Początek do rodziny lub dom - azyl.
Każda epoka literacka ma odmienne założenia filozoficzne, inne poglądy dotyczące człowieka, jego roli i miejsca w świecie. Jednak nie można mówić czy pisać o człowieku pomijając to, co jest mu najbliższe - jego rodzinę. Właśnie w domu rodzinnym, pod czujnym okiem troskliwych rodziców kształtuje się 14514e410o osobowość dziecka. To ojciec i matka swoim słowem i przykładem uczą potomstwo współżycia z innymi, tolerancji, akceptacji otoczenia i siebie samego, a więc pomagają dziecku odnaleźć jego miejsce i rolę w społeczeństwie. Dom rodzinny staje się azylem w chwilach trudnych, świątynią, w której przechowuje się i czci wartości, twierdzą, umocnieniem, bezpiecznym
schronieniem i obroną przed wszelkim złem czyhającym na człowieka. Nie dziwi więc fakt, że literatura od najdawniejszych czasów tak dużo miejsca poświęca właśnie rodzinie i wskazuje na jej ogromną rolę w życiu każdego człowieka.
Biblia jest księgą. w której najwięcej mówi się o domu jako o świątyni, twierdzy i miejscu schronienia dla każdej istoty ludzkiej. Pismo św. stanowi bowiem dla chrześcijańskiej Europy najwyższy autorytet. Jakich więc tak ważna księga udziela wskazówek rodzicom i dzieciom? Odpowiedzi na to pytanie udzieli m. in. przypowieść o "Synu Marnotrawnym". Przypowieść ta jest przykładem prawdziwej miłości rodzicielskiej, zdolnej przebaczyć najgorsze wykroczenia. Ojciec obdarza uczuciem syna niezależnie od tego, czy na nie zasługuje. "Syn marnotrawny" jest
więc przypowieścią o bezgranicznej miłości ojcowskiej i o umiejętności wybaczania.
Kolejnym utworem, który wskazuje na rolę rodziny i wagę uczuć braterskich jest "Antygona". Tytułowa bohaterka, córka króla Teb, towarzyszy oślepionemu ojcu na wygnaniu aż do jego śmierci. Kiedy jej bracia giną we wzajemnej walce o tron ojca, Kreon, nowy władca Teb, nie pozwala pochować Polinejka, jako zdrajcy ojczyzny. Pomimo zakazu władcy Antygona urządza bratu symboliczny pogrzeb. Robi to w imię odwiecznych praw boskich.
Uważa je za ważniejsze od praw, dyktowanych przez ziemskiego władcę. Postępowaniem bohaterki kieruje wielka
miłość do ludzi, o czym świadczą jej słowa: "Współkochać przyszłam, nie współnienawidzieć". Dlatego nie przerażają ją konsekwencje, jaki będzie musiała ponieść, gdy złamie nakaz władcy.
W epoce renesansu powstał cykl utworów przesyconych bólem i rozpaczą ojca po stracie dziecka. Były nimi
"Treny" J. Kochanowskiego związane z tragicznym wydarzeniem - śmiercią córki. W zamierzeniu twórcy miały być one literackim pomnikiem wystawionym zmarłej dziecinie. Porównując Orszulkę do greckiej poetki Safony, nadał jej Kochanowski wiele cech niezwykłych i właściwych tylko osobom dorosłym. Uznał, iż zmarła córeczka nie może być dla ojca - poety osobą mało znaczącą. Ojcowska boleść uczyniła zeń postać wielką, równą antycznym bohaterkom. "Ucieszna śpiewaczka" miała zostać nie tylko dziedziczką ziemi, ale i lutni. "Tyś nadzieję już po sobie okazywała, Nowe piosnki sobie tworząc, nie zamykając ustek nigdy, [...]". "Treny" zostały w całości poświęcone Orszuli, ona jest też ich pierwszą bohaterką. Już sama dedykacja zawiera skrót charakterystyki zmarłej córeczki,
a kolejne części utworu przynoszą jej rozwinięcie. To "ochędożne, posłuszne, karne" dziecka potrafiło "śpiewać,
mówić, rymować, jako co uczone". "Roztropne, obyczajne" było radością swoich rodziców. Wiele innych zalet
zmarłej przedstawia Kochanowski w swym utworze. Dziecko otoczone miłością i dobrocią rodziców, wychowywane w atmosferze harmonii, spokoju mogło się wspaniale uczyć i rozwijać. Jak wielkim ciosem dla najbliższych była więc jej nagła śmierć? Ból i tęsknota po stracie dziecka przedstawia relacja ojca, który jest również ważnym bohaterem cyklu. Wspomnienie dziecka, jego zabaw, gestów za każdym razem prowadzi do opisu stanów
uczuciowych cierpiącego ojca, czy też pogrążonych w smutku obydwojgu rodziców. " Alem ja już z jej śmierci nigdy żałościwszy, Nigdy smutniejszy nie mógł być ani tęskliwszy" Dla określenia wymiaru cierpień ojcowskich właściwe wydaje się poecie jedynie ze skamieniałą Niobe. "Treny", jak podkreśla to dedykacja Orszuli Kochanowskiej napisał "niefortunny ojciec". Rola poety opłakującego śmierć dziecka została zespolona z rolą
cierpiącego ojca. Żal po stracie córeczki, bunt przeciw "prawu krzywdy pełnemu", bluźnierstwa wobec prawd
religijnych i wyznawanych uprzednio dogmatów filozoficznych uzasadnia poeta siłą i niezwykłością uczuć ojcowskich: "Żaden ociec podobno bardziej nie miłował Dziecięcia, żaden bardziej nad mię nie żałował!" Rozczarowanie ojca, niespełnienie i przekreślenie nadziei żywionych wobec dziecka składają się na przejmującą skargę poetycką przedstawioną w XII i XIII trenie. Ojciec bolejący po stracie córki przeżywa również rozterki moralne. Nieszczęście burzy świat jego ideałów, zapatrywań, będący tworem mądrości filozofów, pobożności i dobroci głoszonej przez Kościół. W momencie okrutnej próby wszystkie te ideały okazały się pustymi formułami niszczonymi przez życie. "Treny" są poematem o światopoglądowym kryzysie myślącego człowieka renesansu oraz próbach przezwyciężenia owego kryzysu, odnalezienia punktu oparcia. W ostatniej części cyklu przygnębiony ojciec odnajduje poczucie równowagi wewnętrznej w konkluzji, iż człowiek myślący w każdej sytuacji życiowej musi się zachować godnie i rozsądnie, tak w chwili radości jak i rozpaczy. Było to zgodne z założeniem humanizmu renesansowego mówiącego, iż człowiekowi nic co ludzkie, nie ma być obce. W trenie XIX cierpiący ojciec znajduje wreszcie pociechę. We śnie objawia mu się zmarła matka trzymająca Orszulkę. Kobieta wyjaśnia synowi, że córeczka jego uniknęła namiętności i cierpień życia, a zyskała wieczny duchowy spokój.
Napomina go by z godnością i po ludzku zniósł wszystko, co się wydarzyło.
Odmiennie, wręcz w negatywnym świetle przedstawia rodzinę Zygmunt Krasiński w swym dramacie pt. "Nie-boska komedia". Ten czteroczęściowy utwór dotyczy głównie konfliktów polityczno - społecznych wśród których na pierwszy plan wysuwa się walka arystokracji z demokracją. Sprawom rodziny poświęcony jest akt. I i II.
Hrabia Henryk jest poetą, który żyje w świecie fantazji i wyobraźni. Jako twórca zostaje wystawiony na pokusy
fałszywej poezji. Chór Złych Duchów nasyła na niego piekielne majaki zbuntowanego romantyzmu. Pierwszy z nich
to Dziewica, będąca symbolem piękna i miłości, a także uosobieniem poezji. Dlatego tak bardzo pragnie ją zdobyć
zauroczony Henryk. Jednak zawodzi się i rozczarowywuje gdy jego bóstwo okazuje się wstrętną, złudną marą. Smutno brzmią słowa: "Przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością". Uwiedziony przez Dziewicę hrabia Henryk zaniedbuje swe skromne obowiązki domowe, co doprowadza do obłędu Żonę. Poeta
okazał się człowiekiem "bez serca", nie dostrzegającym piękna życia rodzinnego. Przejął zgubną ideę poetyzacji
rzeczywistości, upiększał ją swymi marzeniami, więc został ukarany szaleństwem i śmiercią Żony oraz utratą
wzroku przez syna. Orcio również jest poetą, ale prawdziwym i jasnowidzącym, skazanym na przedwczesny zgon. W części II ujawnia się przeznaczenie Orcia, który naznaczony jest piętnem przekleństwa towarzyszącego wieszczom i prorokom. Zaś Henrykowi Głos Anioła wskazuje jedyną drogę do zbawienia w miłości "biednych bliźnich". Nieszczęśliwy ojciec i zły mąż ponosi konsekwencje swego postępowania opartego na sennych marzeniach i złudnych ideałach. Lecz cierpieć muszą też jego najbliżsi.
Na przykładzie "Trenów" i "Nie-boskiej komedii" starałem się ukazać dwie różniące się od siebie rodziny i ich
wpływ na kształtowanie się osobowości dzieci. Cierpienie towarzyszy rodzicom w obu utworach, lecz inne były jego
przyczyny. To zły los zabrał ukochaną maleńką córeczkę Kochanowskiemu, zaś Mąż z "Nie-boskiej komedii" sam był przyczyną swoich nieszczęść i bólu najbliższych. Utwory te dowodzą, iż nie w każdej rodzinie panuje wzajemna miłość i zrozumienie. Niekiedy bliskie sobie osoby świadomie ranią się i przysparzają bolesnych doświadczeń.
[ciąg dalszy od pozytywizmu w innej ściądze o rodzinie. ]
zakończenie;
Myślę, że udało mi się ukazać sprawy małżeństwa, domu, rodziny oraz to, że były one obecne na kartach
utworów wszystkich epok. Pisarze nie zawsze tworzyli sielankowy obraz życia rodzinnego. Oprócz szczęśliwych i
rozumiejących się małżonków, bez kłopotów wychowujących swe potomstwo, twórcy dawali przykłady rodzin
borykających się z licznymi problemami. Wiązały się one z chorobą lub śmiercią bliskiej osoby, wynikały
z konfliktów między nierozumiejącymi się partnerami, czy wygórowanymi wymaganiami wobec dzieci.
Każda rodzina wpływa na kształtowanie się osobowości jej członków, dlatego ważne jest, by już tu zaszczepiać
pozytywne zachowanie i wskazać właściwe wzorce. Dzieci są wiernymi naśladowcami rodziców z obserwacji ich postępowania wyciągają wnioski dla siebie. Dlatego ważne jest moralne i odpowiedzialne zachowanie się dorosłych.
Dom rodzinny natomiast winien dawać wszystkim jego mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa, spokoju, akceptacji oraz winien być wsparciem w trudnych chwilach życia. Do rodziny także należy nauczenie dziecka umiejętnego współżycia z innymi członkami społeczeństwa tak, by mogło się w nim rozwijać i służyć mu swoimi talentami.
|
