Budowa komputera

P³yty g³ówne

Procesory

Pamiêæ komputera

Karty graficzne

Karta dYwiêkowa

Obudowa +zasilacz

CD-ROM

Stacja dysków elastycznych

Dyski twarde

P³yty g³ówne

Budowa p³yty g³ównej

Komputery klasy PC s¹ tak skonstruowane tak, aby by³a mo¿liwooæ ich rozbudowy, dlatego te¿ jest tak wa¿ne odpowiednie dobranie p³yty g³ównej do naszego komputera. P³yta o ma³ej mo¿liwooci rozbudowy, mo¿e w przysz³ooci ograniczyæ wymianê procesora lub uniemo¿liwiæ rozszerzenie pamiêci operacyjnej itp.
Dlatego podczas zakupu p³yty g³ównej powinniomy braæ pod uwagê na mo¿liwooci rozbudowy p³yty g³ównej.

Standardowa p³yta g³ówna dla komputera PC wyposa¿onego w procesor Pentium zawiera nastêpuj¹ce komponenty

- Zasilanie bateryjne

 - Z³¹cze zasilania p³yty g³ównej: ,

- Z³¹cza kontrolera IDE lub E-IDE

 - Gniada pod modu³y SIMM,

 - Gniazda rozszerzeñ PCI

 - ISA

 - BIOS

- Gniazdo pod procesor

- Kontroler klawiatury

 - Zworki konfiguracyjne s³u¿¹ do ustawiania parametrów p³yt g³ównej

 - Pamiêæ cech wbudowana jest na sta³e w postaci krzemowych uk³adów scalonych,

ISA - Wiêkszooæ komputerów stosowanych w naszym kraju, wyposa¿ona jest w szynê ISA. Oryginalna magistrala AT-ISA ma 16- bitow¹ szynê danych. Teoretyczna maksymalna szybkooæ przesy³ania danych wynosi 8 MB/s (gdy¿ dane taktowane s¹ zegarem 8 MHz). W praktyce standard ISA pozwala na traser 1.5 -1.8 MB/s. Jest to, w porównaniu z szybkooci¹ procesora w¹skie gard³o, powoduj¹ce spowolnienie pracy komputera.
Z³¹cze ISA sk³ada siê z dwóch sekcji: 62-stykowej i 36-stykowej

PCI (Peripheral Component Intercnnect)- magistrala PCI zosta³a opracowana przez firmê INTEL w roku 1992. Magistrala pracuje z czêstotliwooci¹ 33 MHz, przesy³aj¹c dane ca³a szerokooci¹ 32-bitowej szyny. Pozwala wiêc przesy³aæ dane z maksymaln¹ szybkooci¹ 132 MB/s. wiele wspó³czesnych p³yt wyposa¿onych jest w gniazdo PCI z regu³y trzy sztuki).

W przeciwieñstwie do innych magistrali lokalnych w gnieYdzie PCI mo¿na instalowaæ dowolny sterownik (kontrolem dysków twardych, karty grafiki, sieciowe, multimedialne, itd.) ka¿da wiêc karta pasuj¹ca do gniada PCI bêdzie pracowaæ bez problemów. Magistrala PCI wyposa¿ona jest w 32-bitow¹ multipleksow¹ szynê adresow¹/danych AD[31:0], taktowan¹ zegarem CLK o czêstotliwooci 33 MHz. Magistrala odizolowana jest od procesora centralnego za pomoc¹ po³¹czenia mostkowego - kontrolera wyposa¿onego w bufory.

Podczas operacji zapisu procesor przesy³a ci¹g bajtów do bufora, sk¹d pobiera je sterownik PCI od magistrali lokalnej procesora za pomoc¹ mostka/sterownika pozwala do³¹czyæ nawet do 10 "odbiorników" PCI Magistrala PCI zosta³a zaprojektowana dla kart zasilanych napiêciem 5V i3,3V.
Istnieje mo¿liwooæ zainstalowania w gnieYdzie PCI karty "uniwersalnej" zasilanej napiêciem 5V lub 3,3V - karta kata posiada z³¹cze z dwoma wyciêciami. Rozszerzona magistralna PCI mo¿e wspó³pracowaæ z 64-bitow¹ szyn¹ danych.
Magistrala 64-bitowa PCI taktowana zegarem 33 MHz osi¹ga maksymaln¹ szybkooæ wymiany informacji równ¹ 264 MB/s !oczywiocie magistrala ta wymaga zastosowania z³¹czy 64-bitowych.
Magistrala PCI wyposa¿ona jest w automatyczn¹ konfiguracje - procedury BIOS-u automatycznie konfiguruj¹ ka¿de nowe urz¹dzenie do³¹czone do magistrali, uwzglêdniaj¹c przy tym parametry konfiguracyjne innych kart do³¹czonych wczeoniej do magistrali.

SIMM - W starszych p³ytach g³ównych pamiêæ operacyjna RAM tworzy³y scalone uk³ady rozmieszczone w dwurzêdowych podstawkach typu DIP. Np.: 9 uk³ady 41256, daje ³¹czn¹ pojemnooæ 256 k z bitem parzystooci. Aby uzyskaæ pojemnooæ 1MB, nale¿a³o na p³ycie g³ównej umieociæ 36 "kostek" typu 41256.
Wspó³czesne p³yty g³ówne wyposa¿ane s¹ w z³¹cza typu SIMM (Sinsle Inline Memory Modules), umo¿liwiaj¹ce rozszerzenie pamiêci RAM do kilku dzieciêciu lub nawet kilkuset MB. Modu³y SIMM s¹ to pod³u¿ne p³ytki na których umieszczono "kostki" pamiêci, wyposa¿one w z³¹cze krawêdziowe.
Modu³y te wykonywane s¹ w dwóch wersjach 30-stykowej i 72-stykowej i mog¹ mieæ pojemnooæ od 256 KB do kilku mega bajtów. Obecnie najbardziej popularne wydaj¹ siê SIMM-y o pojemnoociach od 8 do 32 MB, czas dostêpu modu³ów SIMM zawiera siê w granicach 30 - 40 nanosekund.

Z³¹cze typu 30 - stykowego (8 - bitowe) posiada 11 - bitow¹ multipleksowi szynê adresow¹, która wraz z sygna³ami RAS (strob adresowy wiersza) i CAS (strob adresowy komórki) pozwala zaadresowaæ do 4 MB przestrzeni adresowej. S 252e41c k¹d te¿ maksymalny rozmiar modu³u SIMM ze z³¹czem 30 - stykowym nie mo¿e przekroczyæ 4 MB.
Pamiêæ RAM ma czterobajtow¹ organizacje zapisu i odczytu danych - warto o tym pamiêtaæ przy rozszerzaniu jej pojemnooci. Aby zwiêkszyæ pojemnooæ pamiêci RAM nale¿y montowaæ po cztery modu³y SIMM jednoczenie (gdy¿ ka¿dy model za z³¹czem 30 - stykowym zawiera komórki o d³ugooci jednego bajta).
Z³¹cze typu SIMM 72-stykowe posiada 32-bitow¹ szynê danych - do rozszerzenia pamiêci¹ p³ycie g³ównej wystraszy wiêc jeden modu³!
Modu³y wykonane s¹ w dwóch wersjach: wersja S o pojedynczym upakowaniu (Single density) i wersja D o podwójnym upakowaniu (Double density).
Poni¿sza tabela prezentuje symbole i odpowiadaj¹ce im pojemnooci 72-stykowych modu³ów SIMM.

BIOS - Wszystkie wspó³czesne komputery PC wykorzystaj¹ specjalny system obs³ugi wejscia/wyjscia zwany BIOS (Basic Input/Output System) do sterowana funkcjami sprzêtowymi. Po w³¹czeniu komputera do sieci (lub po wyzerowaniu), BIOS wykonuje testy POST (Power On Sef Test) procesora i g³ównych bloków funkcyjnych p³yty g³ównej, po czym nastêpuje inicjacja karty graficznej; na ekranie pojawia siê wtedy informacja o typie kraty graficznej i systemie BIOS zainstalowanym na p³ycie g³ównej. Nastêpnie jest wykonywany test pamiêci RAM komputera, a w dalszej kolejnooci testowana i inicjalizowana jest klawiatura i poszczególne urz¹dzenia do³¹czone do systemu (mysz, dyski elastyczne i twarde). Rezultat sprawdzania konfiguracji porównywany jest z zawartooci¹ pamiêci COMS (podtrzymywanej za pomoc¹ baterii umieszczonej na p³ycie g³ównej), w której u¿ytkownik umieoci³ informacje dotycz¹ce konfiguracji systemu. W przypadku niezgodnooci sygnalizowany jest b³¹d.
Ka¿dy z testów POST ma swój oryginalny numer, ³adowany do rejestru Al. Procesora, przed wykonaniem w³aociwej procedury testuj¹cej. Dla przyk³adu: test rejestrów wewnêtrznych procesora ma kod 01H; testowanie zerowego kana³u DMA ma kod 06H;
przed wykonaniem w³aociwego testu, jego kod przesy³any jest poprzez rejestr Al. Procesora do portu o adresie 80H. Po wykonaniu procedury testuj¹cej do portu 80H przesy³any jest kod nastêpnego testu itd. Jeoli Zawartooæ portu bêdzie odczytywana, to w przypadku b³êdnej pracy testowanego aktualnie bloku komputera, a co za tym idzie , wstrzymania nastêpnych testów, mo¿emy odczytaæ kod b³êdnego testu.
Oczywiocie testy POST mog¹ siê nieco ró¿niæ w przypadku ró¿nych produktów BIOS-u (IMB, AMI, AWARD, PHOENIX); w tej sytuacji warto siêgn¹æ do dokumentacji technicznej badanej p³yty g³ównej, zawieraj¹cej z regu³y opis kodów punktów kontrolnych.
BIOS posiada wbudowany program SETUP, pozwalaj¹cy u¿ytkownikowi stawiæ parametry konfiguracyjne komputera. Wejocie do programu jest mo¿liwe po wykonaniu restartu systemu. Po teocie pamiêci RAM wyowietlony zostanie komunikat informuj¹c o sposobie uruchomienia tego programu i po nacioniêciu odpowiedniego klawisz (np. del) lub kombinacji klawiszy.

Gniazdo zasilania znajduje siê najczêociej zaraz obok gniazd pamiêci w prawym, górnym rogu p³yty g³ównej.
W p³ytach ATX jest to 20-stykowe gniazdo, natomiast w p³ytach AT - 12-stykowe.
Pod³¹czenie kabla z zasilacza z koñcówk¹ ATX nie jest trudne. Dziêki specjalnemu wyprofilowaniu wtyczki i gniazda nie da siê po³¹czyæ zasilania b³êdnie. Inaczej jest ze standardem AT. Tutaj nale¿y po³¹czyæ dwie bliYniacze, 6-stykowe wtyczki do 12-stykowego gniazda.

.Wa¿ne jest ,aby zosta³y tak pod³¹czone do gniazda, by przewody koloru czarnego (masa) obu wtyczek znajdowa³y siê obok siebie. Uwaga ! Odwrotne po³¹czenie mo¿e spowodowaæ uszkodzenie p³yty g³ównej.

Zasilanie bateryjne. Bateria zasila wewnêtrzny zegar systemowy, ale równie¿ pamiêæ CMOS, w której przechowywane s¹ najwa¿niejsze informacje k0nfiguracyjne jak np. parametry twardego dysku. Istnieje wiele typów pamiêci CMOS, a czas ich ¿ycia znacznie siê ró¿ni. Baterie litowe instalowane w komputerach w ci¹gu ostatnich dwóch lat powinny wytrzymaæ od piêciu do szeociu lat, starsze orednio oko³o trzy lata. Baterie CMOS "umieraj¹" powoli. Zu¿yta bateria powoduje wyowietlanie komunikatu "CMOS Read Error" lub "CMOS Battery Failure" po w³¹czeniu komputera. Oznacza to, ¿e komputer nie wie jak zainstalowaæ dzia³anie komponentów, poniewa¿ straci³ kluczowe informacje o systemie.

Monta¿ p³yty g³ównej w obudowie

Po zainstalowaniu wczeoniej wymienionych komponentów na p³ycie g³ównej nale¿y wpi¹æ w odpowiednie otwory plastykowe ko³ki. Nastêpnie zainstaluj p³ytê tak, aby ka¿dy z plastykowych ko³ków wszed³ w pod³u¿ny otwór w blacie. Uwaga! W standardzie ATX plastykowe ko³ki nale¿y najpierw wkrêciæ w blat, a dopiero potem zainstalowaæ p³ytê g³ówn¹. P³ytê powinno siê tak¿e przykrêciæ do metalowego ko³ka, co usztywni konstrukcjê.

Rodzaje p³yt g³ównych

• P³yty g³ówne z gniazdami PCI
• P³yty g³ówne z gniazdami VESA-Local-Bus
• P³yt g³ówne pod procesor 8086
• P³yt g³ówne pod procesor 8088
• P³yt g³ówne pod procesor 286
• P³yt g³ówne pod procesor 386
• P³yt g³ówne pod procesor 486
• P³yt g³ówne pod procesor Pentium
• P³yt g³ówne pod procesor Pentium PRO
• P³yt g³ówne pod procesor Pentium MMX
• P³yt g³ówne pod procesor Pentium II

Procesory

Co to jest procesor?

Centralna jednostka przetwarzaj¹ca (ang. Central Processing Unit) to g³ówny element ka¿dego komputera osobistego, który przetwarza wiêkszooæ poleceñ wydawanych komputerowi. W wiêkszooci komputerów osobistych, CPU jest pojedynczym mikroprocesorem sk³adaj¹cym siê z jednostki steruj¹cej, jednostki arytmetyczno-logicznej i pamiêci roboczej. Rodzaj procesora stanowi bardzo czêsto podstawowe kryterium podzia³u komputerów. Amerykañska firma Intel wyposa¿a wiêkszooæ komputerów PC w procesory Pentium, Pentium MMX, Pentium PRO, Pentium II. Równie¿ amerykañska firma Motorola zajmuje siê produkcj¹ procesorów - ale dla u¿ytkowników komputerów MacIntosh. Z tej firmy pochodz¹ procesory 680x0 oraz PowerPC.

Ju¿ dawno, dawno temu niejaki John von Neumann przy swych teoretycznych rozwa¿aniach o komputerze zak³ada³ istnienie takiego pude³eczka, zwanego roboczo arytmometrem, które by wiedzia³o co robiæ z cyferkami. W dzisiejszych czasach nazywa siê to procesorem, a dok³adnie mikroprocesorem. Rozwój CPU w funkcji czasu mo¿na przedstawiæ jako wykres paraboli, który roonie bez ustanie:

Zasada dzia³ania procesora.

W procesorze uk³ad sterowania dzia³a cyklicznie, wykonuj¹c cykl rozkazowy. Cykl rozkazowy sk³ada siê z dwóch faz.

W fazie pobrania rozkazu na magistralê adresow¹ wysy³ana jest zawartooæ licznika rozkazów. Licznik rozkazów zawiera adres komórki pamiêci, która zawiera rozkaz, który ma byæ w danej chwili wykonany. Po odczytaniu z pamiêci rozkaz wêdruje magistral¹ danych do procesora i wpisuje siê do rejestru rozkazów. Na koñcu fazy pobrania rozkazów uk³ad sterowania zwiêksza zawartooæ licznika o 1.

W fazie wykonania rozkazów uk³ad sterowania odczytuje z rejestru rozkazów rozkaz, dokonuje jego dekodowania i w zale¿nooci od rodzajów rozkazów generuje odpowiednie sygna³y steruj¹ce. We wspó³czesnych procesorach oba te cykle wykonywane s¹ jednoczeonie. W czasie wykonywania rozkazu pobierany jest ju¿ nastêpny. Zbiór wszystkich mo¿liwych do wykonania przez procesor rozkazów nazywamy list¹ rozkazów.

