w zakres innej metody BeforeDestruction(), której wywo³ywanie w sposób jawny nie jest jednak zalecane.    Korzystaj¹c z prostego algorytmu przedstawionego na wydruku 6. 9 mo¿emy bez problemu z poziomu dzia³aj¹cej aplikacji napisanej w Borland C++Builderze 5 uruchomiæ wymienione narzêdzia pakietu Office. Bêd¹ one pracowa³y w taki sam sposób jakby by³y uruchamiane w sposób tradycyjny, tzn. bezpoorednio z pulpitu. Pokazana idea komunikacji COM pozwala te¿ na wielokrotne uruchamianie i dezaktywacjê wybranego po³¹czenia. Podsumowanie W trakcie niniejszego rozdzia³u zapoznaliomy siê z podstawowymi, dostêpnymi w C++Builderze 5 elementami biblioteki VCL. Wykonuj¹c parê prostych æwiczeñ nauczyliomy siê pos³ugiwaæ w³aociwoociami, zdarzeniami oraz metodami ró¿nych komponentów. Przyk³adowe, kompletne wydruki stosowanych algorytmów pomog¹ nam zrozumieæ, jak z pokazanych komponentów mo¿emy skorzystaæ w praktyce. Rozdzia³ 7 Aplikacje SDI oraz MDI Wszystkie przedstawione w poprzednich rozdzia³ach przyk³adowe aplikacje w ka¿dym szczególe konstruowaliomy samodzielnie nabieraj¹c wprawy w manipulowaniu komponentami biblioteki VCL. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e istnieje du¿o prostszy (ale mniej kszta³c¹cy) sposób zaprojektowania formularza. Mo¿na w tym celu skorzystaæ z menu File|New|Projects. W ten sposób dostaniemy siê do zak³adki z gotowymi szablonami formularza (rys. 7.1). Rys. 7.1. Dostêpne, przyk³adowe projekty ró¿nych formularzy Aplikacje jednodokumentowe Wybieraj¹c przyk³adowy projekt aplikacji jednodokumentowej SDI Application (ang. Single Document Interface) otrzymujemy gotowy do u¿ycia i ewentualnie dalszego uzupe³niania formularz. Widzimy na nim gotowe komponenty TSaveDialog TOpenDialog TImageList TActionList TMainMenu TStatusBar. Wszystkie maj¹ ju¿ odpowiednio wykonane przypisania. Aplikacja taka, przynajmniej w swej warstwie edycyjnej jest praktycznie gotowa do u¿ycia. Rys. 7.2. Formularz aplikacji jednodokumentowej Aplikacje wielodokumentowe Aplikacje wielodokumentowe MDI Application (ang. Multi Document Interface) s³u¿¹ do zarz¹dzania zdarzeniami zachodz¹cymi w kilku oknach jednoczeonie. Podstawow¹ rzecz¹, jaka odró¿nia je od aplikacji SDI, jest styl stosowanego formularza. O ile w przypadku aplikacji SDI styl formularza reprezentowany przez w³aociwooæ FormStyle jest typu fsNormal (zob. karta w³aociwooci inspektora obiektów), to w przypadku aplikacji MDI formularz posiadaæ bêdzie styl fsMDIForm. Wszystkie jego okna potomne reprezentowane bêd¹ przez formularze fsMDIChild. Centraln¹ czêoæ formularza widocznego na rysunku 7.3 stanowi tzw. okno klienta (ang. client window). Rys. 7.3. Formularz aplikacji MDI Wszystkie okna potomne (ang. child window) bêd¹c umieszczane w oknie klienta, s¹ ca³kowicie mu podporz¹dkowane, tak jak pokazuje to rysunek 7.4 Rys. 7.4. Przyk³ad aplikacji korzystaj¹cej z wielu dokumentów wyowietlanych w oknach potomnych Okna takie mo¿emy dowolnie konfigurowaæ korzystaj¹c z przycisków znajduj¹cych siê na pasku menu lub bezpoorednio z g³ównego menu (menu systemowego). Zachêcam Czytelników do samodzielnego przetestowania w³aociwooci przedstawionych formularzy, a tak¿e do zaznajomienia siê z ich kodami Yród³owymi. Bêdzie to ciekawe i kszta³c¹ce zajêcie.dodatkowo ciekawym i kszta³c¹cym zajêciem niew¹tpliwie by³oby w ramach samodzielnego æwiczenia zaznajomienie siê z kodami Yród³owymi tych formularzy. Równie¿ ka¿da próba uzupe³nienia formularzy ich o nowe, w³asne elementy pozwoli nam w wiêkszym stopniu oswoiæ siê z tego typu aplikacjami. Podsumowanie Celem tego krótkiego, koñcz¹cego ju¿ ksi¹¿kê, rozdzia³u by³o zaprezentowanie gotowych do u¿ycia projektów formularzy udostêpnianych nam przez C++Buildera. Dodatkowo ka¿dy z Czytelników móg³ mo¿e siê zapoznaæ z szablonem aplikacji klienta do Windows 2000 lub z technik¹ tworzenia logo w aplikacjach. Zamieszczone w menu File|New|Projects przyk³ady prawie ju¿ gotowych programów nale¿y jednak traktowaæ jako swego rodzaju pomoc metodyczn¹. Najwiêkszym bowiem b³êdem, jaki mo¿e zrobiæ osoba zaczynaj¹ca dopiero tworzyæ w C++Builderze jest bezkrytyczne, ju¿ na wstêpie siêgniêcie do omówionych przyk³adów. Pokazane przyk³adowe aplikacje mog¹ byæ nam bardzo pomocne pod jednym tylko warunkiem, jakim jest mianowicie, je¿eli bêdziemy mieli owiadomooæ, ¿e coo podobnego jesteomy w stanie stworzyæ równie¿ samodzielnie. W przypadku bardzo rozbudowanych pojedynczych aplikacji lub grup aplikacji zalecane jest do³¹czanie tych bibliotek g³ównie dla bezpieczeñstwa funkcjonowania systemu Windows. Dla naszych potrzeb nazwy wszystkich projektów zapisywanych na dysku bêd¹ nazwami polskimi. W tym oraz dalszych przyk³adach pozostaniemy przy nazwie Form1, po to by niepotrzebnie nie komplikowaæ dalszych rozwa¿añ. Je¿eli byomy zmienili tê nazwê, zmieni siê ona równie¿ np. w pliku Unit02.h W C++ deklaracje funkcji nazywane bywaj¹ czêsto ich prototypami. Nazwa ostatniego katalogu bêdzie pochodziæ od nazwy katalogu, w którym zainstalowana jest wybrana wersja pakietu Office. Wersjê pakietu Office, z któr¹ chcemy wspó³pracowaæ nale¿y podaæ w trakcie instalacji Borland C++Buildera 5. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK1] Zmieni³abym na: "C++Builder 5, jeden z najnowszych produktów firmy Borland/Imprise, reprezentuje niezwyk³e mo¿liwooci programistyczne. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK2] Czy chodzi o: "niezwykle du¿y wybór metod programowania oferowany [...]"? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK3] Czy to poprawne sformu³owanie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK4] Czy to prawid³owe okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK5] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK6] Bardzo nieczytelna charakterystyka jêzyka C++Builder Enterprise (bo chyba rzecz dotyczy jêzyka programowania?). W koñcówce tego akapitu ju¿ zupe³nie nie wiadomo o co chodzi. Co to jest TeamSource i czy to TeamSource stwarza mo¿liwooci grupowania projektów (jakich projektów), czy te¿ takie mo¿liwooci ma C++Builder Enterprise? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK7] Komponenty biznesowe - có¿ to takiego? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK8] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK9] "wizualnego budowania" czy "budowania wizualnych aplikacji"? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK10] Mo¿e "elementów, czêoci, sk³adników"? S³owo "komponent" ci¹gle siê tutaj powtarza. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK11] Czy chodzi o interfejs programu Win32 API? "Programista" to osoba zajmuj¹ca siê programowaniem, tworzeniem programu, tymczasem mam wra¿enie, ¿e Autor u¿ywa tego s³owa w znaczeniu "program, programowanie". PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK12] Czy to prawid³owy zapis? Czy mo¿e: Win.3.2? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK13] Jak siê ma OLE Automation do C++Builder Standard? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK14] Mo¿e raczej umiejscawianie lub umieszczanie. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK15] Oznaczy³am kursyw¹. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK16] Zdaje siê, ¿e przyjê³o siê t³umaczyæ te s³owa jako "przeci¹gnij i upuoæ" i z tego co wiem, te¿ jest to dos³owne t³umaczenie. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK17] Czy to poprawne sformu³owanie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK18] Co to jest IDE? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK19] Czy to poprawne sformu³owanie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK20] Czy to poprawne okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK21] Czy chodzi o "Dopasowanie i wyrównanie fragmentu zaznaczonego wczeoniejszym poleceniem."? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK22] Lista pu³apek pomocnych w oledzeniu programu? Czy debuggera u¿ywa siê do wyowietlenia pu³apek, czy do oledzenia programu? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK23] "i dostosowanie pliku do opisu projektu"? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK24] Czy chodzi o: "To polecenie spowoduje po³¹czenie kodów Yród³owych wszystkich tych modu³ów projektu, w których dokonano zmian od czasu ostatniej kompilacji." PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK25] Czy to prawid³owe okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK26] Czy chodzi o: "Podanie informacji na temat ostatnio skompilowanego projektu (chodzi o liczbê linii, rozmiar kodu, rozmiar pliku wykonywalnego itp.) PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK27] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK28] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK29] Czy mo¿e lepiej "Wywo³anie zak³adki New Component powoduje utworzenie nowego elementu formularza". PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK30] Czy to zdanie odnosi siê tylko do polecenia "Windows SDK", czy te¿ do wszystkich trzech wymienionych poleceñ? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK31] Które polecenia? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK32] Czy nie jest to zbyt sk¹pa charakterystyka polecenia "About..."? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK33] Edytowaæ metody? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK34] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK35] Czy to poprawne sformu³owanie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK36] Czy Win.3.2? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK37] Interfejs programisty czy interfejs programowy? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK38] Czy: kompilowane? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK39] Czy: kompilacji? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK40] Czy: wykonywalnym? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK41] Czy to prawid³owa nazwa? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK42] Czy: wykonywalnych? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK43] Która? Use dynamic RTL? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK44] Odnaczona, tzn. nieaktywna, a jeoli tak, to nie bêdziemy jawnie w³¹czaæ dynamicznych bibliotek do naszych programów. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK45] Do czego odnosi siê zaimek "je"? Do bibliotek? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK46] Czy to poprawne okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK47] Czy to poprawne okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK48] Czy to poprawne sformu³owanie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK49] Niestety, nie wiem jaki jest prawid³owy zapis skrótu BCB5. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK50] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK51] Czy chodzi o rezultat wykonania kodu przy zastosowaniu innych operatorów relacyjnych? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK52] Czy to poprawne okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK53] Czy chodzi o to, ¿e "W czêoci pocz¹tkowej wykonywania instrukcji, zmiennej steruj¹cej zostanie nadana pewna wartooæ."? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK54] Danego cyklu czego? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK55] ? W czêoci zwiêkszania o 1? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK56] Czy okreolenie "pêtla for" jest równoznaczne z okreoleniem "instrukcja for"? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK57] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK58] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK59] Czy chodzi o zmienn¹ i? Nie mo¿na u¿yæ s³owa "dana" w znaczeniu rzeczownikowym, a tylko przymiotnikowym, np. dana ksi¹¿ka lub dana zmienna. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK60] Na kim? Na czym? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK61] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK62] Co nale¿y? Obiekt czy funkcja? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK63] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK64] Dostosowaæ sposób wyróznienia do s³owa "Align PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK65] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK66] Od jakiej pory? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK67] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK68] Tzn. co? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK69] Ale na czym polega³o? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK70] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK71] Co? Zdarzenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK72] Wydaje mi siê, ¿e to s³owo trzeba jakoo wyró¿niæ, ale nie wiem jak. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK73]J.w. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK74] J.w. PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK75] Przy pomocy których wywo³aliomy tê metodê? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK76] Left do prawego rogu? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK77] Czy chodzi o: "[...] komponenty, które s¹ jednoczeonie podstawowymi elementami steruj¹cymi sysytemem Windows"? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK78] Czy to prawid³owe okreolenie? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK79] PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK80] Czy jest to rysunek czy tabela? PAGE \# "'Strona: '#' '"  [EK81] Win32 czy Win 3.2? Document Info Accesari: 14437 Apreciat: Comenteaza documentul: Nu esti inregistrat Trebuie sa fii utilizator inregistrat pentru a putea comenta Creaza cont nou A fost util? Daca documentul a fost util si crezi ca merita sa adaugi un link catre el la tine in site Copiaza codul: in pagina web a site-ului tau. <a href="https://www.scritub.com/limba/poloneza/Borland-CBuilder-wiczenia-prak85722.php" target="_blank" title="Borland C++Builder 5. Æwiczenia praktyczne - https://www.scritub.com">Borland C++Builder 5. Æwiczenia praktyczne</a> eCoduri.com - coduri postale, contabile, CAEN sau bancare Politica de confidentialitate | Termenii si conditii de utilizare Copyright © Contact (SCRIGROUP Int. 2025 )