W obrębie psychologii występują także inne dyscypliny, które - jak psychologia społeczna - interesują się badaniem jednostek i tego, dlaczego działają one tak, a nie inaczej; najważniejszą z nich jest właśnie psychologia społeczna. Ponieważ psychologia osobowości i psychologia społeczna mają ze sobą wiele wspólnego, pomocna mogłaby być 13113f55n ; próba określenia, czym się różnią psychologia społeczna i psychologia osobowości w swym podejściu i zainteresowaniach.
Jeśli postępujesz jak większość ludzi, to analizując przykłady przedstawione na początku tego rozdziału i myśląc o nich jako o zdarzeniach, które już zaszły, zaczynasz się na wstępie zastanawiać nad siłą, słabymi punktami czy kaprysami osobowości zaangażowanych w to uczestników.
Gdy ludzie zachowują się intrygująco lub dziwacznie, naturalna jest próba ustalenia tego, jakie to elementy ich osobowości wyzwalają u nich obserwowane zachowania. Dlaczego mieszkańcy Los Angeles nie wezwali policji, kiedy słyszeli wołanie o pomoc? Większość z nas zakłada, iż przyczyną była ich osobowość lub zadziałał kaprys, który spowodował, że
nie udzielili pomocy. Co to mogło być? Niektórzy z nas są szefami, inni zaś podwładnymi; niektórzy są zuchwali, a inni nieśmiali; są tacy, co działają społecznie, i są egoiści. Tak to właśnie wygląda. A gdyby pomyśleć inaczej: jak byś odpowiedział na pytanie, czy chciałbyś, aby byli oni twymi przyjaciółmi lub opiekunkami twoich dzieci?
Psychologowie zajmujący się osobowością zasadniczo koncentrują swoją uwagę na różnicach indywidualnych jako wyjaśnieniach zachowania społecznego. Na przykład, by wyjaśnić, dlaczego ludzie w Jonestown pozbawili życia siebie i swoje dzieci, wypijając truciznę, wydaje się naturalne zwrócenie uwagi na ich osobowości. Być może wszyscy oni byli
typami konformistycznymi lub mieli słabą wolę; a może byli chorzy psychicznie. Psychologowie społeczni sądzą, że takie podejście wzbogaca nieco naszą wiedzę o zachowaniu człowieka, jednak próba wyjaśnienia głównie w terminach czynników osobowościowych prowadzi do istotnego niedoceniania roli głównego źródła ludzkiego zachowania - wpływu społecznego. W tym kontekście ważne jest, by pamiętać, iż to nie garstka osób popełniła samobójstwo w Jonestown, lecz prawie 100% mieszkańców tej wioski. Można sobie wyobrazić, że wszyscy byli psychotykami, jednak jest to wysoce nieprawdopodobne. Bardziej uzasadniona staje się konieczność zrozumienia siły i wpływu tak charyzmatycznego człowieka jak Jim Jones i tego, co powoduje, że różne osoby stają się tak podatne na ów wpływ (zob. ryć. 1.1).
Te dwa różne podejścia można najlepiej zilustrować, koncentrując się na bardziej codziennym przykładzie. Przypuśćmy, iż zatrzymałeś się w przydrożnej restauracji na kawę i kawałek ciasta. Przychodzi kelnerka, by przyjąć zamówienie, jednak ty masz trudności z wyborem ciastka. Gdy się zastanawiasz, kelnerka niecierpliwie postukuje długopisem w bloczek
zamówień, spogląda w sufit, patrzy na ciebie wilkiem, aż wreszcie wyrzuca z siebie: "Och, nie mogę tu w końcu spędzić całego dnia!"
różnice indywidualne: składniki osobowości, które odróżniają nas od innych ludzi
Jakie są twoje wnioski dotyczące tego wydarzenia? W konfrontacji z taką sytuacją większość ludzi sądzi, że kelnerka jest niegodziwą lub nieprzyjemną osobą. Przypuśćmy jednak, że jest ona samotną matką i nie spała całą noc z powodu płaczu swego najmłodszego dziecka, które cierpi na bolesną śmiertelną chorobę; że jej samochód został rozbity w drodze do pracy, ona zaś nie ma pojęcia, skąd wziąć pieniądze na jego naprawę; że kiedy wreszcie przyszła do restauracji, dowiedziała się, iż jej współpracownik jest zbyt pijany, by pracować, co wymaga od niej obsługi dwukrotnie większej liczby stołów niż zwykle; że szybkie zebranie zamówienia dla kuchni powstrzymuje pretensje kucharza pod jej adresem. Być może, dysponując całością tej informacji, zrewidowałbyś swój sąd i doszedłbyś do wniosku, że to niekoniecznie zła osoba - nie różni się od innych, lecz jedynie znajduje się w stanie niezwykłego stresu. Faktem jednak pozostaje, że próbując znaleźć wyjaśnienie czyjegoś zachowania w złożonej sytuacji, większość ludzi stwierdzi, iż miało ono wiele wspólnego z osobowością tych, którzy tam działali. I ten fakt - często pomijany - jest ważny dla psychologa społecznego, jako że ma to duży wpływ na zachowania ludzi w kontaktach z innymi. Wracając do powyższego przykładu - sposób, w jaki zareagujesz na kelnerkę, jest wyrazem tego, jak interpretujesz jej zachowanie względem siebie.
Podsumowując, aby wyjaśnić zachowanie społeczne, psychologia społeczna sytuuje się między jej najbliższymi kuzynami: socjologią i psychologią osobowości. Z socjologią dzieli zainteresowanie sytuacyjnymi i socjalnymi czynnikami wpływającymi na zachowanie, lecz koncentruje się bardziej na psychologicznej strukturze jednostek, która powoduje, iż stają
się one podatne na wpływ społeczny. Tak jak i psychologia osobowości kładzie nacisk na psychologię jednostki, koncentrując się jednak nie tyle na tym, co ludzi różni od siebie, ile na takich procesach psychologicznych, które obecne u większości ludzi sprawiają, że są oni podatni na wpływ społeczny.
Takie podejście satysfakcjonuje, oczywiście, jedynie w takim zakresie, w jakim wpływy społeczne rzeczywiście kształtują ludzkie zachowanie.
Gdyby każdy poszedł swoją własną drogą, niepodatny na to, co inni robią lub myślą, wówczas nie potrzebowalibyśmy nauki nazwanej psychologią społeczną. Nie ulega jednak wątpliwości, że inni na nas wpływają. Jednak siła i rozmiar tego wpływu - jak zobaczymy - nie zawsze są łatwo dostrzegalne.
|