Rozkazy te podzielone s¹ na cztery grupy

• s³u¿¹ce do przesy³ania informacji
• arytmetyczne i logiczne
• steruj¹ce wykonaniem programu (rozkazy skoków)
• wejocia-wyjocia

Monta¿ procesora w komputerze

Ustaw napiêcie procesora

Ustawienie w³aociwej wartooci napiêcia jest niezwykle istotne w prawid³owym funkcjonowaniu komputera. Zachowaj szczególn¹ uwagê. Ustawienie zbyt wysokiego napiêcia mo¿e spowodowaæ nadmierne nagrzanie siê procesora, a w efekcie jego awariê lub awariê p³yty g³ównej. Napiêcie procesora ustawiamy najczêociej za pomoc¹ zworek (jumperów) lub te¿ (np. w p³ytach Gigabyte) za pomoc¹ bloku prze³¹czników DIP-Switch. Przy ustawieniu konieczne jest skorzystanie z instrukcji instalacji p³yty g³ównej.
Nale¿y tak¿e wiedzieæ , czy nasz procesor jest zasilany napiêciem DUAL (2,8 - 3,2 V), STD (3,3 V) czy te¿ VRE(3,45 - 3,6 V

Ustaw prêdkooæ zegara procesora

Analogicznie jak w przypadku pierwszy nale¿y ustawiæ zworki odpowiedzialne za dopasowanie p³yty g³ównej do prêdkooci procesora. Chodzi tu g³ównie o ustawienie czêstotliwooci szyny g³ównej (BUS); 60 lub 66 MHz oraz jej mno¿nika (RATIO); 1,5, 2, 2,5 lub 3. Ustawienie w³aociwych ustawieñ jest proste jeoli np. instalujemy procesor Intel 166 to musimy stawiæ szynê = 66 i mno¿nik = 2,5 poniewa¿ 66x2,5 = ~` Zwykle zworki odpowiedzialne za ustawienie procesora znajduj¹ siê w pobli¿u gniazda procesora i s¹ kolorowe. B³êdne ustawienie zworek prêdkooci nie spowoduje uszkodzenie jakich kolbiek czêoci komputera , jedynie mo¿e spowodowaæ , ¿e komputer po za³¹czeniu bêdzie wolniej pracowa³ lub bêdzie siê "zawiesza³".

W³ó¿ procesor w podstawê ZIF

Monta¿ procesora rozpocznij od zamontowania na nim radiatora z wentylatorem. Zwróæ uwagê na to, aby oba elementy ociole do siebie przylega³y. Podnieoæ dYwignie podstawki do pozycji pionowej. Przyjrzyj siê procesorowi./ jeden z czterech rogów jest lekko ociêty lub oznaczony kropk¹, a uk³ad nó¿ek jest inny ni¿ w pozosta³ych naro¿nikach. Nale¿y go zatem odpowiednio u³o¿yæ wk³adaj¹c w podstawkê . nale¿y przy tym uwa¿aæ , aby nie zgi¹æ nó¿ek procesora. Po dok³adnym w³o¿eniu CPU w podstawkê unieo dYwigniê w pozycje poziom¹ do momentu zatrzaoniêcia siê.

Rodzaje procesorów.

Rodzaje procesorów wed³ug ich chronologicznego powstania

8086 , 8088 , 80286, 80386DX , 80386SX , 486 , 486DX , 486SX

Pentium , Pentium MMX , Pentium PRO, Pentium II , Pentium III

Wydajnooæ procesorów przedstawiono na wykresie

SZYBKOOÆ PROCESORÓW

Posiada 32-bitow¹ szynê danych i 32-bitow¹ szynê adresow¹. Mo¿e wiêc przes³aæ cztery bajty. Uzupe³nieniem magistrali danych jest czterobitowa szyna parzystooci DP 0:3. Ka¿demu bajtowi szyny danych przyporz¹dkowana jest linia parzystooci (np. bajtowi D7:0 linia DP0, itp.). Magistrala adresowa zawiera 30 linii adresowych oraz cztery linie aktywacji jednego z czterech bajtów szyny danych. Sygna³y te ustalaj¹, które bajty s¹ aktualnie przesy³ane szyn¹ danych. Sygna³ wyjociowy PCHK# informuje system o wykryciu przez procesor b³êdu parzystooci przy odczycie danych.. Za pomoc¹ sygna³ów BS16# i BS8# mo¿na sterowaæ szerokooci¹ szyny danych, gdy¿ mikroprocesor 486 posiada mo¿liwooæ zmiany szerokooci szyny 32-bitowej na 8 lub 16-bitow¹. Mo¿e wiêc wspó³pracowaæ z 8 lub 16-bitowymi urz¹dzeniami zewnêtrznymi.

• Praca procesora jest taktowana zegarem systemowym CLOCK; w przypadku procesorów 486SX/DX czêstotliwooæ wewnêtrznego zegara jest równa czêstotliwooci zegara systemowego; procesor 486DX2i procesor OverDrive podwajaj¹ czêstotliwooæ zegara systemowego; procesor 486DX4 potraja tê czêst.
• Przes³anie danych odbywa siê w dwóch fazach: w fazie pierwszej (cykl zegarowy-T1) procesor wystawia adres na szynie adresowej i ustala rodzaj przes³ania za pomoc¹ sygna³ów M/IO# (do pamiêci lub portu I/O , D/C#(przesy³ane bêd¹ dane lub rozkaz), W/R (zapis lub odczyt) a nastêpnie potwierdza wys³anie adresu sygna³em ADS#. W fazie drugiej (cykl zegarowy-T2) urz¹dzenie lub pamiêæ wykonuje operacjê odczytu lub zapisu danych, utrzymuj¹c przy tym sygna³ gotowooci RDY# w stanie nieaktywnym. Po zakoñczonej operacji uaktywniany jest sygna³ RDY# i cykl przes³ania zostaje zakoñczony.
• Zewnêtrzna pamiêæ Cache posiada 16-bajtow¹ organizacjê (tzn. komórka pamiêci, zwana wierszem, zawiera 16 bajtów).
• Procesor 486 przesy³a dane do zewnêtrznej pamiêci Cache 32-bitow¹ szyn¹ danych "porcjami" po 4 bajty. Potrzeba wiêc czterech "porcji" do wype³nienia 16-bajtowego wiersz pamiêci podrêcznej. Proces ten wykonywany jest w tzw cyklu przes³ania seryjnego (Burst Cycle). Cykl przes³ania seryjnego rozpoczyna siê wystawieniem adresu na szynie A31-A4 podczas pierwszego taktu zegarowego (T1). Jeoli w cyklu T2 procesor zainicjuje cykl Burst wy³¹czeniem sygna³u zakoñczenia dostêpu seryjnego BLAST#, a pamiêæ potwierdzi gotowooæ do przes³ania seryjnego sygna³em BRDY#, to w tym cyklu oraz w trzecim, czwartym i pi¹tym takcie zegarowym przesy³ane zostan¹ czterobajtowe dane. Pamiêæ Cache sama wylicza kolejne adresy dla taktów od drugiego do pi¹tego. W ten sposób w ci¹gu piêciu taktów zegara systemowego przesy³anych jest 16 bajtów danych - taka organizacja pozwala wydatnie zwiêkszyæ szybkooæ transmisji. Cykl Burst trwa do czasu aktywacji przez procesor sygna³u BLAST#, oznaczaj¹cego koniec przes³ania.
• Sygna³ HOLD wstrzymuje pracê procesora i wprowadza w stan zawieszenia jego szyny. Procesor potwierdza ten stan sygna³em HLDA. Oczywiocie wstrzymanie pracy procesora mo¿e byæ wykonane dopiero po zakoñczeniu cyklu przes³ania. Natychmiastowe wprowadzenie procesora w stan zawieszenia (ju¿ w nastêpnym cyklu zegarowym) mo¿e byæ spe³nione za pomoc¹ sygna³u BOFF#. Sygna³ SM1# przerywa dzia³anie bie¿¹cego programu i uaktywnia modu³ SMM zarz¹dzaj¹cy poborem mocy. Sygna³ SUSP# wprowadza procesor w fazê SUSPEND; wstrzymany zostaje wewnêtrzny zegar procesora. Procesor potwierdza wstrzymanie zegara sygna³em SUSPA#.

Procesor Pentium ma 64-bitow¹ szynê danych i 32-bitow¹ szynê adresow¹. 64-bitow¹ szynê danych CD0-CD63, za pomoc¹ której mo¿e przesy³aæ 8 bajtów danych jednoczeonie. 8-bitow¹ szynê parzystooci CP0-CP7, po jednym bicie parzystooci dla ka¿dego bajtu danych. 32-bitowa szyna adresowa zawiera 29 linii adresowych PA31-PA3 oraz 8 linii (CBE0-CBE7) aktywacji jednego z oomiu bajtów szyny danych. Sygna³y te ustalaj¹ które bajty s¹ aktualnie przesy³ane szyn¹ danych. Dwa 8-kilobajtowe segmenty wewnêtrznej pamiêci podrêcznej Cache (8kB pamiêci podrêcznej danych i 8kB pamiêci podrêcznej kodu programu), pamiêæ Cache. 32-bajtowe (256 bitowe); Jeoli podczas operacji odczytu poszukiwanych danych nie ma w posiada komórki podrêcznej pamiêci wewnêtrznej, procesor siêga po nie do zewnêtrznej pamiêci Cache (zwanej w tym przypadku pamiêci¹ drugiego poziomu).
Zastosowanie funkcji seryjnego zapisu i odczytu (Burst Write and Read Function); Seryjny odczyt polega na jednokrotnym wystawieniu na szynie adresowej (podczas pierwszego cyklu zegarowego), adresu odczytywanego s³owa z pamiêci RAM, a nastêpnie w czterech kolejnych cyklach zegarowych odczytanie czterech 64-bitowych danych, w ten sposób, w ci¹gu piêciu cykli zegarowych zostaje skompletowane 256-bitowe s³owo danych, ³adowane do 256-bitowej komórki pamiêci Cache.
Pamiêæ podrêczna Cache mo¿e pracowaæ w trybie Write-Back i Write- Trough. Tryb Write-Back (z opóYnionym zapisem) polega na zapisie danych najpierw do pamiêci Cache a dopiero póYniej dane przepisywane s¹ do pamiêci RAM. Tryb Write-Trough dotyczy jednoczesnego zapisu danych do pamiêci Cache i RAM.
Struktura super skalarna i przetwarzanie danych dwu potokowe

Procesor mo¿e wykonaæ dwa rozkazy w ci¹gu jednego cyklu zegarowego, gdy¿ posiada dwie oddzielne jednostki arytmetyczno-logiczne (tzw. dwa potoki obliczeniowe)
Praca w trybie oszczêdnym. Polega na automatycznym prze³¹czeniu w stan niewielkiego poboru mocy w sytuacji braku sygna³ów wykorzystania procesora.
Wszystkie procesory Pentium zawieraj¹ wewnêtrzny koprocesor arytmetyczny.
Czêstotliwooci zegara: 60, 66, 75, 90, 100, 120, 133, 150, 166, 180, 200 MHz.

MMX.W konstrukcji popularnych procesorów na dobre zadomowi³y siê rozwi¹zania rodem ze owiata maszyn typu RISC. Skomplikowane, czasoch³onne rozkazy architektury CISC s¹ t³umaczone na proste i krótkie rozkazy RISC, wykonywane o wiele sprawniej i szybciej. O tempie pracy bezpoorednio decyduje czêstotliwooæ zegara taktuj¹cego, uzale¿niona od technologii wytwarzania "krzemowych p³ytek". Poniewa¿ czêstotliwooci pracy nie mo¿na jednak zwiêkszaæ bez koñca, poszukano innych sposobów przyspieszenia procesorów. Program komputerowy jest sekwencj¹ rozkazów, które musz¹ byæ wykonane w okreolonym porz¹dku, zao wynik dzia³ania rozkazu czêsto zale¿y od wyniku poprzedniego. W jednym takcie zegara mo¿na jednak wykonywaæ kilka instrukcji (cecha zwana super skalarnooci¹). Nad zachowaniem spójnooci z natury sekwencyjnego procesu czuwaj¹ specjalizowane uk³ady logiczne. Ju¿ Pentium radzi³o sobie z dwoma instrukcjami naraz.

Teraz dodano nastêpne jednostki wykonawcze, które pracuj¹c równolegle zwiêkszaj¹ przy tej samej czêstotliwooci zegara liczbê wykonywanych instrukcji.

Nowe uk³ady s¹ "super potokowe"- proces wykonywania pojedynczego rozkazu jest w nich rozbity na kilka prostszych operacji. Instrukcje bêd¹ce w ró¿nych fazach zaawansowania s¹ przetwarzane przez odrêbne poduk³ady procesora. Dopuszczalna jest zmiana porz¹dku wykonania rozkazów (jeoli nie s¹ od siebie zale¿ne), ale po zakoñczeniu s¹ one ponownie ustawiane we w³aociwej kolejnooci. "Tasowanie" rozkazów pozwala od³o¿yæ na bok te, które czekaj¹ na dane i nie mog¹ byæ jeszcze wykonane, a realizowaæ inne, w danej chwili ju¿ kompletne. Na poziomie kodu maszynowego ma miejsce ci¹g³e przekazywanie sterowania pod inny adres. Skoki dziel¹ siê na bezwarunkowe i warunkowe. O tych pierwszych wiadomo, ¿e zostan¹ wykonane, wiêc mo¿na pobieraæ instrukcje spod adresu wskazywanego przez skok znacznie wczeoniej. W przypadku warunkowych pojawia siê problem, poniewa¿ do momentu ich wykonania nie wiadomo pod jaki adres nast¹pi skok. Procesor musi wczeoniej zdecydowaæ sk¹d pobieraæ instrukcje. To "zgadywanie" wspierane jest dynamiczn¹ metod¹ przewidywania skoków. Poniewa¿ pewne partie programu z regu³y wykonuj¹ siê wielokrotnie, prowadz¹c statystykê poprzednich skoków mo¿na z du¿ym prawdopodobieñstwem odgadn¹æ adres docelowy.
Kolejne przewidywania s¹ coraz bardziej precyzyjne. Po przewidzeniu skoku nastêpuje spekulatywne wykonywanie instrukcji, czyli wstêpne przetwarzanie rozkazów, które w przypadku b³êdnego wnioskowania mog¹ siê okazaæ zupe³nie niepotrzebne. Jednak¿e wspó³czynnik poprawnych trafieñ na poziomie 90% (we wszystkich nowoczesnych uk³adach)zapewnia, ¿e b³êdy, po których trzeba anulowaæ wykonane ju¿ instrukcje, nie spowalniaj¹ procesora w znacz¹cy sposób.

Technologia MMX jest kolejn¹ nowooci¹ zaimplementowan¹ przez Intela w procesorze Pentium MMX. Technologia MMX wprowadza 57 nowych rozkazów i 4 typy danych ukierunkowanych na przetwarzanie danych multimedialnych. Analizuj¹c dostêpne na rynku programy do edycji grafiki, dYwiêku i wideo, algorytmy kompresji i dekompresji oraz podobne aplikacje zauwa¿ono wspólne elementy. Wiele algorytmów obliczeniowych wykorzystuje powtarzaj¹ce siê pêtle obliczeniowe i obs³uguje niewielkie ilooci danych. Pêtle stanowi¹ poni¿ej 10% kodu aplikacji niejednokrotnie zabieraj¹ nawet 90% czasu przetwarzania ca³ego algorytmu. Nowe rozkazy MMX zwiêkszaj¹ wydajnooæ pracy tych najczêociej wykonywanych funkcji. Ich szczególn¹ cech¹ jest mo¿liwooæ ³¹czenia niewielkich ilooci danych w wiêkszy ci¹g, co pozwala na szybsze równoleg³e wykonywanie obliczeñ na wielu porcjach danych. Poprzednio przetworzenie pewnego zbioru wymaga³o wielokrotnego wykonania pojedynczego rozkazu. Na przyk³ad dla zwiêkszenia jasnooci obrazka trzeba zmodyfikowaæ wszystkie tworz¹ce go bajty. W tym celu w programowej pêtli ci¹g instrukcji wykonuje operacje na kolejnych elementach opisuj¹cych przetwarzan¹ grafikê. W rozkazach MMX mo¿liwe jest wykonanie wszystkiego za pomoc¹ jednej instrukcji. Taki model ³¹czenia niewielkich porcji danych w wiêksze elementy zwany jest SIMD (Single Instruction - Multiple Data ).Nale¿y podkreoliæ, ¿e technologia MMX to tylko rozszerzenie listy rozkazów procesora. Je¿eli program tych instrukcji nie wykorzystuje, to nie maj¹ one ¿adnego wp³ywu na wydajnooæ.

