Migracje międzynarodowe

Pojęcie i charakterystyka współczesnych migracji

Zjawisko migracji siły roboczej jest przedmiotem rozważań wielu dyscyplin naukowych, stąd też możemy spotkać się ze znaczną liczbą definicji migracji, które ujmują to zagadnienie w zależności od punktu widzenia. Migracja jest określana jako zmiana miejsca pobytu ( zamieszkania, rejestracji meldunkowej) bą 20220n1312u ;dź na stałe, bądź na pewien okres. Jest to przemieszczenie się jednostek lub całych grup na terytorium innego kraju. Pojęcie migracji ujmuje dwa różnokierunkowe procesy. Są to: emigracja, czyli opuszczenie kraju ojczystego oraz imigracja - przybycie na obszar objęty jurysdykcją innego państwa. Migracja może być rozpatrywana z punktu widzenia kraju pochodzenia, kraju przyjmującego migrantów albo obydwu państw łącznie. Kwestie migracyjne mogą być też rozważane na obszarze wielu państw, regionów świata czy w ujęciu ogólnoświatowym[1].

Odmienną definicję migracji proponuje J.J Mangalam. Według niego migracja to względnie stałe wyjście grupy ludzi zwanych emigrantami, z jednego miejsca geograficznego do drugiego, które jest poprzedzone systemem podejmowania decyzji, opartym na hierarchicznie uznawanym systemie wartości . Z kolei A. Bastenier i F. Dassetto rozpatrują kwestię migracji w kontekście imigracji, czyli włączania nowych populacji w społeczeństwo .

Migracje towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Obraz świata, w którym żyjemy obecnie jest w dużym stopniu efektem procesów migracyjnych oraz ich konsekwencji . Współczesne przepływy zagraniczne pracowników charakteryzuje masowość, globalizacja i uniwersalizacja, ewolucja składu ludzkiego oraz internacjonalizacja problemu migracyjnego.

Masowość polega na ciągłym przepływie osób z jednego kraju do drugiego. Wielkie migracje XIX-XX wieku objęły w ciągu 65-80 lat ok. 65 mln ludzi, zaś już po drugiej wojnie światowej ( w latach 1950-1990) liczba migrantów międzynarodowych osiągnęła wielkość około 120 mln, co w przybliżeniu stanowi 2% ogółu ludzkości. Liczba migrantów wciąż się powiększa. Głównymi państwami docelowymi są obecnie Stany Zjednoczone i Kanada, które przyjmują emigrantów przede wszystkim z krajów Ameryki Łacińskiej i Europy[5]. Współcześni migranci osiedlają się przede wszystkim w regionach i miastach o dużym nasyceniu ludnościowym, gospodarczym i cywilizacyjnym. Ogromne zapotrzebowanie na nich wynika z powiększenia produkcji oraz wypływającej z tego większej potrzeby pracowników. Masowe migracje stały się też możliwe dzięki rozwojowi środków komunikacji, co znacznie ułatwia przepływ siły roboczej. Migracjom międzynarodowym towarzyszą również migracje wewnętrzne, szacowane w dziesięciokrotnie wyższej skali, często przenikające się wzajemnie .

