Pamięć, jej cechy i czynniki ułatwiające zapamiętywanie.
Pamięć jest procesem utrwalania i przechowywania przedmiotów myśli i
działania, a następnie ich przypominania i rozpoznawania.
"Pamięć jest właściwością organizmu, dokładniej jego systemu
nerwowego, polegająca na utrwaleniu zdobytego w toku najróżniejszych działań
poznania rzeczywistości i samych tych działań, utrwaleniu rozszerzającym
zakres związku organizmu ze światem otaczającym zakres jego działań." (W.
Szewczuk, 1957; s. 28 )
Pamięć przejawia się w kilku formach. Najprostszą formą jest
pamiętanie czegoś wtedy, kiedy jest to dostępne naszym zmysłom. Ta forma
pamięci nazywana jest rozpoznawaniem. Rozpoznajemy twarze swoich
przyjaciół, utwory muzyczne, obrazy . Mówiąc krótko, zbiory bodźców
fizycznych, które wcześniej zostały zarerejstrowane przez nasze narządy
zmysłu.
Przypominanie to trudniejsza, ale nie najtrudniejsza forma pamięci. Mówimy o
przypominaniu wtedy, kiedy nie doświadczając czegoś w danej chwili,
uświadamiamy sobie , że doświadczyliśmy już tego w przeszłości. Jeszcze
trudniejszym rodzajem zapamiętywania jest pamięć jako proces odtwórczy, który
polega na odszukiwaniu informacji poprzednio wyuczonej i "zmagazynowanej" w
mózgu oraz ponownym odtworzeniu jej. Czwarty rodzaj pamięci to działanie
naukowe, dzięki czemu wykonujemy coś, czego się nauczyliśmy. Pamięć więc
przejawia się w zapamiętywaniu, przechowywaniu, rozpoznawaniu i
przypominaniu zjawisk, procesów i stanów psychicznych. Gdy coś
rozpoznajemy, przypominamy sobie, odtwarzamy czy też działamy naukowo,
musimy przedtem to zapamiętać i zachować w swoim umyśle. Poszczególne
formy pamięci są związane z określonymi formami przyswajania.
Spostrzeganie jest warunkiem rozpoznawania i przypominania. Aby coś
odtworzyć, musimy to zapamiętać. Aby działać naukowo, musimy ukształtować
nawyk.
Mówiąc o pamięci należy wspomnieć o jej typach. Rozróżniamy tzw.
pamięć wzrokową, słuchową, mięśniowo-ruchową te typy pamięci są dosyć
powszechne u ludzi. Ciekawym typem jest pamięć mowo-ruchowa polega ona
na przypominaniu sobie ruchów w czasie mówienia. Inny typ to pamięć
słowno-logiczna polega na zapamiętywaniu i odtwarzaniu myśli, a ponieważ
myśl jest zawsze złączona ze słowem, więc zapamiętujemy myśl w formie
wyrażonej słowem.
Do cech pamięci zaliczyć należą : trwałość, wierność, gotowość. Trwałość
pamięci to poprostu długość przechowywania, albo w ujęciu negatywnym -
szybkość zapominania. I tutaj spotykamy duże różnice pomiędzy
poszczególnymi ludźmi. Na trwałość zapamiętywania wpływa stopień
zainteresowania materiałem.
Wiernością pamięci nazywamy dokładność reprodukowania zapamiętanych
treści. Spotykamy więc typ pamięci dokładnej. Człowiek może sobie
przypomnieć mało czy dużo, ale tylko to, co widział i słyszał. Człowiek
pamięci niedokładnej dodaje i przeinacza fakty, nie zdając sobie z tego
sprawy .
Gotowością pamięci nazywamy umiejętność szybkiego przypominania treści,
które są w danej chwili potrzebne. Są osoby, które natychmiast odnajdują
potrzebne nazwisko, adres, datę, i są takie, które potrzebują dłuższej
koncentracji, aby pożądane nazwisko wyłoniło się z pamięci.
Pamięć jest taką właściwościa człowieka, na którą może on w pewnym
stopniu mieć wpływ. Wskazówek na ten temat dostarczają wyniki licznych
badań. Jednym z badaczy pamięci był Herman Ebbinghaus. Doszedł on do
kilku ciekawych wniosków dotyczących zapamiętywania. Ebbinghaus odkrył, że
ćwiczenie rozłożone w czasie jest bardziej efektywne niż ćwiczenie zmasowane.
Uczenie się całościowe jest zwykle skuteczniejsze niż uczenie się cząstkowe.
Materiał mający znaczenie jest kilkakrotnie łatwiejszy do przyswojenia niż
materiał bezsensowny. Głośne powtarzanie (recytowanie) zaoszczędzi czas
poświęcony na trwałe zapisanie czegoś w pamięci. Zapamiętanie ułatwia
sprecyzowanie wymagań stawianych uczącemu się.
Innymi technikami sprzyjającymi lepszemu przechowywaniu wyuczonego
materiału są : przeuczanie się, okresowego przeglądania materiału i powtarzania
z pamięci.
Przeuczanie się technika ta polega na przeuczaniu, ma to wpływ na ilość,
materiału, który przyswoimy sobie i, który pozostanie później w pamięci.
Aktywne powtarzanie umożliwia utrzymanie czynnej uwagi, zamiast biernej
recepcji, a ponadto sprawia, że opanowujesz materiał w stopniu
umożliwiającym odtworzenie go, a nie tylko rozpoznanie.
Z powyższych badań wynika, że aby zapamiętywać jak naj więcej
muszą być spełnione warunki :
Należy przy nauczaniu nastawić się na zapamiętywanie materiału.
Należy w ciągu przeprowadzać powtórzenia opanowanego materiału.
Ze względu na zmęczenie układu nerwowego należy przed przejściem od
jednego materiału do drugiego robić krótką przerwę.
Dobrze jest przeplatać materiał.
Materiał szczególnie trudny lub taki, na którym nam zależy, należy
powtórzyć przed snem. Daje to najkorzystniejsze warunki dla zapamiętania i
utrwalenia.
BIBLIOGRAFIA
P.G. Zimbardow, F.L.Ruch .:Psychologia i życie. (1988). Warszawa.
W.Szewczuk.:Psychologia zapamiętywania. (1957). Warszawa.
W.Witwicki.:Zarys psychologii. (1931). Lwów.
T.Nowacki.:Zarys psychologii. (1977). Wrocław.
A.Sterling.: Psychologia. (1999). Poznań.
L.Bożydar, J.Kaczmarek.:Mózg, język, zachowanie.(1994). Lublin
|