W procesorach MMX dodatkowy zestaw instrukcji wspomagaj¹cych multimedia zosta³ wsparty przez face-lifting architektury wewnêtrznej. To podnios³o prêdkooæ wykonywania wszystkich programów. Zwiêkszono pojemnooæ wewnêtrzn¹ pamiêci podrêcznej procesora z 8 kB dla programów i 8 kB dla danych do 2*16 kB. Poprawiono tak¿e sposób komunikowania siê procesora z pamiêci¹. Zwiêkszono liczbê buforów zapisu z 2 do 4. D³ugooæ wewnêtrznych potoków zosta³a wyd³u¿ona o jeden dodatkowy stopieñ, poprawiaj¹c równoleg³ooæ dzia³ania programów. Z Pentium Pro przeniesiono "¿ywcem" jednostkê przewidywania skoków i zaimplementowano stos powrotów znanych z procesora Cyrix. Te wszystkie zmiany zaowocowa³y 16-procentowym wzrostem wydajnooci wszystkich programów. Dziêki technologii MMX szybkooæ pracy dedykowanego oprogramowania bêdzie jeszcze wiêksza. D¹¿¹c do ograniczenia emisji ciep³a Intel wprowadzi³ podwójne napiêcie zasilania (2,8V dla rdzenia procesora i 3,3V dla uk³adów wejoci-wyjocia). Kto chcia³ za³o¿yæ u siebie nowy procesor musia³ zaopatrzyæ siê w pozwalaj¹c¹ na to p³ytê g³ówn¹. Obecnie wszystkie nowe p³yty s¹ "MMX ready". Do takich w³aonie standardowych p³yt ze standardowym gniazdem Socket 7 przeznaczony jest procesor AMD - K6. Jednostka centralna oparta na Nx586 przejêtej przez AMD firmy NexGen ma stanowiæ alternatywê dla systemów klasy Pentium Pro. W zwi¹zku z tym zmieniono tak¿e wskaYnik obrazuj¹cy wydajnooæ obliczeniow¹ procesorów w stosunku do Pentium. Dla K5 by³ to P-rating, dla K6 P2-rating. Z³o¿one rozkazy Pentium rozbijane s¹ na proste instrukcje typu RISC i wykonywane przez siedem równoleg³ych protokó³ów (do szeociu operacji w jednym cyklu zegara). K6 korzysta ze wszystkich nowoczesnych mechanizmów, takich jak spekulatywne wykonywanie programu, przemianowywanie rejestrów i przekazywanie danych. W stosunku do Pentium Pro zwiêkszono tak¿e trafnooæ przewidywania skoków. Specjalny dwupoziomowy mechanizm zapewnia skutecznooæ rzêdu 95%. Cache pierwszego poziomu powiêkszono do 32 kB dla instrukcji i 32 kB dla danych.

Pod koniec 1995 roku Intel rozpocz¹³ produkowaæ nowy procesor - Pentium Pro (P6), który jest bezpoorednim nastêpc¹ procesora Pentium. Przeznaczony on zosta³ g³ównie dla najbardziej wymagaj¹cych u¿ytkowników, korzystaj¹cych z 32-bitowych aplikacji i 32-bitowych systemów operacyjnych, takich jak Windows NT. Przy projektowaniu tego procesora jednym z podstawowych za³o¿eñ by³o znaczne zwiêkszenie wydajnooci procesora Pentium z zegarem 100MHz przy zachowaniu tej samej technologii produkcji uk³adów pó³przewodnikowych.

Jednak¿e nowy procesor Pentium Pro wymaga w przeciwieñstwie do swego poprzednika przede wszystkim aplikacji 32-bitowych, gdy¿ dla aplikacji 16-bitowych mo¿e okazaæ siê on wolniejszy ni¿ Pentium. W przypadku jednak prawdziwego systemu 32-bitowego odkrywa on pe³niê swoich mo¿liwooci. Wed³ug ostatnich testów Pentium Pro przy czêstotliwooci taktowania 150 MHz jest ponad dwukrotnie szybszy od Pentium z zegarem 120 MHz.
Firma Intel przy projektowaniu Pentium Pro musia³a jednak opracowaæ nowe rozwi¹zania techniczne, gdy¿ tradycyjna technologia nie pozwala³a ju¿ na osi¹gniêcie wiêkszej wydajnooci ni¿ uzyskana w przypadku Pentium. Zastosowano zatem w Pentium Pro wiele rozwi¹zañ technologii RISC. Pentium Pro jest silnie super skalarny - mo¿e wykonywaæ a¿ trzy instrukcje x86 w jednym cyklu zegara, podczas gdy Pentium realizuje dwie operacje w jednym cyklu.

Równoczeonie jest super potokowy, co oznacza ¿e potoki w Pentium Pro s¹ pojemniejsze i pozwalaj± na osi¹gniêcie wy¿szych czêstotliwooci zegara. Intel utrzymuje, ¿e technologia super potokowa umo¿liwi stosowanie przy Pentium Pro zegarów szybszych o jedn¹ trzeci± ni¿ przy procesorze Pentium o takiej samej technice wytwarzania. Równoczeonie super potokowooæ jest jedn¹ z przyczyn problemów ze skutecznooci¹ procesora Pentium Pro przy zastosowaniach 16-bitowych
W procesorze Pentium Pro super potokowooæ jest wspomagana mo¿liwooci¹ nie kolejnego wykonywania instrukcji. Przetasowanie kolejnooci realizacji rozkazów pozwala od³o¿yæ na bok instrukcje, które czekaj¹ na dane i nie mog¹ byæ jeszcze wykonane, a realizowaæ inne, ju¿ skompletowane. Pentium Pro unika zdarzaj¹cego siê w Pentium, w którym potoki dzia³aj± w ociole okreolonej kolejnooci, stanu oczekiwania. Organizacja Pentium Pro zapewnia oczywiocie, ¿e wynik mimo zmiany kolejnooci operacji, pozostanie prawid³owy.
Pentium Pro wewnêtrznie przekszta³ca instrukcjê z zestawu x86 na rozkazy zbli¿one do uk³adu RISC, zwane przez firmê mikrooperacjami. Upraszcza to realizacjê bardzo skomplikowanych instrukcji przyjêtych dla x86.
W Pentium Pro umo¿liwiono zmianê nazw rejestrów. U³atwia to zmiany kolejnooci wykonywania instrukcji i omijania klasycznego w¹skiego gard³a procesorów x86 - ograniczonej liczby rejestrów przewidzianych w zestawie instrukcji.
Osobliwooci¹ Pentium Pro woród seryjnie wykonywanych procesorów jest zamkniêcie w jednej obudowie dwóch uk³adów scalonych: w³aociwego procesora i szybkiej pamiêci podrêcznej drugiego poziomu o pojemnooci 256 lub 512 KB. Natomiast magistrala pamiêci podrêcznej jest oddzielona od magistrali pamiêci operacyjnej, a pamiêæ podrêczna pierwszego i drugiego poziomu nie blokuj± siê wzajemnie. Magistrala pamiêci g³ównej Pentium Pro mo¿e pracowaæ z szybkoociami bêd¹cymi ró¿nymi u³amkami szybkooci zegara procesora, które w pocz¹tkowych wersjach bêd¹ wynosi³y 133 i 150 Mhz.
Uwa¿a siê obecnie, ¿e Pentium Pro w 1996 roku przyjmie siê g³ównie na rynku serwerów i stacji roboczych. Natomiast powszechna akceptacja Pentium Pro mo¿e zaj¹æ du¿o czasu, szczególnie jeoli we¼mie siê pod uwagê jego bliskie zwi¹zki z systemami Windows NT, OS/2 i Unix, z których ¿aden nie ma dominuj¹cego udzia³u w rynku komputerów osobistych. Przewiduje siê jednak, ¿e w koñcu Pentium Pro ostatecznie wyprze Pentium, tak samo, jak Pentium wypar³ procesor 486.

Pentium II

Obudowa Pentium II Dynamiczne wykonywanie rozkazów Architektura DIB Parametry Co dalej

Ca³kowicie nowym rozwi¹zaniem opracowanym przez firmê Intel jest obudowa S.E.C (Single Edge Contact). Nazwa ta po Polsku oznacza "Jedno krawêdziowe z³¹cze". Procesor Pentium^R II jest pierwszym procesorem firmy Intel produkowanym w nowej obudowie. Dziêki takiej konstrukcji, zarówno sam procesor, jak i pamiêæ podrêczna drugiego poziomu (L2) s¹ zamkniête w jednej obudowie, któr¹ instaluje siê na p³ycie g³ównej na jedno krawêdziowym z³¹czu, a nie na wielostykowej podstawce, co mia³o miejsce w przypadku poprzednich wersji procesorów Intela. Zastosowanie obudowy S.E.C w po³¹czeniu z architektur¹ D.I.B (Dual Independent Bus) umo¿liwia szybsz¹ wymianê danych miêdzy pamiêci¹ podrêczn¹, a procesorem. Ponadto, rozwi¹zanie to posiada wewnêtrzne rezerwy, dziêki którym w przysz³oœci bêdzie mo¿liwe stosowanie pamiêci podrêcznej o wiêkszej pojemnoœci i jeszcze szybszej magistrali wymiany danych miêdzy ni¹ a procesorem

Dynamiczne wykonanie rozkazów jest to po³¹czenie trzech technik przetwarzania danych, które procesor wykorzystuje w celu przyspieszenia wykonania programu

• Przewidywanie ocie¿ek wykonania Po pierwsze, procesor analizuje z wyprzedzeniem wykonywany program i prognozuje, które œcie¿ki przetwarzania lub grupy rozkazów bêd¹ wykonane w nastêpnej kolejnoœci. Zwiêksza to stopieñ wykorzystania mocy obliczeniowej procesora
• Analiza przep³ywu danych Nastêpnie, procesor analizuje, które instrukcje programu zale¿¹ od wyników wykonania innych instrukcji lub danych i tworzy zoptymalizowany plan wykonania instrukcji
• Spekulacyjne wykonywanie instrukcji Na podstawie takiego zoptymalizowanego planu, instrukcje s¹ wykonywane w sposób spekulacyjny, co gwarantuje wykorzystanie ca³ej mocy obliczeniowej procesora i przyspiesza dzia³anie programów

Procesor Pentium^R II korzysta z tej samej co procesory Pentium^R Pro, wysokowydajnej architektury D.I.B (Dual Independent Bus) Architektura D.I.B zwiêksza szybkooæ przetwarzania danych i zapewnia rezerwê mocy.

Dual Independent Bus oznacza w praktyce, ¿e pamiêæ podrêczna L2 procesorów Pentium^R II mo¿e dzia³aæ ponad dwa razy szybciej ni¿ we wspó³pracy z procesorem Pentium^R

Parametry techniczne procesora Pentium II

Pozosta³e dane wszystkich procesorów Pentium^R II:

• Szerokooæ wewnêtrznej magistrali: 300 bitów
• Szerokooæ zewnêtrznej magistrali: 64 bity przód, 64 bity do cache L2
• Wirtualna przestrzeñ adresowa: 64 Terabajtów
• Fizyczna przestrzeñ adresowa: 64 Gigabajtów
• Obs³uga koprocesora matematycznego: wbudowany
• Dynamiczne wykonywanie rozkazów: Tak
• Super skalarnooæ: Tak
• Tranzystory w procesorze: ~7.5 Miliona
• Technologia MMX^TM: Tak
• Sterownik cache 1 poziomu: wbudowany
• Sterownik cache 2 poziomu: wbudowany

Co dalej: Jak na razie we wiêkszooci nowych komputerów montowane s¹ procesory Intela, na tym polu konkurencja du¿e opóYnienie zapowiada siê dalsza walka. AMD i Cyrix ci¹gle produkuj¹ procesory na Socket 7 i miêdzy nimi trwa tu teraz konkurencja. Intel zapowiada wycofanie produkcji procesorów Pentium koncentruj¹c siê na architekturze Pentium II. G³ówn¹ wad¹ PII jest wci¹¿ stosunkowo wysoka cena tego uk³adu, mimo, ¿e PII 233 Mhz kosztuje mniej, wiêcej tyle samo co P233 Mhz MMX nadal jest to oko³o 1200 z³otych, a gdy doliczyæ koszt drogiej p³yty do PII to zupe³nie przestaje siê to op³acaæ, ale gdy ktoo mo¿e sobie na to pozwoliæ to zachêcam bo warto. Intel, zdaje sobie jednak sprawê z oczekiwañ konsumentowi wypuszcza na rynek Convingtona - ubog¹ wersjê Pentium II, ma ona mieæ t¹ sam¹ architekturê, ale zmniejszony cache i ma byæ nieco mniej wydajna, ale i tañsza. Podchodziæ bêdzie równie¿ do nieco innego gniazdka ni¿ Pentium II

Pamiêæ komputera

Pamiêæ operacyjna komputera - zwana - pamiêci¹ RAM (Random Access Memory - pamiêæ o swobodnym dostêpu) s³u¿y do przechowywania danych aktualnie przetwarzanych przez program oraz ci¹gu rozkazów, z których sk³ada siê ten program.
Pamiêæ RAM jest pamiêci¹ ulotn¹, co oznacza, i¿ po wy³¹czeniu komputera informacja w niej zawarta jest tracona. Procesor za pomoc¹ swojej 32-bitowej szyny adresowej mo¿e obs³ugiwaæ pamiêæ o pojemnooci 4GB.
Wielkooæ pamiêci RAM któr¹ mo¿na zainstalowaæ w komputerze IMB PC jest uzale¿niona od szerokooci magistrali adresowej.
Pierwsze komputery IBM PC z procesorem 8086/88 (popularne XT) narzuci³y pewien podzia³ pamiêci, kontynuowany w nastêpnych generacjach komputerów. Ca³kowity obszar 1MB RAM dostêpny dla procesora 8086 zosta³ podzielony, przez konstruktorów na IBM, na dwa obszary. Pierwszy obszar obejmuj¹cy zakres 0 - 9FFF (0 - 640 KB) nazwany zosta³ pamiêci¹

konwencjonaln¹, natomiast obszar o adresie A0000 do FFFFF (640 - 1 MB) to pamiêæ górna.

Pocz¹tkowy obszar pamiêci konwencjonalnej u¿ywany jest przez sprzêt i system operacyjny do przechowywania wektorów przerwañ sprzêtowych, danych BIOSU-u, obszarów buforów i uchwytów plików DOS, a w dalszej kolejnooci ewentualnych programów obs³ugi (tzw. Driverów) dodatkowych urz¹dzeñ ( np. myszy, klawiatury, itd.), plików systemowych (lo.sys i MsDOS.sys) oraz pierwszej kopii pliku Command.com.
Obszar ten mo¿e mieæ ró¿n¹ wielkooæ, w zale¿nooci od konfiguracji systemu, zainstalowanych Driverów i wersji systemu operacyjnego. Zwykle zajmuje to do 300 KB. Pozosta³a przestrzeñ do granicy 640 KB mo¿e byæ u¿yta przez aplikacje.
Pamiêæ górna (Upper Memory) zajmuje obszar do adresu A0000 do FFFFF (640 KB - 1 MB) niedostêpny do oprogramowania u¿ytkownika. Obszar ten (384 KB) podzielony jest na kilka czêoci o ociele ustalonym przeznaczeniu:
Obszar A0000 - BFFFF (128 KB) przeznaczony jest dla pamiêci ekranu. Koñcowa czêoæ obszaru Upper Memory przeznaczona jest na ROM BIOS. W zale¿nooci od typu monitora i karty graficznej oraz wielkooci obszaru zarezerwowanego na BIOS pozostaje nie wykorzystany obszar tej pamiêci ok.160 -230 KB.

Pamiêæ rozszerzona (Extended Memory): Procesory 286 i nowsze posiadaj¹ ponad 20 bitow¹ magistralê adresow¹ umo¿liwiaj¹c¹ bezpoorednie adresowanie pamiêci RAM powy¿ej 1 MB. Obszar ten mo¿e byæ wykorzystywany do dowolnych celów za wyj¹tkiem uruchamiana procesów, gdy¿ te ze wzglêdu na nieci¹g³ooæ obszaru pamiêci mog¹ byæ aktywne jedynie w obszarze pamiêci konwencjonalnej. Wi¹¿e siê to w³aociwooci¹ systemu DOS, który mo¿e pracowaæ tylko w trybie rzeczywistym. Lepsze wykorzystanie daj¹ systemy operacyjne pracuj¹ce w trybie chronionym, takie jak Windows i OS.
Szczególne znaczenie w obszarze Extended Memory ma pierwszy blok 64 KB powy¿ej granicy 1 MB -tzw obszar wysokiej pamiêci (High Memory Area) . W komputerach z procesorami 286 i nowszymi, przy zainstalowaniu pamiêci RAM wiêkszej ni¿ 1 MB w wyniku segmentowego sposobu adresacji pamiêci, istnieje mo¿liwooæ wykorzystania tego obszaru przez DOS i umieszczaniu w nim zasobów systemu.

Modu³y SIMM instalujemy w bia³e pod³u¿ne gniazda z zatrzaskami. Z jednej strony SIMM-y maja specjalne wg³êbienia, które umo¿liwiaj¹ instalacje uk³adu we w³aociwy sposób. Wg³êbienie nale¿y spasowaæ ze "schodkiem" w gnieYdzie. Uk³ady nale¿y wk³adaæ w gniazdo pod k¹tem 45 stopni, a nastêpnie przeci¹gn¹æ do pozycji pionowej, a¿ do zamkniêcia siê zatrzasków na obu koñcach. Pamiêci musza byæ zainstalowane równo i ociole. SIMM y nale¿y instalowaæ parami. Oznacza to, ¿e jeoli chcesz mieæ 16MB pamiêci, to musisz kupiæ dwa modu³y SIMM po 8MB lub cztery po 4MB. Jeoli kupisz dwa, to musisz je zainstalowaæ w gniazdach oznaczonych jako BANK0

Pamiêæ ROM

Pamiêæ ROM zwan¹ EPROM . Pamiêæ ta jest pamiêci¹ sta³a co oznacza ¿e po wyt³oczeniu komputera pamiêæ ta nie ginie. Przechowuje ona podstawowe testy diagnostyczne mikrokomputera (POST - Power On Self Test oraz oprogramowanie obs³uguj¹ce urz¹dzenia wejscia/wyjscia, do³¹czone do mikrokomputera (tzw. BIOS). Umieszczona jest w podstawce, dziêki czemu istnieje mo¿liwooæ zmiany jej pojemnooci. Oczywiocie o fakcie zmiany pojemnooci pamiêci EPROM, musi byæ powiadomiony system, poprzez zmianê po³o¿enia odpowiedniej zworki na p³ycie g³ównej. Pamiêæ mo¿emy równie¿ programowaæ za pomoc¹ odpowiedniego programu zwanego SETUP.

Pamiêæ Cache

Ze wzglêdu na bardzo du¿¹ szybkooæ dzia³ania wspó³czesnych procesorów, w komputerach PC stosowana jest szybka pamiêæ podrêczna (Cache Memory) s³u¿¹ do czêsto u¿ywanych danych, stanowi¹ca bufor pomiêdzy woln¹ dynamiczn¹ pamiêci¹ operacyjn¹, a szybkim procesorem. Wszystkie obecnie produkowane procesory (Pentium) wyposa¿one s¹ w wewnêtrzn¹ pamiêæ Cache o pojemnooci kilku, kilkunastu kilobajtów. Pamiêæ oznaczana jest symbolem L1. Ponadto na p³ytach umieszcza siê tzw pamiêæ zewnêtrzn¹ Cache )zwan¹ LP2). Do tego celu wykorzystuje siê bardzo szybkie pamiêci statyczne RAM o niewielkiej pojemnooci (256K-1m.) i o krótkim czasie dostêpu kilkunastu nanosekund). Obecnie produkuje siê specjalne, scalone kontrolery, które steruj¹ prac¹ pamiêci podrêcznej. Dzia³anie kontrolera pamiêci podrêcznej wyjaonimy na przyk³adzie odczytu danych przez procesor z pamiêci operacyjnej: ¿¹danie odczytu danych przez procesor jest przechwytywane przez kontroler, który sprawdza czy dane ,które procesor chce odczytaæ znajduj¹ siê w pamiêci podrêcznej. W sytuacji trafienia (Cache Hit), kontroler przesy³a te dane do procesora, bez koniecznooci czytania ich z wolnej pamiêci operacyjnej, a tym samym, bez koniecznooci wprowadzania cykli niegotowooci. W przypadku chybienia, kontroler odczytuje dane z pamiêci operacyjnej, przesy³a je do procesora oraz jednoczenie wpisuje je do pamiêci podrêcznej. Liczba trafieñ do ca³kowitej liczby odczytów jest wiêksza ni¿ 90%, co oznacza ¿e ponad 90% odczytów jest dokonywanych z pamiêci podrêcznej, a tylko 10% ze znacznej wolniejszej pamiêci g³ównej. Pozwala to wydatnie zwiêkszyæ szybkooæ pracy komputera

Karty graficzne

Karta kolorowej grafiki EGA

Karta EGA w znacznym zakresie rozszerza mo¿liwoœci graficzne komputerów IMB PC w stosunku do standardu reprezentowanego przez kartê CGA.
Rozdzielczoœæ obrazów graficznych jaki mo¿na wyowietliæ pos³uguj¹ siê karta EGA dorównuje zapewnianym przez popularn¹ kartê grafiki monochromicznej firmy Hercules Computer Technology.
Pozwala ona nie tylko na czytelne wyprowadzanie tekstu , ale równie¿ wyœwietlanie obrazów graficznych w 16 kolorach, przy rozdzielczoœci 640x350 punktów.

W trybie tekstowym matryca znaku wynosi 8x14 punktów. Liczba kolorów które mo¿e wykorzystaæ u¿ytkownik karty EGA, zale¿noœci od rozmiarów pamiêci obrazu. W oferowanej przez IBM wersji, karta EGA, zawiera 64 KB pamiêci RAM. Dla tej pojemnoœci dla trybu 640x350, ka¿dy punkt na ekranie opisany jest za pomoc¹ dwóch bitów; pozwala to na wykorzystanie czterech kolorów podobnie jak w CGA. Pamiêæ RAM mo¿e jednak byæ rozszerzon¹ do 128 KB lub 256 KB. Pamiêæ obrazu o rozmiarze 128 KB pozwala na wykorzystanie 16 kolorów: ka¿demu punktowi na ekranie przyporz¹dkowane s¹ 4 bity: jeden bit zawiera informacje o kolorze, drugi o kolorze zielonym, trzeci o kolorze niebieski, czwarty wyznacz poziom jasnooci. Dalsze rozszerzenie pamiêci do 256 KB nie zwiêksza liczby dostêpnych na ekranie kolorów, ale umo¿liwia u¿ycie dwóch stron pamiêci obrazu. Pozwala to na p³ynne przesuwanie zawartooci ekranu i szybk¹ zmianê wyowietlanego obrazu. Wspomniane 256 KB pamiêci zajmuje jedynie 64 KB przestrzeni adresowej komputera, gdy¿ zasta³o podzielone na cztery mapy bitowe po 64 KB ka¿da.
Pierwsza mapa bitowa zawiera informacje o kolorze czerwonym, druga zielonym, trzecia niebieskim, a czwarta o rozjaonieniu punktów. Uzyska na wyjœciach rejestrów przesuwnych cztero bitowa informacja IRGB adresuje jeden z szesnastu 6-bitowych rejestrów palety. Dane zawarte w tych rejestrach steruj¹ trzema katodami kineskopu kolorowego. Natê¿eniom strumienia elektronów ka¿dej katody steruj¹ dwa bity. Strumienia elektronów katody "czerwonej" steruj¹ bitu RR, katody "zielonej" bity GG, katody "niebieskiej" BB. Ka¿demu wiêc punktowi na ekranie przyporz¹dkowano 6 bitów. Pozwoli to uzyskaæ 16 z 64 mo¿liwych kolorów. Dla przyk³adu: sygna³y RR mog¹ przyj¹æ cztery mo¿liwe stany:00, 01, 10, 11. Te cztery stany zamieniane s¹ w torze wizji na cztery poziomy napiêæ steruj¹cych katod¹ otrzymuje siê cztery poziomy nasycenia ka¿dego z podstawowych kolorów RGB. Do rejestrów palety u¿ytkownik mo¿e wpisaæ za pomoc¹ 6-bitowej kombinacji binarnej 16 dowolnych kolorów z 64 mo¿liwych. Rejestry palety adresowane s¹ za pomoc¹ czterech bitów IRGB wczytywanych z pamiêci obrazu RAM. Dla przyk³adu: kolorowi czerwonemu o przypisany jest numer 4; kombinacja 0100 adresuje wiêc rejestr o adresie 4. Do rejestru tego u¿ytkownik mo¿e wpisaæ 6-bitow¹ informacje o nastêpuj¹cych wartoœciach: 000100 - "czerwony o potrójnym nasyceniu" oraz ka¿d¹ dowoln¹ konbinacjie okreolaj¹c¹ zupe³nie inny kolor. Je¿eli w trakcje realizacji programu u¿ytkownika, zajdzie potrzeba wyowietlenia punktu "czerwonego", to na ekranie w danym miejscu pojawi siê kolor odpowiadaj¹cy kombinacji R'G'B'R'GB odczytanej z rejestru o numerze 4(0100). Sterowanie karty odbywa siê za pomoc¹ rejestrów wewnêtrznych, umieszczonych w przestrzeni adresowej I/O w obszarze 1C0...3CF. pamiêæ obrazu karty po³o¿ona jest w przestrzeni adresowej komputera pocz¹wszy od adresu A0000. Oryginaln¹ karta EGA pozwala równie¿ pracowaæ w trybach odpowiadaj¹cych kartom; Hercules CGA; jest to istotne w przypadku korzystania z programów, które zosta³y przystosowane do pracy z tymi kartami. W trybie MCA do karty EGA mo¿na pod³¹czyæ monitor monochromiczny o czêstotliwoœci odchylenia pionowego 18,52 kHz. Oczywiœcie wspó³praca tych monitorów z kart¹ EGA bêdzie mo¿liwa wtedy, gdy na p³ycie karty za pomoc¹ mikroprze³¹czników i zworek u¿ytkownik ustawi odpowiedni tryb pracy. Po³o¿enie prze³¹czników i zworek dla ró¿nych trybów, jest podane w instrukcji obs³ugi karty.

Karta VGA

Parametry które oferowa³a karta EGA zdecydowanie zwiêkszy³y walory u¿ytkowe komputera z kolorowym monitorem, w stosunku do karty CGA. Nadal nie by³ to sprzed o cechach, które by pozwala³y na prowadzenie prac projektowych wspomaganych komputerem (CAD). Do tego celu miedzy innymi opracowano kartê VGA. Oryginaln¹ karta VGA mo¿e pracowaæ w wielu trybach graficznych, np.: 16 kolorach z rozdzielczooci¹ 640 x 480 punktów. Karta VGA pozwala pracowaæ równie¿ w trybach odpowiadaj¹cych EGA, CGA, oraz MDA.
Poni¿sza tabela ilustruje niektóre typy pracy karty VGA.

Mo¿liwooci uzyskania tak szerokiej liczby palety kolorów (256K=262144) wynika z faktu, i¿ karta VGA wyposa¿ona jest w konwertory C/A. Karta VGA wymaga wspó³pracy ze monitorami o specjalnych parametrach: czêstotliwooci odchylenia poziomego równej 31,5 kHz, wejoæ analogowych RGB, itd.