Globalizacja i uniwersalizacja migracji przejawia się w upadku podziału na kraje emigracji oraz kraje imigracji. Tradycyjnie największe ruchy migracyjne miały zawsze miejsce na kontynencie europejskim. Europa, która w przeszłości była źródłem imigrantów, obecnie przyciąga ich z różnych rejonów kuli ziemskiej. Kraje takie jak Włochy, Hiszpania, Grecja, będące dotychczas krajami emigracji, stały się krajami przyjmującymi dla emigrantów z Afryki Północnej. Zanik owego podziału zaczyna też dotyczyć Polski, która staje się krajem tranzytowym dla wielu emigrantów z Europy Wschodniej, których celem jest zwykle dotarcie do Niemiec bądź Austrii . Transformacja systemowa, zmiany polityczne oraz ciągła zmiana biegunów aktywności gospodarczej powoduje burzliwe przesunięcia się ludzi w stronę nowych ośrodków przemysłowych, jednak prowadzi też do załamania się tradycyjnych układów gospodarczych takich jak rolnictwo, rzemiosło, handel, a to wymusza kolejne migracje. Pociąga za sobą również zmniejszenie odległości i zwiększenie związków między różnymi obszarami. Zmiany gospodarcze pociągają też za sobą zwiększenie migracji z krajów Trzeciego Świata. Kryzys gospodarczy, nieskuteczna polityka i nadwyżka demograficzna, która dotknęła większość krajów dopiero rozwijających się również w znaczącym stopniu wpływa na rozwój migracji mieszkańców tych państw . W decyzjach migracyjnych wybór indywidualny zastępowany jest przez ruchy zbiorowe. Nabierają więc znaczenia, tzw. sieci migracyjne - rodzinne, etniczne, profesjonalne, a nawet mafijne. Migracje stają się gałęzią międzynarodowych interesów, poczynając od przepływu wykwalifikowanej kadry, a kończąc na przemycie ludzi .

Ewolucja składu ludzkiego jest to proces rozwoju różnych potoków migracyjnych: ekonomicznych, uchodźczych, azylanckich, kulturowych, itd. Dotyczy on motywów migracji oraz struktury etniczno - rasowej. Do lat siedemdziesiątych XX wieku migracje odbywały się głównie w celach zarobkowych. Jednak masa migracji uchodźczych, wymuszonych przez konflikty wojenne, walki polityczne i klęski żywiołowe przybrała rozmiary dorównujące migracjom zarobkowym. W rezultacie łączenia się różnych potoków migracyjnych powstaje zróżnicowana, ale jedna kategoria społeczna. Zmienia się też struktura etniczno - rasowa migrantów. Współczesna ludność migrancka zdominowana jest przede wszystkim przez ludność pochodzenia azjatyckiego, afrykańskiego i latynoskiego. Charakterystyczną cechą tej migracji jest jej młodość, wzrastający odsetek przygotowanych zawodowo oraz feminizacja, która oznacza zmianę tradycyjnego typu migranta - samotnego mężczyzny w wieku największej aktywności pracowniczej i wolnego od obciążeń rodzinnych. Przyczyny feminizacji to: upadek pozycji tradycyjnych przemysłów, zatrudniających robotników mężczyzn, rosnące znaczenie "trzeciego sektora" i przemysłów precyzyjnych, otwierających drogę dla kobiecej siły roboczej .

Internacjonalizacja problemu migracyjnego przejawia się w tym, iż współczesne migracje stają się obecnie przedmiotem różnego rodzaju aktów, decyzji i regulacji w skali ponadnarodowej. Problemem tym zajmują się ONZ, Unia Europejska oraz międzynarodowe regionalne organizacje. Ścierają się tu dwie tendencje: pierwsza wywodzi się z przesłanek humanitarnych i przejawia się w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, aktach ONZ i organizacjach powiązanych z ONZ oraz decyzjach organów Unii Europejskiej. Tendencja druga zaś upatruje w zjawisku międzynarodowych migracjach zagrożenia: ekonomiczne ( konkurencja dla krajowego rynku pracy), polityczne (element niepewny, skłonny do radykalizmu) oraz kulturowe ( zagrożenie dla tożsamości narodowo - kulturowej ). Wewnątrz poszczególnych państw znajduje to odbicie we wrogich imigrantom postawach opinii publicznej i zachowaniach społecznych, a także w ustawodawstwie regulującym obszar imigracyjny[11].

