Dydaktyzm twórczości
Krasickiego. Cechy bajek.
Ignacy Krasicki był najwybitniejszym pisarzem
polskiego oświecenia. Żył w latach 1735-1801. Od elekcji
Stanisława Augusta związany był z jego wszechstronnym programem
reform, opracował plan wydawniczy "Monitora". W po 17217f512r czątkowym
okresie był jego redaktorem, a następnie przez kilka lat autorem
artykułów. Krasicki przejmował na siebie zadanie wychowania polskiego
społeczeństwa. Poprzez zabawne bajki i satyry chciał wywrzeć
głównie na szlachcie i klerze
daleko idące zmiany. W bajkach podejmował różnorodne tematy np.
polityczne w "Ptaszkach w klatce", gdzie ukazał dramat ludzi
będących w niewoli. Ubolewał nad tym , że młode
pokolenie nie docenia wolności. Najwięcej bajek
poświęcał tematyce moralnej, krytykując wady i
sarmacką postawę szlachty. Potępiał fałszywą
przyjaźń i z goryczą kończy bajkę
"Przyjaciele", "wśród serdecznych przyjaciół psy
zająca zjadły". Ośmieszał pychę rodową w
bajce "Szczur i kot" i ukazał, że może się ona
stać przyczyną zguby. W "Malarzach" wyśmiewał
oszustów i fałszerzy oraz ukazał naiwność ludzką,
Piotr bowiem, choć był zdolnym i dobrym malarzem żył w
ubóstwie, bo nie upiększał portretowanych twarzy, natomiast
czynił to Jan przez co był bogaty. Potępia również przemoc
i nadużywanie siły wobec słabszego i bezbronnego (Jagnię i
lwicy). W bajkach Krasicki przedstawiał bardzo ponury obraz Polski. W ten
sposób chce uczyć rozwagi i rozsądku życiowego, uczciwości
i skromności. Funkcje edukacyjną pełnią również satyry
Krasickiego. Przedstawiał w nich charakterystyczną dla ówczesnych
czasów galerię postaci byli nimi filozofujący mędrkowie, gracze,
modne żony oraz pijacy. Krytykował w ich postawie ujemne zjawiska
społeczne, a więc między innymi pijaństwo,
rozrzutność i marnotrawstwo W "Żonie modnej" ukazał
szlachtę, która bezkrytycznie przyjmuje zagraniczne obyczaje, co prowadzi
do rozrzutności, a na dłuższy czas do ruiny majątkowej i
upadku klasy szlacheckiej. W "Pijaństwie" podejmował
krytykę zgubnego dla jednostki i społeczeństwa nałogu,
odbierającego człowiekowi jego godność. Autor jawi się
tu też również jako filozof zadumany nad słabością
natury ludzi, którzy wbrew racjonalnym argumentom idą napić się
wódki. Satyrą o elementach politycznych jest "Do króla" w której
autor ironicznie ukazał szlachtę zarzucającą królowi,
że jest Polakiem, że młody i wykształcony, że pochodzi
z rodu szlacheckiego, a więc jest z nią równy stanem. Sarmacka pycha
nie pozwala jej szanować króla i dlatego "nim powie: najjaśniejszy, pierwej się zakrztusi".
Jak w poprzedniej satyrze wnika tu głęboko w ludzką
psychikę i odsłania zazdrość, zawiść i
głupotę szlachty. Podobną formę dydaktyzmu poprzez
krytykę stosuje Krasicki w poematach heroikomicznych. (Przedstawiona
historia walki myszy z kotami w "Myszeidzie" służy do
ośmieszenia popularnego wśród szlachty stanowiska Wincentego
Kadłubka, który nie odróżniał legendy od prawdy historycznej.
Ostrzejsza w formie jest "Monachomachi". Na przykładzie walki
zakonów o prymat, ukazał poeta ich próżniacze życie i
nieróbstwo.) Ponieważ wydanie poematu przypadało na lata reformy
szkolnictwa przez Komisję Edukacji Narodowej, można utwór uznać
za głos w dyskusji o sposobach wychowania i kształcenia. Innym gatunkiem
ważnym w edukacji społecznej jest powieść która wprowadza
nowy typ bohatera krytykującego dotychczasowy system wartości.
Pierwszą polską powieścią są "Mikołaja
Doświadczyńskiego przypadki". Barwne i burzliwe dzieje
tytułowego bohatera służą Krasickiemu do potępienia
zepsucia moralnego szlachty, życia ponad stan i lekkomyślnej postawy życiowej. W części
drugiej autor prezentuje przemianę bohatera, który po wielu przygodach
trafia na wyspę Nipu, gdzie styka się z idealnym
społeczeństwem opartym na miłości i sprawiedliwości.
Dzięki pracy fizycznej Doświadczyński odradza się moralnie
i po powrocie do kraju staje się wzorowym, nowoczesnym gospodarzem, który
w swym majątku zamienia pańszczyznę na czynsz. Poeta chciał
w ten sposób pokazać, że możliwe są zmiany
ogólnospołeczne ale tylko dzięki ciężkiej pracy, jest to
praktycznie jedyny dość optymistycznie kończący się
utwór. Krasicki w swojej twórczości zaprezentował się jak
prawdziwy patriota i nauczyciel, gdyż wyjawiał na "światło
dzienne" prawie wszystkie błędy społeczne mając na
celu ich poprawę.
Bajka - krótki utwór fabularny, zwykle wierszowany, którego
podstawą jest porada sugerująca praktyczne pouczenie, sąd
moralny lub inny pogląd przez przytoczenie konkretnego przypadku. W celu
pouczenia autorzy często stosują przeciwstawność dwóch
postaw. Bajkę cechuje alegoryczność, bohaterami często
są: zwierzęta, ludzie rzadziej przedmioty i rośliny. Możemy
je podzielić ze względu na budowę na epigramatyczne i
narracyjne. Historycznymi twórcami bajek
na świecie byli: Ezop (Grecja, utwór pisany prozą), Fedrus (Rzym,
bajki wierszowane), La Fontain (Francja, bajki narracyjne), G.E. Lessing
(Niemcy, bajka epigramatyczna). Polskimi twórcami bajek między innymi
byli: Biernat (z Lublina), Ignacy Krasicki, Stanisław Trębecki,
Aleksander Fredro.