Zasadê pracy karty ilustruje rysunek

Pamiêæ obrazu RAM podzielona jest na cztery mapy bitowe po 64 ka¿da. Czterobitowa informacji CO - C3 wybiera jeden z 16 rejestrów palety. Rejestry te zawieraj¹ bitowe numery kolorów (R'G'B'RGB). W oœmiu pierwszych rejestrach znajduje siê informacja o nastêpuj¹cych kolorach: w rej. 0 - kolor czarny, rej 1 - kolor niebieski, rej. 2 - kolor zielony, rej. 3- kolor cynan, rej. 4 - kolor czerwony, rej. 5 - kolor purpurowy, rej. 6 - kolor br¹zowy, rej. 7 - kolor bia³y, rej 8-15 znajduj¹ siê te same kolory tylko w wersji rozjaœnionej. Szesnastobitowa kombinacja wybranego rejestru palety (zaadresowanego bitami C0 - C3) adresuje 1 z 64 rejestrów z zestawu 256 rejestrów 18-bitowych w jakie wyposa¿ony jest VIDEO - konwerter cyfrowo - analogowy. Ka¿dy rejestr tego zestawu podzielony jest na trzy 6-bitowe czêœci. Pierwsza czêœæ zawiera informacje o kolorze czerwonym, druga - o kolorze zielonym, trzecia - o niebieskim. Ka¿dy wiêc podstawowy kolor opisany jest za pomoc¹ 6 bitów, co pozwala (po konwersji w przetwornikach DAC) uzyskaæ 64 poziomy napiêæ steruj¹cych ka¿d¹ katod¹ RGB. Dziêki temu na ekranie mo¿na uzyskaæ 64 poziomy nasycenia ka¿dego podstawowego koloru (RGB), co po zmieszeniu daje 64*64*64 = 262 144 kolory. Oczywiœcie w trybie EGA mo¿na wybraæ maksymalnie 16 x 262 144 kolorów. W trybie 13 VGA ka¿demu punktowi na ekranie przyporz¹dkowano 1 bajt pamiêci obrazu RAM. Bajt ten wczytany z pamiêci i przes³any przez rejestry palety oraz Rejestr Wyboru Kolorów na wejœcie konwektora VIDEO-DAC, adresuje 1 z 256 rejestrów 18-bitowych. W rejestrach tych zawarte s¹ 6-bitowe informacje o podstawowych kolorach. W trybie 13 VGA mo¿e uzyskaæ na ekranie 256 z 262 144 mo¿liwych kolorów.
Karta VGA zawiera specjalizowany uk³ad scalony tzw. Video Graphics Controller zawieraj¹cy kontroler CRT, kontroler graficzny, kontroler atrybutów i uk³ady sekwencyjne. Karta posiada pamiêæ dynamiczn¹ obrazu RAM o pojemnooci 256 KB. Tego typu pamiêci v charaktezuj¹ siê multipleksowym wprowadzaniem adresu ze wzglêdu na ma³a liczbê wyprowadzeñ. Adres z kontrolera jest podawany za pomoc¹ magistrali MD w dwóch fazach: czêœæ adresu jest wpisywana do rejestru adresowego wierszy wewn¹trz pamiêci, a pozosta³a do rejestru adresowego kolumn. W ten sposób za pomoc¹ oomiu linii mo¿na przes³aæ 16-bitowy adres. Po przes³aniu adresu, magistrala MD wykorzystywana jest do przesy³ana danych. Graficzny kontrolrn scalony generuje równie¿ impulsy synchronizacji poziomej HS i pionowej VS oraz steruje prac¹ konwektora VIDEO-DAC. Karta VGA po³¹czona jest z procesorem za pomoc¹ 19-bitowej magistrali adresowej i 8-bitowej magistrali danych. W trybie tekstowym rolê generatora znaków pe³ni blok pamiêci RAM. Blok ten ³adowany jest przez system BIOS kilkoma zbiorami znaków o ró¿nych krojach. na rysunku 11 pokazano uproszczony schemat blokowy scalonego sterownika VIDEO-GRAPHICS CONTROLLER. Uk³ad ten zawiera kontroler CRT, do którego zadañ nale¿y adresowanie pamiêci RAM podczas odœwie¿ania ekranu. Magistral¹ MEMORY ADDR. (MA) poprzez multiplekser adresowy wysy³any jest adres, który za pomoc¹ MD0-MD31 wybiera ¿¹dan¹ komórkê w pamiêci RAM.(256 KB). Kontrolen CRT generuje równie¿ impulsy synchronicznej VS i HS. Dane odczytane z pamiêci obrazu, ³adowane s¹ za pomoc¹ uk³adów odczytu RAM do rejestrów R.Latch. w trybie tekstowym rolê genarotora znaków pe³ni blok pamiêci PLANE 2. Dane z tego bloku magistral¹ MD16-MD23 poprzez rejestry R.Latch ³adowane do rejestru przesuwnego, sk¹d przesy³ane s¹ szeregowo na jedno z wejœæ adresowych multipleksera atrybutów (S0). Multiplekser ten wykorzystuje trzy wejœcia 4-bitowe, adresowane sygna³ami S1 i S0. Gdy sygna³ S1=0 (tryb tekstowy), szeregowa informacja z rejestru przesuwnego poprzez wejœcie S0 adresuje jedno z dwu wejœæ: 00 lub 01 multipleksera. na wejœcia te podawany jest kod atrybutu. Na wyjœciu multipleksera atrybutów pojawi siê wiêc na przemian informacja o kolorze znaku lub t³a, w zale¿noœci od wartoœci bitu na wejœciu S0. W trybie graficznym dane wyczytane z pamiêci RAM przesy³ane s¹ magistral¹ MD0 - MD31 do rejestrów przesuwnych grafiki (R0 - R3), w których nastêpuje zamiana na postaæ szeregow¹. Cztery bity C0 - C3 z wyjœæ szeregowych rejestrów, przesy³ane s¹ na wejœcie 9 multipleksera atrybutów. Wejocie to adresowane jest bitem S1 dla trybu graficznego. Wyjocie multipleksera atrybutów adresuje jeden z 16 rejestrów 6- bitowych. W trybie VGA tylko cztery bity P0 - P3 pobierane s¹ z rejestru palety. Pozosta³e P4 - P7 pochodz¹ z rejestru wyboru kolorów. Bajt P0 - P7 adresuje jeden z 256 rejestrów w zewnêtrznym konwertorze VIDEO-DAC. W trybach CGA do przechowywania informacji o obrazie, wykorzystywane s¹ tylko dwie mapy bitowe, st¹d te¿ u¿ywane bêd¹ tylko dwa rejestry przesuwane grafiki R0 i R1;pojawiaj¹ siê tylko dwa sygna³y C0 i C1, które mog¹ zaadresowaæ cztery pierwsze rejestry palety. Zawartoœæ tych rejestrów adresuje 4 spoœród 256 rejestrów konwertera VIDEO-DAC. Na ekranie mo¿emy wiêc uzyskaæ tylko cztery kolory z 262 144 mo¿liwych. W trybie graficznym numer 7 informacja o treoci obrazu przechowywana jest w jednej mapie bitowej PLANE 0. W trybach graficznych D, E, 10 i 12 (Hex) do przechowywania treoci obrazu wykorzystywana jest ca³a pamiêæ RAM, co pozwala czteroma bitami C0 - CC3 zaadresowaæ 16 rejestrów palety i tym samym uzyskaæ 16 kolorów na ekranie. W trybie 13 H pozwala uzyskaæ a¿ 256 kolorów , gdy¿ ka¿demu elementowi obrazu przypisano bit danych z pamiêci RAM. Bajt ten przesy³any jest z pamiêci w nastêpuj¹cy sposób: cztery m³odsze bity (P0 - P3) pochodz¹ z rejestrów palety, cztery starsze bity (P4 - P7)przesy³ane s¹ poprzez rejestr wyboru kolorów. Tryb 13 H przy 256 kolorach na ekranie, zapewnia rozdzielczooæ 320x200 punktów.

Karta SVGA

Karta VGA by³a ostatni¹ uznan¹ kart¹ za tzw. Standard przemys³owy. Parametry tej karty szybko przesta³y wystarczaæ u¿ytkownikom, wobec powy¿szego wiele firm rozpoczê³o produkcjê kart oferuj¹cych coraz wy¿sze rozdzielczooci i coraz szersz¹ paletê kolorów.

Karty tê zwane popularnie kartami SVGA pracuj¹ we wszystkich trybach oryginalnej karty VGA i posiadaj¹ ponadto dodatkowe niestandardowe tryby pracy. Mog¹ mieæ od 256 KB do kilku MB w³asnej pamiêci RAM. Karta z pamiêci¹ o pojemnoœci 1 MB mo¿e wyowietliæ obraz o rozdzielczoœci 1024 x 768 w 256 kolorach lub 1280 x 1024 w 16 kolorach. W zasadzie wszystkie wspó³czesne karty SVGA wyposa¿ane s¹ w trzy 8-bitowe przetworniki VIDEO_DAC, zapewniaj¹ce pracê w trybie TRUE COLOR, w którym ka¿da sk³adowa RCB koloru, pojedynczego elementu obrazu, opisana jest za pomoc¹ 8 bitów. Pojedynczy pixel opisany jest wiêc za pomoc¹ 24-bitowej informacji (trzech bajtów). Pozwala to uzyskaæ na ekranie 256 x 256 x 256 = 16777 16 kolorów (ok. 16,7 miliona kolorów). Wymagana pojemnooæ pamiêci obrazu karty graficznej jest ociœle uzale¿niona od ¿¹danej rozdzielczooci i liczby kolorów wyowietlanych na ekranie i mo¿na j¹ obliczyæ wg. Nastêpuj¹cego wzoru Pojemnooæ[KB] = (Xmax * Ymax)/(8 * 1024) * log2 l. kolorów

Z regu³y wszystkie karty SVGA wyposa¿one s¹ akcelerator z 24-bitow¹ palet¹ kolorów (True Color). Karty te mog¹ zawieraæ procesory graficzne 128-bitowe wspomagaj¹ce kartê, oraz BIOS. Pocz¹tkowo karty graficzne SVGA posiada³y z³¹cza ISA. Jest to magistrala o maksymalnej teoretycznej szybkooci transmisji danych wynosz¹cej 8 MB/s. Dla wspó³czesnych kart transfer ten jest zdecydowanie zbyt niski. Aby na ekranie monitora sta³o siê mo¿liwe wyowietlanie filmów z prêdkooci¹ 30 klatek na sekundê, nale¿y odœwie¿aæ pamiêæ karty graficznej 30 razy/sekundê. Wymaga to zastosowania szybkiego z³¹cza takiego jak PCI.

Standard VESA

W roku 1989 amerykañska organizacja Video Electronic Standard Association ustanowi³a pewien standard na sterowniki SuperVGA, zwany od skrótu nazwy organizacji standardem VESA. Zawarte w nim s¹ rozszerzone tryby graficzne sterowników VGA oraz nowa funkcja 4FH przerwania 10H, w której zdefiniowano 8 podfunkcji (00h-07H). Organizacja VESA zdefiniowa³a nastêpuj¹ce tryby pracy sterowników graficznych:

Monta¿ karty grafiki w komputerze

Jeoli posiadasz kartê graficzn¹ w standardzie PCI, musisz j¹ umieociæ w pod³u¿nym gnieYdzie PCI (slocie) najczêociej koloru bia³ego, tak aby jej metalowa maska zakry³a pod³u¿ny otwór w obudowie, a gniazdo znalaz³o siê na zewn¹trz.

Analogicznej postêpujemy w przypadku karty ISA, wtykaj¹c j¹ w najd³u¿sze w komputerze z³¹cze najczêœciej koloru czarnego. W wielu obudowach pod³u¿ne otwory s¹ zakryte przez przylutowane blaszki. Nale¿y tak¹ blaszkê ostro¿nie wy³amaæ przed instalacj¹ karty. Nale¿y zwróciæ uwagê ¿eby wszystkie styki karty graficznej by³y równomiernie schowane w slocie, gdy¿ niedok³adne jej zainstalowanie mo¿e spowodowaæ nieprawid³owe dzia³anie. Kiedy stwierdzimy, ¿e karta zosta³a prawid³owa pod³¹czona, mo¿emy ja przykrêciæ do obudowy wkrêtem. Uwaga! Nie nale¿y przykrêcaæ na si³ê, gdy¿ w ró¿nych obudowach s¹ stosowane wkrêty z drobnym i grubym gwintem. Oczywiœcie instalacja nie koñczy siê na w³o¿eniu karty do komputera trzeba ustawiæ rozdzielczooæ, liczbê wyowietlanych kolorów mo¿na tego dokonaæ za pomoc¹ systemu operacyjnego lub z dyskietek instalacyjnych dostarczonych od producenta.

Karta dYwiêkowa

Budowa karty dYwiêkowej

Komputer osobisty ma standardowo wbudowany ma³y g³oonik, który przeznaczony jest do wydawania pisków sygnalizuj¹cych np. pope³nienie przez u¿ytkownika b³êdu podczas obs³ugi sprzêtu. W momencie pojawienia siê gier z efektami dYwiêkowymi, programów do komponowania muzyki przy wykorzystaniu komputera osobistego oraz programów multimedialnych zaistnia³a koniecznooæ wprowadzenia urz¹dzenia, które umo¿liwili wierniejsze rejestrowanie i odtwarzanie dYwiêków.
Zadaniem karty muzycznej jest przystosowanie sygna³ów wychodz¹cych z komputera do sterowania wzmacniacza elektroakustycznego lub zamiana sygna³ów przychodz¹cych z mikrofonu, radia, instrumentu muzycznego na postaæ cyfrow¹ (format akceptowany przez komputer).

Do parametrów karty dYwiêkowej nale¿¹

• ilooæ bitów reprezentuj¹cy dYwiêk (im wiêcej tym lepsza jakooæ dYwiêku)
• zakres czêstotliwoœci akustycznych podczas zapisywania i odtwarzania
• poziom zniekszta³ceñ nieliniowych i intermodulacyjnych
• rodzaj syntezatora
• rodzaj kompresji dYwiêku
• stosunek do szumów w wytworzonym sygnale akustycznym

Budowê karty dYwiêkowej przedstawia rysunek

Za pomoc¹ mikrofonu i karty dYwiêkowej mo¿emy wydawaæ komputerowi polecenia g³osem czy do³¹czyæ do dokumentu s³owne komentarze. Podyktowany tekst jest zamieniany na zrozumia³y dla komputera ci¹g znaków.
Karta dYwiêkowa jest w takich zastosowaniach urz¹dzeniem wejociowym, jak klawiatura czy skaner.
Karty dYwiêkowe s¹ czêsto wykorzystywane do nauki jêzyków obcych. Nagrane próbki wymowy pomagaj¹ nam lepiej poznaæ jêzyk. Karta jest wtedy wykorzystywana jako urz¹dzenie wyjociowe, podobnie jak monitor..

Metody syntezy dYwiêku

Synteza FM

Synteza WaveTable

Sercem wszystkich kart dYwiêkowych jest syntezator. Jest to wyspecjalizowany uk³ad, którego zadaniem jest generowanie dYwiêku i jego obróbka. Dzia³anie najbardziej popularnych obecnie syntezatorów jest najczêœciej oparte na jednej z dwóch metod syntezy dYwiêku: syntezie FM lub syntezie WaveTable.

Synteza FM (Frequency Modulation)

Czyli modulacja czêstotliwoœciowa, zosta³a opracowana w latach szedziesi¹tych na uniwersytecie w Stanford. Syntezator generuj¹cy dYwiêk metod¹ FM posiada kilka uk³adów generuj¹cych podstawowe fale dYwiêkowe (sinusoidalna, kwadratowa, pi³okszta³tna i podobne), które s¹ przepuszczane poprzez inne uk³ady generuj¹ce obwiednie, vibrato itp., a nastêpnie miksowane.
Po³¹czenie takich uk³adów nazywane jest operatorem. Im wiêksza liczba operatorów tym bardziej z³o¿one i bli¿sze rzeczywistooci efekty mo¿na uzyskaæ.
Pierwsze uk³ady FM, z których zbudowane by³y najprostsze, ale ju¿ niezale¿ne od procesora, generatory dYwiêku przerodzi³y siê z czasem w prawdziwe instrumenty elektroniczne. Przyk³adem mo¿e tu byæ chyba najbardziej znany z tego typu urz¹dzeñ, syntezator EM DX7 firmy Yamaha .
Firma ta uzyska³a licencjê na stosowanie technologii FM i zosta³a producentem stosowanych w komputerach generatorów FM poczynaj¹c od trójkana³owych mini syntezatorów, montowanych w komputerach domowych z lat osiemdziesi¹tych (np. C64) a koñcz¹c na wykorzystywanych obecnie uk³adach OPL .
Firma Yamaha wyprodukowa³a kilka rodzajów tych uk³adów, wœród których mo¿na wyró¿niæ :

• OPL2 - Pierwszy uk³ad FM Yamaha, który znalaz³ zastosowanie w kartach dŸwiêkowych firm AdLib, Creative Labs i innych producentów.
  OPL3 - Nastêpca uk³adu OPL2; posiada wiêksz¹ liczbê g³osów i mo¿liwooæ generowania dYwiêku stereo. Uk³ady te mo¿na jeszcze dzisiaj znaleŸæ w wielu kartach dYwiêkowych (np. Pro Audio Spektrum 16 ).
• OPL4 - Najnowszy uk³ad z serii OPL firmy Yamaha, w jego sk³ad wchodzi chip OPL3 oraz syntezator Wave Table . Przyk³adem karty z tym uk³adem mo¿e byæ Soundman Wave firmy Logitech .

Przyk³adem uk³adu spe³niaj¹cego podobne funkcje co uk³ady OPL firmy Yamaha a nie bêd¹cego produktem tej firmy mo¿e byæ chip Jazz autorstwa firmy Media Vision . Oprócz niego produkowanych jest równie¿ na podstawie licencji wiele uk³adów posiadaj¹cych w³asne oznaczenia.

Jednymi z najpopularniejszych kart dYwiêkowych, w których syntezator dzia³a w oparciu o syntezê FM s¹ karty rodziny
Sound Blaster (oparte na wczeœniej wymienionych uk³adach OPL) firmy Creative Labs
Syntezator karty Sound Blaster zawiera dwa lub cztery operatory FM i odpowiednio 11 lub 20 kana³ów dYwiêkowych. Czêœæ z tych kana³ów to kana³y melodyczne, a czêœæ kana³y perkusyjne. Kana³y te ró¿ni± siê miêdzy sob¹ zestawem podstawowych fal dostarczanych przez generatory gdy¿ dla kana³ów melodycznych s± to fale dYwiêkowe, a dla perkusyjnych jest to szum. W tym ostatnim przypadku poprzez odpowiednie ustawienie obwiedni mo¿na uzyskaæ efekt daj¹cy wra¿enie uderzenia w werbel lub talerz. Mo¿liwe oczywiœcie jest tak¿e przeprogramowanie karty w celu uzyskania dziewiêciu kana³ów melodycznych gdy kana³ perkusyjny nie jest wykorzystywany.