2. Przyczyny i rodzaje migracji

Migracje kształtują się pod wpływem różnych czynników, zdarzeń i okoliczności, takich jak rozwój demograficzny kraju, sytuacja osobista i rodzinna obywateli, materialne i kulturalne warunki życia, koniunktura gospodarcza kraju, sytuacja na rynku pracy, sytuacja polityczna państwa i stan bezpieczeństwa publicznego oraz poprzez działalność dużych firm międzynarodowych, która powoduje konieczność cyrkulacji personelu. Jako przyczyny emigracji najczęściej wymienia się przeludnienie, znaczną nierównowagę w strukturze ludności pod względem płci i wieku, wysokie bezrobocie, kryzysową sytuację kraju, niski standard materialny ludności, brak możliwości rozwoju i perspektyw życiowych, a ponadto niestabilny system społeczno - polityczny kraju oraz brak tolerancji, represje, konflikty zbrojne i wojny domowe. Imigracji sprzyjają zaś możliwości zatrudnienia za granicą i polepszenia warunków życiowych, ułatwienia paszportowe i wizowe, dwustronne umowy i porozumienia międzypaństwowe w sprawach przekraczania granicy oraz posiadanie za granicą członków rodziny, przyjaciół bądź znajomych[12].

Ogólnie przyczyny migracji można podzielić na obiektywne, które występują zarówno po stronie krajów pochodzenia, jak i krajów przyjmujących oraz na subiektywne predyspozycje migracyjne, a wśród nich indywidualne cechy osobowości, aspiracje, a także cechy społeczno - demograficzne takie jak: wiek, płeć, status społeczny, stan cywilny itd. Taki sam charakter mają czynniki wypychające i przyciągające do migracji. Czynniki popychające do migracji mogą mieć charakter ogólnokrajowy, lokalny i indywidualny. Do najważniejszych czynników wypychających o charakterze ogólnokrajowym można zaliczyć biedę, niski poziom rozwoju gospodarczego, i bezrobocie. Do istotnych czynników lokalnych zalicza się natomiast ukryte bezrobocie i przeludnienie obszarów wiejskich oraz niski poziom rozwoju cywilizacyjnego - braki w infrastrukturze technicznej czy w usługach. Wśród czynników o charakterze osobistym warto wskazać na takie jak: negatywna ocena warunków pracy, poczucie braku szans na realizację w kraju własnych aspiracji, niższa od oczekiwanej pozycja społeczna i niższe od oczekiwanych dochody[13]. Czynniki wypychające mogą mieć również charakter pozaekonomiczny, czyli różnorakie uwarunkowania kulturowe, obyczajowe i religijne .

Decyzje o migracji są także stymulowane przez czynniki przyciągające czyli cechy państw i społeczeństw je zamieszkujących, które dają szansę na osiągnięcie zamierzonych celów migracji. Najważniejsze to: atrakcyjność finansowa podejmowanej pracy, liczne oferty podjęcia legalnej pracy, możliwość realizacji aspiracji zawodowych, istnienie biur pośrednictwa pracy, umożliwiających migrację zarobkową dla osób z niskimi kwalifikacjami[15].

A. Maryański dzieli przyczyny migracji na ekonomiczne, polityczne oraz o innym uwarunkowaniu. Do pierwszej z tych kategorii zalicza wszelkie ruchy ludności, w których zmiana miejsca zamieszkania następuje na podstawie dobrowolnej decyzji, ma na celu polepszenie warunków materialnych migranta. Migracje uwarunkowane politycznie zachodzą natomiast według niego bez uwarunkowań gospodarczych, wyłącznie z przyczyn politycznych. Są to wszelkiego rodzaju masowe przesiedlenia ludności, które przebiegają na zasadzie jednostronnego wysiedlenia lub dwustronnej wymiany państwowej, a także masowe ucieczki ludności chroniącej się przed rozmaitymi formami dyskryminacji[16]. Innymi formami migracji są dobrowolne wędrówki, mające charakter pozaekonomiczny. Należą do nich pielgrzymki religijne oraz wyjazdy turystyczne. Wielu ludzi migruje również "dla kultury" w poszukiwaniu innych wzorców i zasad życia, nowych bodźców dla swej osobowości, przeciwwagi dla wzorców zdominowanych przez indywidualizm, posiadanie, zysk, władzę, technikę. Przykładem są wyjazdy do Indii czy Ameryki Południowej .

Podział migracji ze względu na przyczyny ekonomiczne, polityczne bądź o innym uwarunkowaniu jest również jednym z kryterium rodzajów zjawisk migracji. Autor oprócz tego kryterium dzieli też migracje ze względu na charakter geograficzny na migracje zewnętrzne - międzypaństwowe, czyli poza granicami swego kraju oraz wewnętrzne - w obrębie kraju. Ze względu na czas trwania wyróżnia migracje stałe - na zawsze, okresowe np. na kilka lat i na sezonowe. Stosuje on również podział ze względu na charakter osadnictwa ludności migrującej w miejscu wyjściowym i docelowym. Są to migracje z miast do miast, z miast do wsi, ze wsi do miast oraz ze wsi do wsi[18].

Inne kryteria podziału migracji podaje E. Marek. Biorąc pod uwagę okres trwania dzieli migracje na tymczasowe, długookresowe oraz na stałe. Ze względu na odległość i geograficzne uwarunkowania wymienia migrację regionalną, przygraniczną, kontynentalną, zamorską, wahadłową i tranzytową. Uwzględniając regulacje prawno - administracyjne stosuje podział na migracje dobrowolne, legalne, nielegalne, osiedleńcze, wysiedlenia, deportacje, banicje, reemigracje, zaś ze względu na uwarunkowania społeczno - polityczne dzieli migracje na uchodźstwa z powodu represji i nagonki politycznej, uchodźstwa z powodu ksenofobii i prześladowań na tle etnicznym, rasowym, religijnym oraz z powodu konfliktów wewnętrznych lub międzypaństwowych - tzw. uchodźstwo bona fide. Wyodrębnia także migracje wywołane przeludnieniem, brakiem pracy, nieurodzajem, klęską głodu i ekologiczną oraz migracje ze względu na okoliczności osobiste, rodzinne, sytuację zawodową. Do takich typów migracji zalicza podjęcie studiów, wyjazd stażowy, zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem innego państwa i związany z tym wyjazd za granicę, łączenie rodzin żyjących w różnych krajach, podjęcie działalności gospodarczej lub wykonywanie wolnego zawodu na obszarze innego kraju, migracje związane z werbunkiem i podjęciem pracy najemnej za granicą oraz oddelegowanie do pracy w organizacjach i instytucjach międzynarodowych[19].

Jeszcze inną propozycję podziału rodzajów migracji stosuje R. W. Lohrmann, który klasyfikację rodzajów migracji opiera na występowaniu grup imigrantów. Można ich podzielić w dwojaki sposób. W pierwszym przypadku stosuje podział na imigrujących na stałe, zatrudnionych na czas określony oraz pracowników tymczasowych. W przypadku drugim zaś dzieli imigrantów na nielegalnych bez ważnych dokumentów, imigrantów ubiegających się o azyl po przybyciu do kraju docelowego oraz uchodźców uznanych za takich na podstawie Konwencji Narodów Zjednoczonych o uchodźcach z 1951 roku .

Migrantów można też podzielić, uwzględniając ich sytuację materialną, na emigrantów " za chlebem" oraz na emigrantów " mobilnych". Emigranci "za chlebem" wyjeżdżają w poszukiwaniu pracy. Skłania ich do tego zła sytuacja materialna, niemożność uzyskania pracy w ojczyźnie. Poszukują oni w ten sposób możliwości poprawienia egzystencji dla siebie i swych rodzin. Emigranci "mobilni" natomiast stanowią dobrze wykwalifikowaną kadrę. Należą do nich członkowie załóg przedsiębiorstw, które wykonują zadania na terytorium innych krajów, pracownicy transnacjonalnych firm inwestorskich, transportowych, budowlanych, banków, towarzystw ubezpieczeniowych itd. Są to również pracownicy nauki i artyści, których motywem migracji, oprócz odpowiednio wysokich dochodów jest też często możliwość uzyskania dobrych warunków do badań, a także możliwość pracy twórczej[21].

Wszystkie rodzaje migracji są ściśle powiązane z przyczynami migracji, takimi jak kryzys gospodarczy, kryzys polityczny, wojna domowa itp. W ostatnich latach cechy migracji zacierają się między sobą. Granice między nimi stają się coraz bardziej płynne, np. migracja z powodów politycznych może być też jednocześnie migracją z przyczyn ekonomicznych. Przykładem tego jest znaczna emigracja z Polski w latach osiemdziesiątych oraz współczesna migracja mieszkańców byłej Jugosławii. Również migracja nielegalna może stać się legalną po uzyskaniu zgody na pobyt. Zacieranie się granic pomiędzy różnymi formami migracji powoduje, iż w wielu przypadkach rzeczywiście jest niełatwo określić jej motywy oraz charakter[22].

3. Bariery migracji

Na decyzje o podjęciu migracji wpływają dwie grupy czynników. Jedna sprzyja wyjazdowi, druga zaś mu przeciwdziała. Do grupy czynników sprzyjających migracji należy możliwość uzyskania dobrze płatnej pracy i podwyższenia swojej stopy życiowej. Jednak osoba podejmująca decyzję o wyemigrowaniu z kraju staje również wobec konieczności pokonania ogromnych trudności. Są to bariery migracji czyli czynniki hamujące przepływ pracowników[23].

Pierwsza z nich bierze się stąd, iż każde państwo kontroluje przepływ siły roboczej z zagranicy co najmniej tak samo dokładnie, jak przepływ kapitału. Politykę ograniczania imigracji stosuje obecnie wiele państw europejskich. Niemcy mają ścisłe reguły uzyskania azylu w ich kraju[24], zaś Wielka Brytania blokuje przepływ niewykwalifikowanej siły roboczej . Przyczyną tego jest przyjmowanie przez większość społeczeństw zjawiska migracji jako zagrożenie dla dorobku kulturalnego Europy. Z poglądem, że imigrantów jest za dużo, można spotkać się nawet w tych krajach, gdzie przybyszów jest niewielu. W związku z tym oprócz zaostrzenia przepisów wjazdowych przez niektóre kraje zachodnioeuropejskie realizuje się także programy zachęcające imigrantów do powrotu do macierzystych krajów . Powszechnie utrzymuje się, że szczególnie przybysze z państw nieeuropejskich ( termin często używany jako synonim dla określenia muzułmanina ) posiadają przekonania odmienne w kwestiach takich jak związek między religią a państwem, między mężczyzną a kobietą, między rodzicami a ich dziećmi, między demokracją a stosowaniem represji oraz między dobrem a złem. W efekcie w większości krajów polityki migracyjne zostały oparte na uprzedzeniach względem kultury imigrantów . Napływ imigrantów na dużą skalę stwarza również duże problemy gospodarcze i społeczne dotyczące miejsc pracy, mieszkań, usług .

Kontrola przepływu siły roboczej istnieje również w niektórych krajach emigracji. Nakłada się specjalne opłaty, wymaga się złożenia kaucji przy wyjeździe, bądź też na zarobki emigrantów nakłada się wysokie podatki, by odzyskać choć część środków zainwestowanych w edukację i szkolenie takich osób. Tego typu gwarancję stosowano w Polsce w latach siedemdziesiątych. Stanowiło to sposób na zrekompensowanie strat z tytułu emigracji wykwalifikowanej kadry[29].

W wielu przypadkach migracja związana jest też z koniecznością poniesienia wysokich kosztów, które wiążą się z wydatkami na podróż, stratami zarobków w okresie przemieszczania się i poszukiwania pracy w nowym kraju. Pod uwagę należy też wziąć koszty niewymierne, czyli separację od rodziny, przyjaciół oraz otoczenia[30].

Poważną barierą migracji siły roboczej jest adaptacja migranta w kraju osiedlenia. Problemy na które napotyka on często wiążą się z dostępem do godnych warunków mieszkaniowych, warunków pracy, właściwej wypłaty czy tak zwanej polityki społecznej (ubezpieczenia). Dostęp do mieszkań publicznych jest dla migrantów dość ograniczony. Niedawno przybyły imigrant nie stwarza wrażenia osoby mającej możliwość zaoferowania wystarczających gwarancji pieniężnych osobom odpowiedzialnym za udostępnienie mieszkania. Nie może więc liczyć też na to, iż typ mieszkania będzie odpowiedni dla niego i jego - często licznej - rodziny. Spotyka się on często z praktykami dyskryminującymi. .

Od imigranta wymagane jest przede wszystkim szybka nauka obcego języka, wejścia w nowe środowisko oraz przyswojenia sobie nowych zwyczajów. Czasem może się to wiązać z wejściem w zupełnie inny krąg kulturowy, czasem jednak adaptacja jest stosunkowo łatwa np. wyjazd z jednego kraju anglojęzycznego do innego kraju również anglojęzycznego. Mimo to migracja zawsze wiąże się z pewnym wysiłkiem, a także koniecznością poniesienia pewnych wyrzeczeń[32].

Innym rodzajem bariery migracji są przeszkody natury formalnej np. trudności w uznaniu dyplomów i uprawnień zdobytych w kraju pochodzenia albo nawet nieprzydatność posiadanego wykształcenia w nowych warunkach. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż imigrant przebywający jak najbardziej legalnie bywa niekiedy narażony na przejawy wrogości lub niechęci. Rozpoczyna swą karierę od razu z gorszej pozycji obcokrajowca, a także ma mniejsze szanse awansu .

Skutki migracji

Zjawisko migracji pociąga za sobą skutki, zarówno dla państw pochodzenia emigrantów, jak i dla krajów przyjmujących imigrantów. Skutki te należy rozpatrywać z punktu widzenia jego wpływu na rynek pracy, koszty gospodarowania, bilanse płatnicze oraz kwestie socjalne . Dla każdego z tych państw mogą mieć charakter pozytywny bądź negatywny. Ekonomiczne i pozaekonomiczne skutki migracji zostały usystematyzowane przez P. Stalkera

Tabela 1. Zalety i zagrożenia wynikające z migracji dla kraju emigracji

Źródło: J. Oczki, Migracyjne efekty integracji Polski z Unią Europejską, Ministerstwo Polityki społecznej, "Rynek Pracy" 4 (124)/2002, str. 124

Zasoby siły roboczej można w uproszczeniu podzielić na wysoko i nisko wykwalifikowane. Obie te kategorie pracowników spełniają wobec siebie funkcje komplementarne, tzn. uzupełniają się nawzajem w ten sposób, że wzrost zatrudnienia lub płac jednej grupy powoduje poprawę położenia pracowników należących do drugiej. Imigranci podejmują z reguły zajęcia nie wymagające wysokich kwalifikacji, stąd można oczekiwać, że spełniają oni funkcje komplementarne względem wysoko wykwalifikowanej siły roboczej oraz, że konkurują oni o miejsca pracy z nisko wykwalifikowanymi pracownikami krajowymi. Niektórzy specjaliści oraz przedstawiciele związków zawodowych, szczególnie w Niemczech i Austrii, zwracają uwagę na potencjalnie szkodliwy wpływ imigracji na poziom bezrobocia i płac wśród pracowników o niskich kwalifikacjach .

Dla kraju emigracji migracja jawi się jako zjawisko korzystne. Skutkiem pozytywnym dla społeczeństwa jest to, że odpływ robotników za granicę powoduje zmniejszenie się bezrobocia oraz gęstości zaludnienia, szczególnie w centrach miejskich krajów rozwijających się . Dla emigranta zaś wyjazd z kraju oznacza szansę na podniesienie standardu życia i zdobycia lepszych kwalifikacji zawodowych .

Jeżeli pracownik zdecyduje się wrócić do kraju pochodzenia, gospodarka może bardzo zyskać na zdobytej przez niego wiedzy oraz zgromadzonym tam kapitale, który często jest inwestowany w kraju macierzystym. Jednak jeśli zdecyduje się on wyemigrować na stałe, to może przynieść to państwu poważne straty. Największe wiążą się z tym, iż za granicę decydują się wyjeżdżać często ludzie młodzi, którzy posiadają kwalifikacje zawodowe, a za granicą mają możliwość uzyskania wyższych płac, a niekiedy także realizowania swych ambicji zawodowych. Zjawisko to jest nazywane "drenażem mózgów". Z najlepszych specjalistów korzystają przede wszystkim kraje takie jak Wielka Brytania oraz Francja. Po skorzystaniu ze świadczeń dostępnych nieodpłatnie w ich kraju rodzinnym, po swym wyjeździe nie zwracają oni kosztów owych świadczeń gdyż pracują i płacą je za granicą . Powoduje to straty w budżecie państwa, ubytek wykwalifikowanych pracowników oraz zniekształcenie struktury wiekowej szczególnie na obszarach wiejskich .Dla kraju wysyłającego jest to utrata "kapitału ludzkiego" ( potencjał wieku, kwalifikacji, energii, zdolności itd.) . Może to doprowadzić do zahamowania i opóźnienia rozwoju nauki, techniki i kultury na obszarach rozwijających się .

