WYKŁAD IV

PROCESY PSYCHICZNE

Sytuacja - ogniskuje wszystkie elementy mechanizmu zachowania się, włącznie z osobowością i aktualnie wyzwalanymi procesami psychicznymi. Dlatego tzw. sytuacjonizm, traktujący chwilowe oddziaływanie zewnętrzne jako podstawowy wyznacz 13413f518n nik zachowania jest podejściem redukcjonistycznym.

Interakcjonizm wynika z szerokiego pojmowania sytuacji determinującej zachowania; jego reprezentantem był by np. A. Lewicki.

Procesy psychiczne nie zostały jednak ujęte w formule: S, A, W, O. Tylko antecedenty (A) to "odbicia" dawnych sytuacji w aktualnym przeżywaniu sytuacji.

PROCESY PSYCHICZNE - nie zostały zdefiniowane w słowniku psychologicznym (MACMILLAN DICTIONARY OF PSYCHOLOGY Stuarta Sutherlanda - 1991). Tu traktuje je jako chwilowe i podmiotowe determinanty zachowania.

Pojęcie proces psychiczny jest pojęciem treściowo bardzo pojemnym. Z języka potocznego (introspekcji) pochodzą wymieniane także w psychologii rodzaje procesów psychicznych: poznawcze czy emocjonalne i motywacyjne.

Ewolucja koncepcji procesu psychicznego

Pojęcie procesu psychicznego zmieniało swoje znaczenie w zależności od szkoły psychologicznej i okresu rozwoju nauki.

w okresie introspekcjonizmu proces psychiczny rozumiano jako "dane doświadczenia wewnętrznego" - specyficzne, różne od procesów fizycznych.

w okresie behawioryzmu (mniej skrajnego - Tolmana, Mowrera i in.) procesy psychiczne rozumiane są jako "zmienne pośredniczące" pomiędzy bodźcem a reakcją. "Naprawdę" są one procesami fizjologicznymi (Hebb, Hunt).

w latach 50-tych chętniej używano terminu "czynności psychiczne". Guilford, Tomaszewski - "czynności psychiczne wyższe" za pomocą, których człowiek reguluje stosunki z otoczeniem.

Rozumienie tego terminu w latach późniejszych:

PROCES PSYCHICZNY - to ciąg zmian polegających na przetwarzaniu informacji (znaczeń), formowanych dzięki danym o charakterze zmysłowym i \ lub symbolicznym, pełniących funkcję adaptacyjne i transgresyjne (twórcze).

o "przetwarzaniu informacji" pisze się w psychologii od czasu, gdy posługujemy się w opisie metaforą komputerową; od czasu rozkwitu cybernetyki; np.:

a)      hardware - budowa i funkcjonowanie mózgu.

b)      software - treści, znaczenia przetwarzane przez mózg.

Jest w tym ukryte założenie, że proces psychiczny zachodzi w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) i polega na przekształcaniu treści, czy znaczeń (których istota wymaga odrębnej analizy)

Rola ośrodkowego układu nerwowego (OUN) w przebiegu procesów psychicznych - fizjologiczny nośnik znaczeń:

kod biologiczny: np. pompa sodowo - potasowa K-Na; zmiany fizykochemiczne na synapsach; zmiany w mikroturbulach, "szkieletach białkowych", komórek nerwowych - procesy świadome.

Badanie funkcji mózgu:

uszkodzonego (met. kliniczna): lokalizacja funkcji (zaburzona czynność - odpowiada za nią uszkodzony - np. guzem - ośrodek).

Stymulacja elektryczna poszczególnych obszarów mózgowia; eksperymenty nad zwierzętami (np. ośrodki przyjemności i przykrości), zabiegi neurochirurgiczne.

Odprowadzanie impulsów z pojedynczych neuronów (ich części) za pomocą elektrod implantowanych zwierzętom podczas snu (Hubel i Weisel).

Pozytronowa tomografia komputerowa: rejestruje obszary kory aktywne przy wykonywaniu czynności danego rodzaju, np. przy uwadze nakierowanej na lewą stronę.

PET (positron emission tomography): technika pomiaru aktywności metabolicznej w różnych obszarach mózgu, oparta na rozprowadzaniu radioaktywnej substancji metabolicznej - glukozy.

Za pomocą detektorów usytuowanych tuż koło głowy następuje pomiar fal gamma, które powstają w wyniku zderzania się pozytronów z elektronami.

PET umożliwia lokalizację radioaktywnej glukozy w 3-wymiarach mózgowia i

Wskazuje na wielkość aktywności poszczególnych obszarów.

6) badanie tzw. potencjałów wzbudzonych w zapisie EEG (elektroencefalograficznym). Poszczególne elementy zapisu wiążą się z innymi procesami psychicznymi (P300 - koncentracja uwagi).

Przetwarzanie znaczeń (informacji) - na poziomie świadomym przejawia się jako "strumień świadomości": myśli, wyobrażeń, doznań i odczuć. Istota tych przekształceń pozostaje poza świadomością człowieka.

znaczenia, treści to pewne sensowne całości (przedmioty, zjawiska, znaczenia) służące rozumieniu i interpretowaniu świata. Stanowią rodzaj psychologicznego kodu (języka zapisu).

Psychologiczny zapis, wypełniający naszą pamięć nie jest jednorodny. Wyróżnia się co najmniej kod wyobrażeniowy oraz kod semantyczny (Paivio).

Kod obrazowy    Kod semantyczny