Przy wykorzystaniu syntezy FM instrumenty to po prostu dane o obwiedni dYwiêku (czas narastania, wybrzmiewania, opada dania), rodzaju fali dYwiêkowej wytwarzanej przez generatory itp. Nie mo¿na zatem za pomoc¹ syntezatora generowaæ mowy lub efektów naœladuj¹cych do z³udzenia rzeczywiste dYwiêki. Synteza FM pozwala natomiast uzyskaæ (zw³aszcza w nowszych uk³adach) dooæ wiern¹ imitacjê dYwiêku niektórych instrumentów muzycznych (wibrafon, organy). W przypadku instrumentów o bardziej z³o¿onym obrazie drgañ otrzymywane dYwiêki maj¹ bardzo sztuczne brzmienie.

Synteza WaveTable (tablica fal)

Jest jednym z najnowszych metod syntezy dYwiêku i opiera siê na zupe³nie innej koncepcji ni¿ synteza FM. Wykorzystuje ona zdygitalizowane i przetworzone w czasie rzeczywistym naturalne próbki dYwiêkowe (sample , wielokrotnie odtwarzane w zale¿nooci od potrzebnej w danym momencie d³ugooci tonu. Wykorzystuje ona tak¿e z³o¿one algorytmy, umo¿liwiaj¹ce przeliczanie oryginalnych wzorców fal odpowiednio do ¿¹danej wysokoœci dYwiêku.
G³ówn¹ zalet¹ syntezy WaveTable jest mo¿liwoœæ uzyskania bardzo naturalnych dYwiêków (zw³aszcza przy krótkich tonach oraz w zakresie wysokoœci dŸwiêku odpowiadaj¹cej oryginalnemu nagraniu). Jednak im bardziej wysokoœæ i czas trwania tonu bêdzie odbiegaæ od pierwotnego wzorca, tym sztuczniej zabrzmi dYwiêk imitowany przy u¿yciu tej metody. Przy u¿yciu WaveTable nie mo¿na tak¿e symulowaæ z³o¿onych modulacji dYwiêku w d³ugim przedziale czasowym (np: zmiana tonu w przypadku d³ugich dŸwiêków skrzypiec lub fletu). Kolejnym minusem tej metody jest koniecznoœæ przeznaczenia na dYwiêki wzorcowe du¿ego obszaru pamiêci. Standardowe karty WaveTable s¹ wyposa¿one w tzw. sample-ROM o wielkoœci od 2 do 6 megabajtów. Zazwyczaj im wiêkszy rozmiar tej pamiêci tym jakoœæ dYwiêków wzorcowych jest lepsza lub jest ich wiêcej.
Istniej¹ tak¿e karty dYwiêkowe, w których zamiast pamiêci ROM stosuje siê pamiêæ RAM. Przyk³adem mog¹ tu byæ karty kanadyjskiej firmy Advanced Gravis UltraSound , w których rozmiar pamiêci RAM przeznaczonej na próbki wynosi od 256 kB od 1 MB. Wad¹ takiego rozwi¹zania jest koniecznoœæ wczytywania próbek (patchy) do pamiêci co czasami - szczególnie przy wolniejszych komputerach mo¿e niestety wywo³aæ nieprzyjemne zatrzymywanie dYwiêku.

Dla posiadaczy starszych kart dYwiêkowych istnieje mo¿liwoœæ poszerzenia ich mo¿liwoœci o syntezê WaveTable. Mo¿na to uzyskaæ na dwa sposoby:

1. dokupuj¹c odpowiedni modu³ muzyczny, który mo¿na do³¹czyæ do starej karty; jest to jednak mo¿liwe gdy posiadana aktualnie karta ma z³¹cze typu Wave Blaster.
   Przyk³adem takiego rozwi¹zania jest modu³ Creative Technology Wave Blaster dysponuj¹cy 213 próbkami instrumentów muzycznych zapisanych w 4 MB pamiêci ROM.
2. dokupuj modu³ bêd¹cy niejako odrêbn¹ kart¹ dYwiêkow¹;
   Przyk³adem mo¿e tu byæ UltraSound ACE (Audio Card Enchancer) firmy Advanced Gravis którego zasada dzia³ania oparta jest na miksowaniu sygna³u ze starej karty z sygna³em z Gravisa. Rozwianie to mo¿na tak¿e poleciæ osobom nie posiadaj¹cym wczeœniej ¿adnej karty dYwiêkowej gdy¿ ACE jest po prostu normaln¹ kart¹ UltraSound pozbawian¹ paru dodatkowych uk³adów (miksera, samplera, z³¹cza joysticka itp.)

Synteza WaveTable staje siê coraz bardziej popularna i wiele firm wytwarzaj¹cych karty dYwiêkowe wykorzystuje ju¿ w swoich produktach. Przyk³adem mo¿e tu byæ karta Sound Blaster AWE32 firmy Creative Labs lub karta MultiSound Monterey firmy Turtle Beach Systems .

Obudowa +zasilacz

Budowa obwodowy

Standardowa obudowa dla PC sk³ada siê z nastêpuj¹cych elementów:

• Zasilacz (1), z którego wychodzi pêk przewodów zakoñczonych wtyczkami(2)
• Metalowy blat (4) z otworami do zamocowania plastykowych zaczepów p³yty g³ównej
• Pod³u¿nych szczelin (3) dla kart rozszerzeñ
• Metalowe kosze dla napêdów 3,5 oraz 5,25
• Metalowa pokrywa w kszta³cie litery "U"
• Przednia plastykowa wk³adka

Wraz z obudow¹ dostajemy komplet niezbêdnych elementów do monta¿u obudowy

• Ko³ek plastykowy. Jest to g³ówny materia³ noony i jedyne jednoszesnie po³¹czenie p³yty g³ównej z blatem
• Ko³ek metalowy wkrêca siê go w blat do którego nastêpnie przykrêca siê p³ytê g³ówn¹.
• Blachwkrêt zwykle przykrêcane s¹ nim plastykowe czêoci obudowy
• Wkrêt krzy¿akowy z drobnym gwintem. Stosuje siê go do monta¿u stacji dysków 5,25 i 3,5 cala, dysków twardych, CD-ROM-ów. Czeoto stosuje siê do przykrêcania karty graficznej muzyczne oraz przykrêcamy nim pokrywê i czêoci sk³adowe obudowy.
• 
  Metalowa zaolepka (oledY). Przykrêcenie jej w puste miejsce po karcie zmniejsza ilooæ kurzu, który dostaje siê do wnêtrza obudowy.

Budowa zasilacza

Wa¿nym elementem komputera jest zasilacz, s¹ to najczêociej zasilacze impulsowe. Aby dokonaæ w³aociwego wyboru zasilacza nale¿y siê zastanowiæ nad przeznaczeniem komputera. Najczêociej stosowanymi zasilaczami s¹ zasilacze o mocy 135 W, co pozwala na bezpieczne u¿ywanie zestawu podstawowego, przy próbach dodania karty muzycznej, CD-Rom-u mo¿e siê okazaæ ¿e jego moc jest za ma³a, jeoli dojdzie do przeci¹¿enia zasilacza to ulegnie on uszkodzeniu. Jeoli chcemy uchroniæ siê przed zaskoczeniem przy instalowaniu nowej "zabawki", nale¿y zaopatrzyæ siê w zasilacz o mocy co najmniej 200 W nawet 350 W.

Poszczególne elementy zasilacza:

1. Gniazdo zasilania (220 - 230V)
2. Gniazdo zasilania monitora
3. Wentylator (odprowadza ciep³o z zasilacza i komputera)
4. Transformator
5. Pêk kolorowych przewodów zakoñczonych wtyczkami
6. Drukowana p³ytka
7. Bezpiecznik

Rodzaje obudowy

Rynek komputerów klasy zosta³ zdominowany przez szeoæ typów obudowy. S¹ to:

Obudowa super slim (80x320x330)

Zalety:

• Ma³e wymiary, mieoci siê z powodzeniem na zat³oczonym biurku

Wady

• Jeden koszyk na 3,5 cala
• Miejsce na 4 gniazda rozszerzeñ
• Instalowanie kart rozszerzeñ na grzbiecie , w pozycji równoleg³ej do p³yty g³ównej

Obudowa slim (430x110x400)

Zalety

• Atrakcyjny, smuk³y wygl¹d
• Funkcjonalnie porównywalna do obudowy baby

Wady

• Instalowanie kart rozszerzeñ an grzbiecie, w pozycji równoleg³ej do p³yty g³ównej
• Miejsce na 6 gniazda rozszerzeñ
• Jeden koszyk na 5,25 cala

Obudowa baby (180x340x410)

Zalety

• Du¿a ilooæ miejsca i swobodny dostêp do wszystkich elementów
• Niska cena
• 4 czasami 3 otwory w przednim panelu

Wady

• Du¿a ilooæ miejsca zajmowana na biurku
• Stare modele maj¹ niezbyt legaci wygl¹d

Obudowa mini tower (340x180x410)

Zalety

• Du¿a ilooæ miejsca i swobodny dostêp do wszystkich elementów
• Niska cena
• 4 otwory w przednim panelu
• ma³a ilooæ miejsca zajmowana na biurku

Wady

• Droga serwisowooæ

Obudowa midi tower (180x460x440)

Zalety

• 10 koszy 5,25 cala
• du¿a ilooæ miejsca

Wady

• Du¿a ilooæ miejsca zajmowana na biurku

Obudowa big tower (180x580x470)

Zalety

• Wiêksza moc zasilacza
• Du¿a ilooæ miejsca

Wady

• Wysoka cena
• Wiêksza ilooæ zajmowanego miejsca

CD-ROM

Dysk CD - ROM

Dysk CD-ROM na pierwszy rzut oka nie ró¿ni siê niczym od dysku kompaktowego. Dysk CD - ROM jednak zawiera dane komputerowe, podobnie jak dyskietka lub twardy dysk, nie muzykê, jak dysk CD. CD-ROM to skrót od Compact Disc Read Only Memory

Na dysku CD-ROM mo¿na zapisaæ do 650 MB danych, porównuj¹c to z dyskietkami 1,2 MB i 1,44 MB ³atwo policzyæ, ¿e na jeden dysk CD mo¿na nagraæ tyle informacji. Ile na kilkaset dyskietek. Przy tym koszt produkcji dysku CD-ROM jest zbli¿ony do kosztu produkcji jednej dyskietki. Dlatego te¿ dyski CD to najtañszy sposób przechowywania du¿ych iloœci danych lub skomplikowanych i rozbudowanych programów. S¹ te¿ one wygodniejsze: ³atwiej siê pos³ugiwaæ siê jednym dyski lub kilkoma dyskietkami.
Na powierzchnia dysku CD-ROM znajduje siê spiralna ocie¿ka o d³ugooci oko³o 6 km. ocie¿ka sk³ada siê z wypuk³ooci i wg³êbieñ pokrytych warstw¹ odbijaj¹c¹ zazwyczaj jako warstwê odbijaj¹c¹ stosuje siê aluminium i ¿adnej z³oto, zaœ sama kr¹¿ek jest wykonany dooæ sztywnego tworzywa sztucznego.

Spotykane s¹ dwa rodzaje dysków:

• 3,5" o pojemnooci 128 MB,
• 5,25" o pojemnooci 650 MB.

Dysk CD-ROM mo¿e byæ odczytywany tylko z jednej strony.
Nale¿y pamiêtaæ aby nie uszkodziæ powierzchni dysku i zachowaæ j¹ w jak najwiêkszej czystooci, poniewa¿ zbyt du¿e rysy na powierzchni dysku mog¹ spowodowaæ du¿e zak³ócenia podczas odczytu dysku lub uniemo¿liwiæ jego odczyt.

Odczyt dysku CD-ROM

Podobnie jak dysk kompaktowy , dysk CD-ROM jest odczytywany przez promieñ lasera biegn¹cy po jego powierzchni, przy czym ró¿ne s¹ wartooci odbijaj¹ce dla wg³êbieñ i wypuk³ooci.

Kiedy promieñ natrafi na g³adkie miejsce, owiat³o lasera zostaje odbite i zarejestrowane jako "zero", gdy promieñ natrafi na do³ek, owiat³o nie zostaje odbite (ulega rozproszeniu) i nie wraca do mechanizmu odczytuj¹cego: fakt ten zostaje zarejestrowany jako "jeden" Odbity promieñ lasera jest kierowany przez system prymów i luster do fotodetektora, który zrejestruje otrzymywane dane. Mechaniz stacji CD-ROM przetwarza te dane na zrozumia³e dla komputera informacje.
Poniewa¿ do wypalania do³ków ( i póYniej do ich odczytywania ) u¿ywa siê laserów, do³ki te mog¹ byæ rozmieszczone precyzyjne, a tym samym o wiele gêociej. Dlatego na dysku o orednicy 4,5 cala mo¿e siê zmieociæ 650 megabajtów danych.

Stacja CD-ROM

Stacje CD - ROM coraz czêœciej sprzedawane s¹ jako standardowe wyposa¿enie komputera. Stanowi¹ one wówczas stacje wewnêtrzne (internal Drives) umieszczane s¹ one w obudowie komputera podobnie jak stacja du¿ych dysków 1,2 Mb, i zajmuj¹ mniej wiêciej tyle samo miejsca. Istniej¹ równie¿ stacje zewnêtrzne (external driver po³¹czone z komputerem kablami posiadaj¹ w³asny zasilacz.
Obecnie u¿ywane stacje (napêdy) do odtwarzania CD - ROM-ów wykorzystuj¹ czerwon¹ wi¹zkê lasera. Badania potwierdzaj¹ ¿e zastosowanie niebieskiego lasera znacznie zwiêkszy pojemnooæ dysków CD - ROM.

Stacja CD - ROM oprósz lasera czyli serca stacji zawiera nastêpuj¹ce komponenty:

• Fotodiody które wychwytuj¹ odbite owiat³o lasera;
• Soczewki ró¿nego kszta³tu które przekazuj¹ promieñ lasera z odbitej powierzchni p³yty do fotodiod;
• Mechanizm przesuwu lasera który ustawia promieñ lasera na w³aociwej ociecze, która ma byæ odczytywana,
• Mechanizm wysuwu kieszeni pozwala on na wymiany dysku w stacji,
• Mechanizm obrotu p³yty pozwala on wirowanie p³yty z ró¿n¹ prêdkooci¹ , p³yta przy odczycie danych blisko orodka wiruje szybciej ni¿ na zewn¹trz, takie wyrównanie prêdkooci powoduje ¿e czas dostêpu do danych jest d³u¿szy ni¿ na dysku twardym, ma te¿ to rozwi¹zanie równie¿ zaletê poniewa¿ dane s¹ odczytywane z równ¹ prêdkooci¹.

Parametrami charektuzuj¹cymi napêd CD - ROM s¹:

• Szybkooæ przesy³ania danych (szybkooæ z jak¹ informacja przekazywana z dysku CD - ROM do pamiêci komputera nazywa siê szybkooci¹ transferu, i jest mierzona liczb¹ informacji przenoszonej w jednej sekundzie)
• Wystêpuj¹ nastêpuj¹ce szybkooci transmisji danych; 1x, 2x, 3x, 4x, 6x, 8x, 10x, 12x, 16x, 24x, 32x., im szybciej mo¿e odbywaæ siê transmisja danych, tym wiêksz¹ jest naturalnooæ odtwarzania obrazów i dYwiêków.
• Rodzaj z³¹cza (SCSI, IDE)
• Czas dostêpu (nie powinien przekraczaæ 200 ms )

Monta¿ CD - ROM w komputerze

Napêd CD - ROM instalujemy w koszyku obudowy 5,25 cala. Nale¿y go przykrêciæ czteroma wkrêtami z drobnym gwintem. Zasilanie pod³¹czamy takim samym wtykiem jak twardy dysk z zachowaniem ano logicznych zasad.
Z ty³u napêdu obok 40-szpilkowego gniazda danych i 4 szpilkowego gniada zasilania znajduje siê prze³¹cznik zworkowy to w³aonie na nim ustawia siê kolejnooæ urz¹dzenia w systemie. Aby zatem ustawiæ czytnik CD -ROM jako pierwszy (MASTER) zewrzyj zwork¹ szpilki oznaczone MA.

Nastêpnie drug¹ taoma pod³¹cz do gniada na p³ycie g³ównej oznaczonego jako IDE1 lub HDD2 (czyli do drugiego kana³u IDE).W przypadku gdy mamy tylko jedno gniazdo IDE na p³ycie g³ównej lub tez mamy ju¿ pod³¹czone trzy urz¹dzenia EIDE, powiliomy ustawiæ CD -ROM w trybie SLAVE (zworka SL lub SV). Pod³¹czenie napêdu jako drugiego nowino byæ realizowane przez zastosowanie taomy danych z trzema wtykami, gdzie jeden z nich pod³¹czony jest do p³yt g³ównej, a dwa pozosta³e do dysku twardego (MASTER) i napêdu CD - ROM (SLAVE) ca³y czas zachowuj¹c zasadê czerwony przewód taomy - pin nr. 1.

Stacja dysków elastycznych

Budowa stacji dysków elastycznych

Rozwi¹zania konstrukcyjne napêdów dyskietek ró¿ni¹ siê g³ównie sposobem przesuwu g³owic. We wszystkich rozwi¹zaniach zastosowano optyczne wykrywanie otworu indeksowego (czujnik INDEX).
Dodatkowy czujnik optyczny rozpoznaje, czy g³owica osi¹gnê³a ocie¿kê 0 (czujnik TRACK 00). Istnieje te¿ inny czujnik optyczny, badaj¹cy stan wyciêcia zabezpieczaj¹cego przed zapisem, umieszczonego na krawêdzi obudowy dyskietki (czujnik WR PROT).
Wyciêcie to mo¿emy zakleiæ paskiem nieprzezroczystej folii, je¿eli na dyskietce nie chcemy zapisywaæ informacji. Najczêociej g³owice przesuwane s¹ za pomoc¹ taomy stalowej nawiniêtej na wale silnika krokowego i koñcami przymocowanej do karetki. W starszych typach stacji dyskowych lini¹ Head Load uaktywniany by³ elektromagnes docisku g³owicy (po w³¹czeniu), który zapewnia³ kontakt fizyczny g³owicy z dyskiem. Aby dokonaæ wymiany dyskietki, nale¿y otworzyæ kieszeñ pamiêci dyskowej, wyj¹æ dyskietkê i w³o¿yæ now¹. Fakt ten jest rejestrowany sygna³em pojawiaj¹cym siê na 34 lini interfejsu FDD o nazwie Changle Disk (pochodz¹cy z mikroprze³¹cznika "zamiana dyskietki" Sterowanie uk³adem zawiera uk³ady: pozycjonowania g³owic, zapis i odczytu danych, uk³adu stabilizacji prêdkooci obrotowej silnika napêdu dysku oraz uk³adu formatowania impulsów z czujników fotoelektrycznych.

Budowa dysku elastycznego

Dysk elastyczny - dyskietka jest to kr¹¿ek wykonany z giêtkiego tworzywa sztucznego, pokryty warstw¹ materia³u magnetycznego. Grubooæ kr¹¿ka z folii jest mniejsza ni¿ 1/10 mm, a grubooæ warstwy magnetycznej wynosi tylko 0,0025 mm. Zapis danych odbywa siê na koncentrycznych ocie¿kach, których liczba mo¿e byæ równa 35, 40 lub 80. Pocz¹tek ka¿dej ocie¿ki jest ³atwo rozpoznawalny dziêki temu, ¿e obudowa i dyskietka maja specjalne otwory, przez które przechodzi owiat³o w momencie ich pokrywania siê. Zwykle orednice dyskietek wynosz¹; 5,25 lub 3,5 cala.

W najbardziej rozpowszechnionych komputerach u¿ywa siê dyskietek o pojemnoociach 360 KB, 720 KB, 1,2 MB lub 1,44 MB. Na pocz¹tku ka¿dej ocie¿ki zgodnie z formatem ISO-MFM, wystêpuje przerwa nr1 (Gap1). Ocie¿ka podzielona jest na pewn¹ liczbê sektorów, o jednakowej d³ugooci. Sektor sk³ada siê z pola indefikatora i pola danych. Pola: indefikatora i danych oddzielone s¹ przerw¹ nr2 (Gap2).

Zawsze na koñcu pola danych wystêpuje przerwa nr3 (GAP3), która koñczy siê wraz z koñcem sektora. Pomiêdzy ostatnim sektorem a pocz¹tkiem ocie¿ki znajduje siê przerwa nr4 (Gap4). Na pocz¹tku ka¿dego pola znajduje siê blok synchronizacji (SYNC) zawieraj¹cy 12 bajtów zerowych. Formaty przerw zale¿¹ od metody i szybkooci zapisu oraz typu stacji dysków. Dla standardu IS0-MFM s¹ nastêpuj¹ce: Gap 1zawiera 32 bajty 4e, gap 2 zawiera 22 bajty 4E, gap 3 jest przerw¹ programowan¹, gap 4 zawiera tylko bajty jedynkowe. Pole indefikatora sk³ada siê z nastêpuj¹cych bloków.

Zapis i odczyt na dysku elastycznych

Informacja na dyskach mo¿e byæ zapisywana z pojedyncz¹ gêstooci¹ (Single Density, SD), z podwójn¹ gêstooci¹ (Double Density, DD) lub z wysok¹ gêstooci¹ (High Density, HD). Czêsto gêstooæ zapisu podawana jest w bitach na cal.
Wszystkie typy pamiêci na warstwach magnetycznych dzia³aj¹ na tej samej zasadzie; na poruszaj¹cej siê warstwie magnetycznej dokonywany jest zapis informacji polegaj¹cy na odpowiednim przemagnesowaniu pól noonika informacji.
Zapis i odczyt dokonywany jest za pomoc¹ g³owicy. G³owicê nazywamy rdzeñ z nawiniêt¹ na ni¹ cewka i niewielk¹ szczelin¹ miedzy biegunami. Zapis informacji sprowadza siê do namagnesowania poruszaj¹cego siê noonika. Pole magnetyczne wytworzone w szczelinie magnesuje noonik tak d³ugo, jak d³ugo p³ynie pr¹d w cewce g³owicy. Namagnesowany odcinek noonika zachowuje siê jak zwyk³y magnes wytwarzaj¹c w³asne pole magnetyczne. Istnieje wiele metod zapisu informacji cyfrowej na nooniku magnetycznym.

Metoda bez powrotu do zera

Polega na tym, ¿e zmiana kierunku pr¹du w g³owicy zapisu nastêpuje w chwili zmiany wartooci kolejnych bitów informacji. Zmiana kierunku pr¹du nie wystêpuje podczas zapisywania ci¹gu zer lub jedynek. Metoda ta nie posiada mo¿liwooci samo synchronizacji, tzn z informacji odczytanej nie da siê wydzieliæ impulsów okreolaj¹cych po³o¿enie komórki bitowej.

Metoda modulacji czêstotliwooci (FM)

Polega na tym, ¿e przy modulacji FM pr¹d w g³owicy zapisu zmienia na pocz¹tku ka¿dej komórki bitowej, oraz w orodku komórki, gdy zapisywany bit ma wartooæ "jedynki"

Metoda zmodyfikowanej modulacji czêstotliwooci (MFM)

Metoda MFM nazywana jest metod¹ z podwójn¹ gêstooci¹ i dziêki niej jest podwojona jest pojemnooæ dysku twardego, stosuje siê tu regu³ê: bit o wartooci "1" ustawia impuls zapisuj¹cy poorodku komórki bitowej, bit o wartooci "0", ustawia impuls na pocz¹tku komórki bitowej lecz tylko wtedy, gdy poprzedni bit nie jest równy "1". W metodzie tej dla odtwarzania danych, w trakcie odczytu, stosowany jest uk³ad z pêtl¹ synchronizacji fazy PLL, na podstawie impulsów odczytanych z g³owicy odczyt o nazwie READ DATA.

Metoda RRL

Redukuje o 35% ilooci przemagnasowañ noonika - mo¿na zatem, przy niezmienionej maksymalnej czêstotliwooci pracy, pó³torakrotnie zwiêkszyæ gêstooæ zapisu danych.

Odczyt informacji polega na przemieszczeniu namagnesowanych odcinków noonika pod szczelin¹. Pole magnetyczne pochodz¹ce od namagnesowanego odcinka noonika, przenika rdzeñ g³owicy i indukuje w cewce si³ê elektromotoryczn¹, która jest nastêpnie wzmacniana i formowana w impuls cyfrowy, taktowany jako impuls zerowy lub jako bit danych, w zale¿nooci od metody zapisu informacji.

Sterownik dysków elastycznych

Sterownik dysków elastycznych zapewnia wspó³prace napêdu dysków z systemem. Wykonany jest z regu³y w formie karty, ³¹czonej z p³yt¹ g³ówn¹ za pomoc¹ z³¹cza PC Sloyt, z napêdem zao poprzez Driver Intrerface. Karta FDC zawiera przewa¿nie specjalizowany uk³ad scalony, realizuj¹cy wszystkie funkcji kontrolne i steruj¹ce napêdem dysków elastycznych, wiele firm owiatowych produkuje obecnie scalone kontrolery FDC. Jednym z takich kontrolerów jest kontroler blokowy karty FDC z uk³adem UM 8388 UNITED MICROELEKTRONICS. Jest to uk³ad scalony, programowo kompatybilny z uk³adem8272A. Uk³ad UM8388 mo¿e wspó³pracowaæ dwoma napêdami dysków (360 Kb i 1,2 MB - dyski 5,25 cala oraz 720 KB i 1,444 MB -,35 cala)

Uk³ad scalonego kontrolera UM8388 zawiera nastêpuj¹ce elementy i uk³ady

• Programowalny sterownik FDC, kompatybilny programowo z uk³adem 8271A
• Separator danych z pêtl¹ PLL
• Uk³ad prekompresacji zapisu
• Bufor danych
• Dekoder adresów
• Uk³ady sterowania sygna³ami zegarowymi
• Dekoder wyboru napêdu

Nadajniki i odbiorniki interfejsu Detektor adresów s³u¿y do lokalizacji rejestrów wewnêtrznych sterownika FDC w przestrzeni adresowej I/O, w której zarezerwowano dwa obszary (3F0...3F7 lub 370.. 377) przeznaczone dla sterowników dysków elastycznych. W niektórych kartach FDC mo¿na za pomoc¹ zworek wybraæ jeden z dwóch obszarów. Zadaniem separatora danych, jest wydzielenie impulsów zwanych "oknem danych odczytanych" z przebiegu Read Data, uzyskanego w trakcie odczytu danych z dysku. Separator dzia³a w uk³adzie pêtli synchronicznej fazy. Zadaniem pêtli PLL jest zrównanie czêstotliwooci generatora przestrajanego napiêciem z czêstotliwooci generatora wzorcowego i to tak dok³adnie, by nie zmienia³o siê przesuniecie fazowe obu przebiegów. Uk³ad prekompresacji stosuje siê w celu opóYnienia zapisu bitu o ró¿ne odcinki czasu, w zale¿nooci od kombinacji zapisywanych aktualnie bitów. Uk³adem tym steruj¹ wyjocia Preshift 0 i Preshift 1 (PS0, PS1).

Monta¿ stacji w komputerze

Instalacja stacji dyskietek w obudowie

Stacjê dyskietek mo¿emy zainstalowaæ w dwóch miejscach w koszyku obudowy: bezpoorednio w miejscu dla niej przeznaczonym 3,5 cala lub w kieszeni 5,25 cala, lecz wtedy bêdzie potrzebna specjalna ramka. Napêd dyskietek przykrêciæ czteroma wkrêtami z drobnym gwintem stosuj¹c umiarkowan¹ si³ê.

Pod³¹cz zasilanie do stacji dyskietek

Z ty³u stacji dyskietek znajduje siê ma³e, 40-gniazdo zasilania. Pod³¹czyæ do niego jedno z odczepów zasilania z ma³¹ wtyczk¹. Wtyczkê mo¿na pod³¹czyæ tylko w jednym po³o¿eniu i nale¿y to zrobiæ delikatnie, lecz zdecydowanie do momentu a¿ zaskoczy "z¹bek" wtyczki.

Pod³¹cz stacje do kontrolera

Wraz z p³yt¹ dostarczany jest kabel danych (taoma) z 34 przewodami. Jeden jej koniec pod³¹cz do gniazda 34-szpilkowego na p³ycie g³ównej oznaczonego jako FLOPPY lub FDD. Pamiêtaæ nale¿y ¿e jeden z przewodów taomy oznaczony jest na czerwono i powinien byæ pod³¹czony do szpilki numer 1. Drugi koniec taomy pod³¹czamy do stacji dyskietek. Tutaj szpilka numer 1 to szpilka bli¿ej gniazda zasilania. Jeoli pod³¹czy taomê odwrotnie nic siê nie zepsuje, stacja nie bêdzie reagowa³a na nasze komendy, dioda na stacji bêdzie owieci³a ci¹gle. Nale¿ wtedy odwróciæ wtyczkê.

Dyski twarde

Dysk sztywny, dysk twardy (ang. hard disk, hard disk drive) lub ¿argonowo "twardziel" to hermetycznie zamkniêty, sk³adaj¹cy siê z od 2 do 8 wiruj¹cych talerzy pokrytych bardzo cienk¹ warstw¹ magnetyczn¹. talerzy, ka¿dy posiada osobn¹ g³owicê odczytuj¹c¹-zapisuj¹c¹, która unosi siê nad nim na cienkiej poduszce powietrznej. Dysk twardy jest zwykle na sta³e w³¹czony do komputera i przechowuje dane, które powinny byæ zawsze dostêpne, takie jak system operacyjny. Nowoczesne dyski twarde posiadaj¹ bardzo du¿¹ przepustowooæ danych, niski czas dostêpu do danych, obracaj¹ siê z prêdkooci¹ kilku tysiêcy obrotów na minutê, a ich pojemnooæ wynosi kilkanaocie gigabajtów.

Budowa dysku twardego

Dysk twardy znajduje siê we wnêtrzu obudowy komputera lub w ³atwo dostêpnej szufladzie, tzw. kieszeni i s³u¿y do przechowywania programów i danych. Dysk twardy zosta³ tak nazwany, z powodu swej sztywnej konstrukcji, s¹ one umieszczone w odpowiednio skonstruowanym py³oszczelnym zespole napêdowym, zwieraj¹cym ponadto uk³ady sterowania silnikiem napêdu dysków, silnikiem przesuwu g³owic (pozycjonerem), uk³adu sterownia zapisu, uk³adu odczytu oraz inne uk³ady steruj¹ce i kontrolne zespo³u napêdowego.
Wiêkszooæ dysków twardych sk³ada siê nastêpuj¹cych komponentów: obudowy, pozycjonera g³owicy, ram g³owic, g³owic zapisu i odczytu, wiruj¹cych talerzy, uk³adów sterowania.

