WYKŁAD VI

UCZENIE SIE POZNAWCZE

Eksperyment na kurach:

Tu znajdował się pokarm

Stąd dziobały pokarm

Kury spostrzegały to jako całość!

Pamięć proceduralna - drogą warunkowania, naśladowania (modelowania), zautomatyzowania.

Uczenie się poznawcze - to taka zmiana zachowania wywołana indywidualnym doświadczeniem, w którym pośredniczy rozwój pamięci deklaratywnej, epizodycznej, semantycznej (rozróżnienie Tolvinga) w aktywności ukierunkowanej na cel

Pamięć proceduralna - kształtuje się we wczesnej filo- i ontogenezie (m. in. drogą warunkowania)

Pamięć semantyczna - pojęć (jednostek abstrakcyjnych objaśnionych przez trójkąt Osgooda) i związków między nimi - pojawia się w drugiej kolejności.

Trójkąt semantyczny Osgooda

Umysł

Obiekt - znaczenie - nazwa (etykietka)

Nazwa - wywołuje znaczenia

Zależy od kontekstu, jak dany termin oznaczamy

Pamięć epizodyczna - wyłania się dzięki ukształtowanej pamięci semantycznej, gdy człowiek dobrze wyodrębnia siebie jako podmiot działania (sekwencja zdarzeń - epizod) razem z umiejętnością dokonywania introspekcji. Jest to pamięć obejmująca sekwencję zdarzeń, w których człowiek był podmiotem (Ja, nie Ja), (postrzeganie siebie jako aktora wydarzeń).

Uczenie się poznawcze: nie dotyczy związków S-R, tylko związków miedzy podmiotami i zjawiskami otoczenia, a więc ich znaczeń (sensów), (związki te mogą być bardzo złożone).

Uczeniu się towarzyszy lub stanowi istotę czynności celowych (gdy jest ono celem aktywności).

Nie obejmuje stereotypów reakcji na bodźce, a pozwala te reakcje plastycznie dostosować do znaczenia sytuacji.

Zachodzi m. in. poprzez rozwiązywanie problemów - nie tylko drogą reprodukcji, ale dzięki tzw. olśnieniu (twórczy poziom uczenia się).

Pamięć semantyczna i epizodyczną cechuje długotrwałość - przechowywanie informacji wg. niektórych badaczy nawet przez całe życie.

Uczenie się poznawcze jest więc pokrewne jednemu z procesów pamięciowych: zapamiętywaniu.

Uczenie się przejawia się trwałą zmianą w zachowaniu, zaś zapamiętywanie rozwojem wiedzy.

Efekty zapamiętywania zalezą od aktywnego przechowywania informacji w pamięci długotrwałej (LTM) i od procesów odtwarzania.

Badanie uczenia się poznawczego polega zawsze na stwierdzeniu zmian w zachowaniu - także werbalnym (w wydawaniu sądów).

"Model magazynowy" pamięci

Atkinsona i Shiffrin

			Pamięć super krótka (VSTN) rejestry zmysłowe

Pamięć długotrwała (LTM)

VSTM - Very Short Term Memory; jest to pamięć super krótka, informacje są w niej "zatrzymywane" 1-2 s.

STM - Short Term Memory; pamięć krótkotrwała; tzw. pamięć operacyjna; informacje przechowywane dłużej niż 2-3 s.

LTM - Long Term Memory - pamięć długotrwała; informacje zatrzymywane na całe życie (?). Wyróżnia się trzy rodzaje pamięci długotrwałej:

Pamięć długotrwała

Pamięć zawierająca wiedzę    Pamięć przebiegu ruchów

Relacji S-R (pamięć proceduralna)

Wiedza ogólna przeżycia jazda gra

(pamięć semantyczna) (pamięć epizodyczna) na rowerze na saksofonie

Doświadczenie Sperlinga z tablicami i brzęczykami ("Wpr. do psychologii - E. Mietzel; str. 225).

Trwałe zmiany w zachowaniu obserwujemy dzięki wytworzeniu pamięci długotrwałej. Dotyczą jej procesy:

a)      kodowanie (zapis) i organizowanie informacji dzięki VSTM i STM

b)      przechowywanie informacji (zmiany w samej LTM) - podlegające modyfikacji.

c)      Odtwarzanie informacji poprzez STM

d)      Zapominania - m. in. według autorów modelu (patrz "model magazynowy"), dotyczy on niemożności przemieszczania informacji z LTM do STM. są to kłopoty z odnalezieniem informacji w zasobach pamięci długotrwałej. Zapominanie może mieć charakter aktywnej czynności we wczesnych etapach uczenia się. Jest to raczej niedopuszczenie do utrwalenia materiału poprzez hamowanie ze strony czynności konkurencyjnej.

Wpływ dwóch kolejnych procesów uczenia się (zapamiętywania):

Wpływ negatywny:

Ilustruje to eksperyment:

Dwie grupy ludzi; grupa eksperymentalna (E) oraz grupa kontrolna(K).

Hamowanie reproduktywne: gdy nabywanie nowego materiału utrudnia przypominanie materiału wcześniej wyuczonego.

Hamowanie proaktywne: gdy materiał dawniej przyswojony utrudnia uczenie się nowego.

Wpływ pozytywny:

Transfer - np. ułatwia naukę języków obcych

Badanie procesu uczenia się poznawczego zgodnie z definicją tego procesu - obejmuje zwykle zachowanie. Często obserwowalne zmiany są słabsze niż poziom wyuczenia (różna czułość metod).

Pomiary odtworzenia treści w warunkach nie zmienionych (materiał nie zmieniony) - uczenie się rutyn np. wiersza na pamięć.

Pomiary w warunkach zmienionych np. uczenie się reguł matematycznych (nastrój, warunki maja wpływ).

Bezpośrednie wskaźniki wyuczenia:

a)      Reprodukcja - odtwarzanie w warunkach braku spostrzegania materiału, np. powtórzenie twierdzenia.

b)      Rekonstrukcja - tworzenie całości z elementów jej przynależnych, np. składanie wizerunku twarzy przestępcy.

inf. Werbalne (tworzenie całości)

pamięć utajona (dodatkowa); nie mamy świadomości czy dane np. zdarzenie widzieliśmy czy też nie (dużo bardziej trwała niż semantyczna).

Ebinghaus- krzywe uczenia się; wyrazy i sylaby - badania nad tempem ich nauki. Krzywe uczenia się służą do prezentacji wyników zapamiętywania. Prezentują informacje o efektach uczenia się w poszczególnych etapach (tempo, okresy zmęczenia) oraz różnią poszczególne osoby (wpływ temperamentu, inteligencji). ("wpr. do psychologii - E. Mietzel, str. 229, 243, 244)

Czas Ilość

wykonywania    sylab

Kolejne próby    Kolejne próby

Efektywność uczenia się zależy od:

a)      organizacji materiału - zastosowanie reguł hierarchii ogólności, ważności (rozłożenie w czasie samego procesu uczenia się).

b)      Kodu - obrazowy, semantyczny; informacja, która może być wyobrażona prowadzi do lepszych odtworzeń.

c)      Strategii zapamiętywania - wykorzystywanie organizację i rodzaj kodu pamięciowego np. wskazówki, "przypominacze" - obiekt towarzyszący zapamiętywaniu (zapominanie to tylko brak wskazówek dla wydobycia informacji).

d)      Indywidualnych właściwości osoby - inteligencja, styl poznawczy, samoocena, poziom aspiracji.

e)      Aktywności podmiotu - zaangażowanie w działanie, dochodzenie do nowych stwierdzeń.