Problemy, hipotezy, zmienne i wskaźniki.

4.1. Problemy, hipotezy, zmienne i wskaźniki.

W swojej pracy pragnę zająć się omówieniem roli twórczości plastycznej dziecka w wieku przedszkolnym i jej oddziaływaniem na rozwój intelektualny. To zagadnienie jest dla mnie szczególnie interesujące ze względu na swoją złożoną formułę. A mianowicie, istnieje wiele opracowań badawczych dotyczących wpływu rozwoju intelektualnego na twórczość 12412d317m plastyczną dziecka i nie tylko. Niewiele jest za to wyników badań, które wskazywałyby na związek pomiędzy rolą twórczości plastycznej a jej oddziaływaniem na rozwój intelektualny dziecka. Uważam, że kontakt dziecka ze sztuką i jego spontaniczna aktywność twórcza, może przyczynić się do lepszego, sprawniejszego funkcjonowania złożonych procesów poznawczych.

Swoje badania pragnę przeprowadzić na dzieciach w wieku przedszkolnym, 0;3 do 0;6 lat. Na tym etapie wszechstronny rozwój dziecka jest najbardziej dynamiczny, obserwowalne są znaczne różnice zwłaszcza w rozwoju intelektualnym, ale także w rozwoju społecznym, emocjonalnym i fizycznym dziecka. Na przestrzeni czterech lat życia dziecko w tym okresie zmienia się w bardzo szybkim tempie, od prawidłowości tych zmian, zdobytej wiedzy i umiejętności, będzie zależeć dojrzałość szkolna i funkcjonowanie dziecka na późniejszym etapie edukacji.

Mnie szczególnie interesuje rozwój spostrzeżeń, pamięci oraz mowy, w swoich badaniach postaram się wykazać istnienie zależności pomiędzy twórczością a rozwojem intelektualnym dziecka.

Poszukiwania badawcze nie byłyby możliwe bez określenia zasadniczych celów poznania naukowego. W swojej pracy będę się kierowała celami wskazanymi przez T. Pilcha i T. Bauman :

"Podstawowym warunkiem podejmowania wszelkich badań naukowych jest uświadomienie sobie przez badacza problemów, a często także i hipotez roboczych, określających w sposób możliwie precyzyjny cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych(.)bez nich trudno byłoby dokonać większego postępu lub nowych odkryć w dziedzinie interesujących nas faktów i zjawisk."[2]

J.Pieter, stwierdza że " problem jako swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy (pewnego braku w dotychczasowej wiedzy), określa cel i granice pracy naukowej(.)"

Podobnie T. Pilch i T. Bauman uszczegóławiają poprzednią definicje i twierdzą, że " problem badawczy to pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów, cechami zjawiska, to mówiąc inaczej uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości, to mówiąc jeszcze inaczej deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w gramatycznej formie pytania."

J. Sztumski biorąc za kryterium przedmiot, zakres i rolę, jaką pełnią problemy, wyróżnia problemy:

a) teoretyczne i praktyczne,

b) ogólne i szczegółowe,

c) podstawowe i cząstkowe.[5]

W oparciu o powyższą klasyfikację problemów badawczych w niniejszej pracy pragnę zastosować problemy ogólne i szczegółowe.

Problem ogólny:

Jak twórczość 12412d317m plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym oddziałuje na poziom jego rozwoju intelektualnego?

Przy czym w niniejszej pracy definicję twórczości przyjmuję za S. Popkiem:

" Twórczość to proces ukierunkowanych czynności psychicznych i fizycznych, mniej lub bardziej uświadomionych przez podmiot tworzący w wyniku, czego następuje ekspresja własnej osobowości poprzez dokonywanie zabiegu przekształcania rzeczywistości zewnętrznej i własnego "ja".[6]

Natomiast rozwój intelektualny definiuję za Piagetem. Jego teoria opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej w wyniku, której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych. Przystosowanie jest rozpatrywane, zatem w kategoriach poznawczych - jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka.

Asymilacja to proces, w którym nowy przedmiot, idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności (schematy), które dziecko już zna. Umożliwia jednostce działanie w nowych sytuacjach i wobec nowych problemów za pomocą już istniejących schematów

Akomodacja jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak, by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów i informacji. Pozwala zmieniać istniejące schematy lub wytwarzać nowe.