Dla kraju imigranckiego konsekwencje przyjęcia cudzoziemca również mogą być korzystne lub oznaczać straty.

Tabela 2 Zalety i zagrożenia wynikające z migracji dla kraju przyjmującego

Źródło: J. Oczki, op. cit. Str. 124.

Według teorii ekonomii imigracja jest korzystna dla gospodarki, ponieważ zapewnia efektywną alokację zasobów, dostarcza tańszej i bardziej elastycznej siły roboczej i przez to zapewnia wyższą efektywność wytwarzania i wzrost dobrobytu w kraju imigracji . Ważnym jej efektem jest łagodzenie zatrudnieniowych skutków wahań koniunkturalnych. K.F. Ziemermann twierdzi, iż natężenie migracji uzależnione jest koniunktury panującej w kraju przyjmującym . Napływ zagranicznych pracowników jest większy w okresie silnej ekspansji ekonomicznej i ulega ograniczeniu w czasie mniejszego popytu na pracę wywołanego recesją lub stagnacją. Ponadto stopa bezrobocia wśród imigrantów jest z reguły wyższa, niż wśród pracowników krajowych, szczególnie w okresach zatrzymania się wzrostu. Obecność migrantów zmniejsza więc wrażliwość poziomu zatrudnienia mieszkańców danego kraju na zmiany koniunktury. Korzyściami są również: spowolnienie starzenia się społeczeństwa spowodowane przybyciem ludzi często młodych, a także korzystanie z wiedzy i kwalifikacji nabytych jeszcze w innym państwie, co pozwala wzbogacić ofertę rynkową, czy podnieść poziom niektórych dziedzin np. w sporcie transfery zagranicznych sportowców albo otwieranie restauracji na terenie innego kraju z kuchnią kraju rodzimego .

Negatywne strony dla kraju przyjmującego pracowników z zagranicy wiążą się z negatywnym wpływem imigracji na poziom bezrobocia i dynamikę płac oraz na postęp techniczny: napływ taniej siły roboczej sprawia, że bardziej opłacalna staje się produkcja nisko zaawansowanych technologicznie towarów pracochłonnych; powoduje to przesunięcie zasobów do pracochłonnych gałęzi gospodarki . Innymi stratami, jakie ponosi państwo przyjmujące imigrantów to wzrost wydatków bieżących w bilansie płatniczym, ponieważ imigranci przekazują część swoich dochodów rodzinie przebywającej w kraju. Koncentracja obcej siły roboczej zwiększa natomiast popyt na rynku mieszkaniowym, zapotrzebowanie na usługi komunikacyjne, służby zdrowia i szkolnictwa . Ponoszone są również koszty dostosowania ich do życia w nowych warunkach np. finansowanie kursów nauki języka, opieka zdrowotna, świadczenia socjalne, przygotowanie odpowiedniej infrastruktury komunalno - mieszkaniowej oraz zapewnienie specjalnego szkolnictwa dla dzieci imigrantów. Imigranci, przede wszystkim ci niewykwalifikowani, mogą też powodować spadek płac realnych. Stanowią też konkurencję dla miejscowej siły roboczej. Stąd bierze się niechęć do imigrantów, szczególnie w okresach spadku koniunktury. W obliczu problemów gospodarczych imigranci stają się obiektem ataków społeczeństw miejscowych . Z tego powodu może dochodzić do zamieszek na tle etnicznym.