• Talerz (ang. plate) to magnetyczna powierzchnia obracaj¹ca siê ze sta³¹ prêdkooci¹ umo¿liwiaj¹ca odczyt danych przez g³owicê odczytuj¹c¹-zapisuj¹c¹. Talerzem mo¿e byæ zatem jedna z 2-8 wiruj¹cych z prêdkooci¹ kilku tysiêcy obrotów na minutê czêoci dysku twardego, pokryta materia³em magnetycznym, który mo¿e zostaæ zapisany/odczytany przez, osobn¹ dla ka¿dego talerza, g³owicê odczytuj¹c¹-zapisuj¹c¹.
• Ka¿demu dyskowi pamiêci przyporz¹dkowane s¹ dwie g³owice (dla jego dolnej i górnej powierzchni). G³owice utrzymywane s¹ na sprê¿ynuj¹cych ramionach, przy czym wszystkie ramiona g³owic s¹ ze sob¹ po³¹czone i poruszaj¹ siê synchronicznie, napêdzane pozycjonerem. W stanie spoczynku g³owice znajduj¹ siê na œcie¿ce parkuj¹cej dysku. W momencie, gdy dysk zaczyna wirowaæ, poduszka powietrzna wytworzona przy powierzchni, unosi g³owice na wysokoœci oko³o 1 mikrometra.
• Zadaniem pozycjonera jest przemieszczenie g³owic na wybrany cylinder. Pozycjonery zbudowane zosta³y w oparciu o silnik liniowy, same parkuj¹ g³owice po wy³¹czeniu zasilania, gdy¿ sprê¿yna samoczynnie odci¹ga je do po³o¿enia parkowania. Pozycjonery z silnikiem krokowym wymagaj¹ zaparkowania g³owic za pomoc¹ specjalnego programu
• Ramie g³owicy

Praca z twardym dyskiem jest mo¿liwa dopiero wtedy, gdy zostanie on sformatowany przez producenta lub u¿ytkownika.
Formatowanie polega na podziale dysku na ocie¿ki i sektory, jest to tzw. Formatowanie niskiego poziomu lub formatowanie fizyczne.

Sterownik dysków twardych

Napêd dysków twardych ³¹czy siê ze systemem mikroprocesorowym (p³yt¹ g³ówn¹) poprzez sterownik dysku twardego za pomoc¹ interfejsów HDD.
Do najczêœciej spotykanych interfejsów nale¿¹:

Interfejs IDE Standard ST-506 narzuca³ pewne ograniczenia co sk³oni³o do opracowania nowego interfejsu zwanego IDE-AT (Bus Hard Disk Inreface). W przypadku tego interfejsu producenci dysków twardych zintegrowali w tym urz¹dzeniu wszystkie uk³ady zwi¹zane ze sterowaniem transmisj¹ danych. Interfejs posiada 16-bitowa szynê do transmisji informacji, nie mo¿e wiêc byæ stosowany w komputerach XT!. Dla sterowników IDE zarezerwowano tylko dwa obszary (1F0...1F7 i 170...177) w przestrzeni adresowej I/O, dziêki temu system mikroprocesorowy mo¿e wspó³pracowaæ z dwoma dyskami twardymi.

Niektóre sterowniki IDE wyposa¿ane s¹ w pamiêci Cache, pozwalaj¹ce zwiêkszyæ szybkooæ transmisji danych, mog¹ osi¹gaæ pojemnooci kilku MB. Kontroler te umo¿liwia pod³¹czenie dwóch dysków na jednym kablu jako Master i Slave o pojemnooci nie wiêkszej ni¿ od 40 do 528 MB.
Sposób takiego po³¹czenia przestawiono na rysunku.

Interfejs EIDE (ang. Enhanced IDE) funkcjonuje od 1994 roku ró¿ni siê on od swego poprzednika zwiêkszon¹ szybkooci¹ przesy³ania danych, pokonuje granice 528 MB, obs³uguje cztery dyski twarde, mo¿e obs³ugiwaæ równie¿ inne urz¹dzenia np.: CD.-ROM, streamery.
Standard EIDE mo¿e obs³u¿yæ cztery dyski twarde za pomoc¹ dwóch adapterów (dwóch kana³ów IDE) o adresach IFO-1F7H i poziomie przerwania IRQ14 oraz adresach 170-177H i IRQ15. Adaptery mog¹ znajdowaæ siê na wspólnej karcie lub na kartach oddzielnych. Do ka¿dego kana³u mo¿na do³¹czyæ dwa urz¹dzenia IDE, które pracuj¹ w zwyczajnym systemie jako Master i Slave.
Cztery dyski twarde pracuj¹ce w systemie zachowuj¹ nastêpuj¹c¹ kolejnooæ:

1.Dysk Master - Pierwotny adapter,    2. Dysk Slave - Pierwotny adapter,
3.Dysk Master - Wtórny adapter , 4. Dysk Slave - Wtórny adapter

Dla pokonania granicy 528 MB standard EIDE wykorzystuje tzw. Metodê LBA (Logical Block Address), która powoduje przenumerowanie wszystkich sektorów, tzn. dokonuje tzw. Transakcji adresów, zamieniaj¹c rzeczywisty numer g³owicy, cylindra i sektora na logiczny odpowiednik; odpada wiêc skomplikowana adresacja za pomoc¹ cylindrów, g³owic i sektorów. Metoda ta funkcjonuje w ka¿dym systemie operacyjnym oprócz DOS-a. Alternatyw¹ do metody LBA jest metoda Extended CHS (XCHS), która zezwala na zwiêkszenie liczby g³owic do 255.
Z tego wynika ¿e BIOS mo¿e obs³u¿y dyski posiadaj¹ce 64 sektory, 255 g³owic i 1024 cylindry, czyli o maksymalnej pojemnooci do 7,8 GB. Oczywiœcie w praktyce zak³ada siê ¿e liczba g³owic nie mo¿e by wiêksza ni¿ 16. Jeœli wiec BIOS natrafi na parametr okreolaj¹cy liczbê g³owic wiêksza ni¿ 16, wtedy przelicz wartooci CHS w ten sposób, ¿e dyskowi nie przydziela wiêcej ni¿ 16 g³owic, zwiêksza natomiast liczbê cylindrów lub sektorów.

Interfejs SCSI

SCSI (Small Computr System Intrerface) wykorzystywany do sterowania napêdów dysków twardych, stanowi raczej standard szyny ni¿ standard interfejsu dysków twardych.
Jeœli w komputerze PC zostanie zainstalowany sterownik SCSI ( a raczej adapter SCSI), to otrzymamy now¹ magistralê do której bêdzie mo¿na pod³¹czyæ kilka urz¹dzeñ.
Poprzez SCSI mo¿na po³¹czyæ ze sob¹ osiem inteligentnych jednostek w tzw. Konfiguracji ³añcuchowej.
W konfiguracji ³añcuchowej wszystkie linie interfejsu s¹ wspólne dla wszystkich urz¹dzeñ, a kabel ³¹czy urz¹dzenie pierwsze z drugim, drugie z trzecim, trzecie z drugim, itp.

SCSI umo¿liwia ka¿dej jednostce rozpocz¹æ transmisjê danych, jednak w praktyce najczêœciej inicjatorem jest komputer (a dok³adniej - sterownik SCSI),z³¹cze adresatem urz¹dzenie zewnêtrzne.

Praca magistrali SCSI przebiega w kilku podstawowych fazach

• 1. Faza spoczynku: Magistrala jest nie aktywna
• 2. Faza wyboru: Inicjator o najwy¿szy priorytecie przy aktywnych liniach BSY i SEL wysy³a adres urz¹dzenia (docelowego), z który zamierza wspó³pracowaæ, adres przesy³any jest szyn¹ danych w kodzie "1 z 8".
  Nastêpnie inicjator gasi linie BSY, oczekuj¹c na reakcjê urz¹dzenia docelowego.
  Urz¹dzenie to zg³asza siê, wymuszaj¹c poziom aktywny dla linii BSY.
• 3. Faza transmisji: W fazie tej mog¹ byæ przesy³ane kody steruj¹ce, dane, statusy oraz wiadomoœci. Transmisj¹ danych steruje urz¹dzenie docelowe - wyznacza kierunek i rodzaj transmisji, wymuszaj¹c odpowiednie sygna³y steruj¹ce. Przesy³anie bajty rozpoczyna siê od ustawienia przez urz¹dzenie docelowe sygna³u REQ, w odpowiedzi, inicjator zapala linie ACK, wtedy urz¹dzenie docelowe przesy³a bajt danych, oczywiœcie, w sytuacji gdy urz¹dzenie docelowe steruje transmisj¹ danych, inicjator musi mieæ mo¿liwoœæ przerwania transmisji i przekazania do urz¹dzenia pilnej wiadomooci (np. gdy wyst¹pi b³¹d). Do tego celu s³u¿¹ linie ATN i MSG. Po zakoñczeniu transmisji, magistrala przechodzi w stan spoczynku. Standard SCSI mo¿e pracowaæ w dwóch trybach: asynchronicznej transmisji danych i w trybie transmisji synchronicznej. Tryb asynchroniczny polega na ka¿dorazowym ¿¹daniu transmisji sygna³em REQ i po przyjêciu bajty danych potwierdzeniu wykonanej operacji impulsem ACK. Fakt, i¿ ka¿dy przesy³any bajt danych wymaga generowane pary impulsów REQ i ACK, powoduje spowolnienie szybkoœci transmisji. W trybie synchronicznym transmisji mo¿e odbywaæ siê bez ka¿dorazowego potwierdzenia pojedynczego bajty danych za pomoc¹ impulsu ACK - powoduje to przyspieszenie transmisji. Bajty danych przesy³ane s¹ w takt impulsów REQ o czasie powtarzania 200 nanosekund, co pozwala na transmisjê a szybkoœci¹ 5 MB/s. Tryb FAST (szybki) jest odmian¹ trybu synchronicznego z czasem powtarzania impulsów REQ równym 100 nanosekund. Szybkoœæ transmisji osi¹ga tutaj wartoœæ 10 MB/s.

Interfejs SCSI posiada 8-bitow¹ szynê danych DB0-7 oraz liniê bitu parzystoœci DBP, za pomoc¹ których nastêpuje transmisja danych pomiêdzy sterownikiem a do³¹czonymi urz¹dzeniami, sygna³y na wszystkich liniach interfejsu generowane s¹ w logice ujemnej, tzn. aktywnym sygna³em na linii jest "zero" logiczne.
Karty sterowników SCSI posiadaj¹ w³asny BIOS; oznacza to, ¿e sterowniki nie korzystaj¹ z procedur obs³ugi dysku, zawartych w BIOS-ie p³yty g³ównej, dziêki temu parametry dysków SCSI nie s¹ ograniczone przez ten BIOS. Stosuj¹c SCSI, mo¿na tworzyæ uk³ady zbli¿one do siec lokalnej, pozwalaj¹ce na wspólne korzystanie z dro¿szych urz¹dzeñ peryferyjnych.

Sposoby zapisu i odczytu danych na dysku twardym

Wszystkie typy pamiêci na warstwach magnetycznych dzia³aj¹ na tej samej zasadzie; na poruszaj¹cej siê warstwie magnetycznej dokonywany jest zapis informacji polegaj¹cy na odpowiednim przemagnesowaniu pól noonika informacji.
Zapis i odczyt dokonywany jest za pomoc¹ g³owic. G³owica nazywamy rdzeñ z nawiniêt¹ na ni¹ cewka i niewielk¹ szczelin¹ miedzy biegunami. Zapis informacji sprowadza siê do namagnesowania poruszaj¹cego siê noonika. Pole magnetyczne wytworzone w szczelinie magnesuje noonik tak d³ugo, jak d³ugo p³ynie pr¹d w cewce g³owicy. Namagnesowany odcinek noonika zachowuje siê jak zwyk³y magnes, wytwarzaj¹c w³asne pole magnetyczne..

Istnieje wiele metod zapisu informacji cyfrowej na nooniku magnetycznym

• Metoda bez powrotu do zera

Polega na tym, ¿e zmiana kierunku pr¹du w g³owicy zapisu nastêpuje w chwili zmiany wartooci kolejnych bitów informacji. Zmiana kierunku pr¹du nie wystêpuje podczas zapisywania ci¹gu zer lub jedynek. Metoda ta nie posiada mo¿liwooci samo synchronizacji, tzn z informacji odczytanej nie da siê wydzieliæ impulsów okreolaj¹cych po³o¿enie komórki bitowej

• Metoda modulacji czêstotliwooci (FM)

Polega na tym, ¿e przy modulacji FM pr¹d w g³owicy zapisu zmienia na pocz¹tku ka¿dej komórki bitowej, oraz w orodku komórki, gdy zapisywany bit ma wartooæ "jedynki"

• Metoda zmodyfikowanej modulacji czêstooci (MFM)

Metoda MFM nazywana jest metod¹ z podwójn¹ gêstooci¹ i dziêki niej jest podwojona jest pojemnooæ dysku twardego, stosuje siê tu regu³ê: bit o wartooci "1" ustawia impuls zapisuj¹cy poorodku komórki bitowej, bit o wartooci "0", ustawia impuls na pocz¹tku komórki bitowej lecz tylko wtedy, gdy poprzedni bit nie jest równy "1".
W metodzie tej dla odtwarzania danych, w trakcie odczytu, stosowany jest uk³ad z pêtl¹ synchronizacji fazy PLL, na podstawie impulsów odczytanych z g³owicy odczyt o nazwie READ DATA.

• Metoda RRL

Redukuje o 35% iloœci przemagnasowañ noonika - mo¿na zatem, przy niezmienionej maksymalnej czêstotliwooci pracy, pó³torakrotnie zwiêkszyæ gêstooæ zapisu danych Odczyt informacji polega na przemieszczeniu namagnesowanych odcinków noonika pod szczelin¹.
Pole magnetyczne pochodz¹ce od namagnesowanego odcinka noonika, przenika rdzeñ g³owicy i indukuje w cewce si³ê elektromotoryczn¹, która jest nastêpnie wzmacniana i formowana w impuls cyfrowy, taktowany jako impuls zerowy lub jako bit danych, w zale¿nooci od metody zapisu informacji

Instalacja dysku w komputerze

Ustaw kolejnooæ dysku w systemie Przed zainstalowaniem dysku twardego do obudowy, nale¿y sprawdziæ najpierw sprawdziæ jego ustawienia. Dysk konfigurujemy za pomoc¹ zworek znajduj¹cych siê najczêociej obok gniazda danych lub na spodzie dysku. Jeœli jest to nowy dysk to bêdzie on ustawiony jako Master lub Single. Je¿eli tak nie jest nale¿y skonfigurowaæ ustawienia . sposób konfiguracji zworek powinien znajdowaæ siê w instrukcji obs³ugi lub na nalepce na dysku twardym

Mocowanie dysku w obudowie Twardy dysk instalujemy w koszyku obudowy, pod stacj¹ dyskietek, w szynach 3,5 cala. Mo¿na go te¿ instalowaæ w powszechnie dostêpnych szufladach przenoonych 5,25 cala. Twardy dysk przykrêca siê czterema wkrêtami z grubym i mo¿liwie krótkim gwintem. Trzeba pamiêtaæ ¿eby zamontowaæ dysk elektronik¹ do do³u i w pozycji le¿¹cej zapobiega to przypadkowemu dotkniêciu g³owiæ powierzchni dysku

Pod³¹cz dysk do kontrolera Do pod³¹czenia dysku twardego u¿ywa siê taomy 40-przewodowej. Jeden jej koniec nale¿y umieociæ w 40-szpilkowym gnieYdzie na p³ycie g³ównej z oznaczeniem IDE 0 lub HDD 1,natomiast w gnieYdzie 40-szpilkowym dysku twardego.
Nale¿y pamiêtaæ o zasadzie szpilki 1 (przewód oznaczony kolorem czerwonym), a PIN1 w twardym dysku znajduje siê od strony zasilania.
Z³e pod³¹czenie taomy nie spowoduje ¿adnych uszkodzeñ., wystarczy wtedy obróciæ taomê.

Pod³¹cz zasilanie Jeden z cztero kablowych odczepów zasilania z du¿¹ wtyczk¹ pod³¹czyæ do odpowiedniego gniazda twardego dysku.
Zrobiæ to nale¿y silnie lecz ostro¿nie. Specjalne wyprofilowane gniazdo i wtyka pozwala prawid³owo pod³¹czyæ zasilanie bez pomy³ki