Przedstawiony powyżej problem badawczy, pozwala mi na wysunięcie "Hipotezy, przez którą rozumie się na ogół w metodologii takie przypuszczenie dotyczące zachodzenia pewnych zjawisk lub zależności między nimi, które pozwala wyjaśnić jakiś niewytłumaczony dotąd zespół faktów, będący pewnym problemem."

W świetle teorii W. Lowenfeld i W. L. Brittain zgodnie, z którą:

" Rozwój umysłowy dziecka to wzrost świadomości otoczenia i własnej odrębności. Wiedza, jaką dziecko dysponuje w chwili gdy rysuje, świadczy o poziomie jego rozwoju intelektualnego. (.) Pomaganie dzieciom w rozwijaniu wrażliwości na to, co rysuje, może być też ogromnie pomocne w zachęcaniu ich do uświadamiania sobie różnic występujących w ich otoczeniu, co z kolei przyczynia się do rozwoju intelektualnego.(.) Twórcze przeżycia artystyczne stanowią doskonałą sposobność do pobudzania myślenia twórczego."[9]

Pragnę wysunąć następującą hipotezę:

Można założyć, że rozwój intelektualny dziecka w wieku przedszkolnym, czyli jego spostrzeżenia, pamięć i mowę, stymuluje twórczość 12412d317m plastyczna, przejawiająca się w wykorzystaniu różnorodnych form wyrazu plastycznego, takich jak kompozycja, barwa, faktura, przestrzeń.

Z problemu ogólnego wynikają problemy szczegółowe. Po operacjonalizacji powyższego problemu, mają one następującą postać:

W czym wyraża się istota twórczości plastycznej?

W czym wyraża się istota rozwoju intelektualnego?

W czym wyraża się specyfika relacji pomiędzy twórczością plastyczną a rozwojem intelektualnym dziecka?

Z przedstawionych powyżej problemów ogólnych i szczegółowych należy wyprowadzić zmienne i wskaźniki.

Według T. Pilcha i T. Bauman " W metodologii przyjęło się nazywać zmiennymi, kilka cech konstytutywnych dla danego zdarzenia." Czyli takich, które można zaobserwować w każdym interesującym nas zjawisku, czy zdarzeniu. Wyróżnia się następujące rodzaje zmiennych :

zmienne zależne

zmienne niezależne

Według M. Łobockiego "Przez zmienne zależne należy rozumieć czynniki, podlegające wyraźnym wpływom ze stronny zmiennych niezależnych, zaś przez zmienne niezależne rozumie się pewne czynniki powodujące określone zmiany w innych czynnikach (zmiennych)."

Zmiennymi w niniejszej pracy, są:

Zmienną zależną jest rozwój intelektualny.

Zmienną niezależną jest twórczość 12412d317m plastyczna.

W celu prawidłowego opisania zmiennych należy posłużyć się określonymi wartościami opisowymi, którymi są wskaźniki. S. Nowak definiuje je jako:

"Wskaźnik-to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością, bądź określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje."

Wyróżnia się trzy rodzaje wskaźników:

wskaźnik definicyjny

wskaźnik empiryczny

wskaźnik interferencyjny[14]

W przypadku, "(.)gdy dobór wskaźnika jest równocześnie zdefiniowaniem zmiennej. A wszystkie zmienne mają charakter ilościowy, to taki rodzaj wskaźnika nazywamy wskaźnikiem definicyjnym."

"Częściej jednak zmienne(cechy)jakiegoś zdarzenia czy procesu opisujemy, oceniamy lub uznajemy za istniejące, na podstawie bezpośrednie, empirycznej obserwacji cząstkowych zdarzeń(wskaźników) wskazujących na bezpośredni związek między nimi. Taki rodzaj wskaźnika nazywamy empirycznym."

Natomiast E. Hajduk definiuje wskaźnik interferencyjny następująco:"(.), kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego, inferuje się zajście pewnego zjawiska nieobserwowalnego wprawdzie, ale posiadającego dla nas znaczenie niezależne od wskaźnika, proponuję mówić, iż mamy do czynienia ze wskaźnikiem interferencyjnym."

Na potrzeby mojej pracy przyjmuję, iż głównymi wskaźnikami zmiennej zależnej ( w zakresie rozwoju intelektualnego) są: